SKKN Dạy học gắn với trải nghiệm, sáng tạo trong nuôi trồng và sản xuất các sản phẩm từ tảo Spirulina thông qua chủ đề “Sinh học vi sinh vật” – sinh học 10

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

Việt Nam đang trên đà phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa cùng guồng quay của các nước trên thế giới, thì sự phát triển nguồn nhân lực đang là nhiệm vụ cấp thiết được Đảng và nhà nước ta quan tâm. Trong Hội nghị lần thứ II, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã chỉ rõ “Muốn tiến hành CNH – HĐH thắng lợi phải phát triển mạnh giáo dục và phát huy nguồn lực con người yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững”. Trong nghị quyết số 29 của hội nghị TW 8 Khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục – Đào tạo đã khẳng định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng người học, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc”. Chương trình GDPT 2018 bắt đầu từ năm học 2022-2023 dành cho lớp 10 đã tập trung vào dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật kiến thức, kĩ năng, phát triển năng lực và phẩm chất. Chuyển từ học tập trên lớp sang các hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy và học. 

Như vậy dạy học gắn với hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một trong những nội dung của đổi mới phương pháp dạy học. Thế nhưng, việc trải nghiệm lĩnh vực trải nghiệm sản xuất kinh doanh thường gặp khó khăn đối với các trường THPT. 

Nhà trường thường chưa chủ động trong việc liên hệ với các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đề cho học sinh trải nghiệm. Doanh nghiệp còn ái ngại khi cho phép người ngoài, đặc biệt là học sinh đến tham quan, trải nghiệm. Chính vì vậy việc đưa học sinh đi đến các cơ sở sản nuôi trồng, chế biến của doanh nghiệp để trải nghiệm và học tập còn rất ít. Nên việc lựa chọn lĩnh vực sẩn xuất, chế biến và lựa chọn các cơ sở sản xuất kinh doanh phù hợp để học sinh trải nghiệm thực tế đối với các trường học là thật sự cần thiết.  

Qua thực tế khảo sát địa bàn huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai thì việc tổ chức dạy học gắn liền với trải nghiệm, sáng tạo trong nuôi trồng ở các cơ sở sản xuất, chế biến chưa được nhìn nhận trên góc độ lí luận dạy học. Thị xã Hoàng Mai đang dần chuyển mình trở thành một đô thị trẻ của tỉnh, những hoạt động sản xuất chế biến liên quan đến nuôi trồng thủy, hải sản khá phổ biến. Nó được xem như một công cụ, một thiết bị dạy học, các thành tố của hoạt động sản xuất, chế biến giúp cho quá trình học tập của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, giúp người học trải nghiệm sáng tạo để góp phần hình thành phẩm chất, năng lực của học sinh; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng, cung cấp nhân lực trực tiếp tại địa phương. Đặc biệt đối với chương trình Sinh học 10, có rất nhiều nội dung để có tiến hành dạy học gắn liền với trải nghiệm, sáng tạo trọng sản xuất và chế biến.  

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: Dạy học gắn với trải nghiệm, sáng tạo trong nuôi trồng và sản xuất các sản phẩm từ tảo Spirulina thông qua chủ đề “Sinh học vi sinh vật” – Sinh học 10. Với mong muốn cao chất lượng bộ môn Sinh học, góp phần nâng đáp ứng mục tiêu Chương trình GDPT 2018. 

• MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

Nghiên cứu, xây dựng: Dạy học gắn liền với trải nghiệm sáng tạo trong nuôi trồng và sản xuất các sản phẩm từ tảo Spirulina thông qua chủ đề “Sinh học vi sinh vật” môn Sinh học 10. Nhằm nâng cao sự liên hệ giữa lý thuyết với thực tiễn, thực hiện hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học. Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, tạo hứng thú trong học tập, giúp học sinh được trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, hình thành một số phẩm chất, năng lực của học sinh; góp phần thực hiện giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng, cung cấp nhân lực trực tiếp cho địa phương. 

• ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 

• Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 10 tại đơn vị công tác trong năm học 2022 – 2023.  
• Nghiên cứu xây dựng chủ đề dạy học “Sinh học vi sinh vật”- Sinh học 10 (Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống) bằng dạy học gắn liền trải nghiệm sáng tạo trong nuôi trồng và chế biến các sản phẩm từ tảo Spirulina.  

• GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 

Đối với chủ đề “Sinh học vi sinh vật” dạy học theo hướng gắn liền với gắn với trải nghiệm sáng tạo tại địa phương sẽ tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm thực tiễn cuộc sống, phát triển tư duy sáng tạo và niềm đam mê trong học tập, đồng thời hình dung và định hướng được phần nào nghành nghề trong tương lai mà mình sẽ theo đuổi để từ đó cố gắng nỗ lực học tập để đạt kết quả tốt hơn. Mặt khác sự hợp tác các bạn trong nhóm sẽ tạo cơ hội cho sự phát triển các năng lực giao tiếp, trình bày. Như vậy hình thức tổ chức dạy học gắn liền với trải nghiệm nuôi trồng, sản xuất các sản phẩm từ VSV ở địa phương sẽ có hiệu quả cao hơn về chất lượng dạy học so với việc áp dụng hình thức dạy học truyền thống tại các trường học đóng trên địa bàn trong bối cảnh thực hiện Chương trình GDPT 2018.  

• NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

Nghiên cứu đề tài giải quyết các vấn đề sau: 

• Tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học gắn liền với trải nghiệm, sáng tạo trong nuôi trồng và chế biến các sản phẩm từ tảo Spirulina. 
• Thiết kế tiến trình dạy học dạy học gắn liền với trải nghiệm, sáng tạo trong nuôi trồng và chế biến các sản phẩm từ tảo Spirulina thông qua chủ đề “Vi sinh vật” tại địa phương.  
• Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại đơn vị công tác. 
• Khảo sát kết quả thử nghiệm đề tài thông qua lấy ý kiến của đồng nghiệp và học sinh. 

Phạm vi và khả năng nhân rộng cho tất cả các đối tượng học sinh, áp dụng cho dạy học đại trà ở tất cả các trường THPT đóng trên địa bàn đã có các cơ sở nuôi trồng và chế biến các sản phẩm từ VSV.  

1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: 

• Phương pháp nghiên cứu tài liệu. 
• Phương pháp nghiên cứu quan sát các sản phẩm hoạt động của học sinh. 
• Phương pháp phân tích, tổng hợp. 
• Phương pháp thống kê, xử lý số liệu toán học.  

VII. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 

Việc dạy học theo chủ đề không phải là vấn đề mới, nhiều năm qua các nhà trường đã được Bộ, Sở tổ chức tập huấn, xây dựng các chủ đề dạy học. Bản thân các giáo viên cũng đã áp dụng nhiều chủ đề vào thực tiễn dạy học. Tính mới của đề tài thể hiện ở việc xây dựng chủ đề phù hợp với tình hình thực tế của địa phương nơi có con em đang học tập, đồng thời phù hợp với xu thế mới của việc phát triển các ngành sản xuất chế biến sản phẩm sạch từ vi sinh vật có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Thông qua đó giúp các em được trải nghiệm thực tế, xây dựng niềm đam mê với khoa học, định hướng nghề nghiệp tương lai của bản thân để sau này có thể đóng góp vào sự phát triển của quê hương. Đồng thời nếu thành công đề tài cũng sẽ là cơ sở để đồng nghiệp làm căn cứ để xây dựng các chủ đề học tập gắn với trải nghiệm thực tiễn phù hợp với địa phương khác.  VIII. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI 

Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài gồm: 

• Cơ sở lý luận của đề tài. 
• Cơ sở thực tiễn và thực trang dạy học gắn với trong nuôi trồng sản xuất, chế biến thực phẩm từ vi sinh vật của các trường THPT trong dạy học Sinh học trên địa bàn thị xã Hoàng Mai và huyện Quỳnh Lưu. 
• Xây dựng chủ đề học tập “Sinh học vi sinh vật” gắn với trải nghiệm sáng tạo trong nuôi trồng và sản xuất các sản phẩm từ tảo Spirulina. 
• Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại đơn vị công tác. 
• Khảo sát kết quả tính cấp thiết và tính khả thi của đề tài thông qua lấy ý kiến của đồng nghiệp và học sinh.