SKKN Dạy học phát triển kĩ năng sơ cứu và phòng chống một số tai nạn thường gặp thông qua chủ đề “ tuần hoàn máu”

MỤC LỤC

QUY ƯỚC VỀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1. Lý do chọn đề tài

Chương trình GDPT mới được Bộ GD&ĐT ban hành ngày 26/12/2018 nhằm hình thành và phát triển cho HS những phẩm chất chủ yếu (yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm); đồng thời, hình thành và phát triển cho HS những NL cốt lõi (NL tự chủ và tự học; NL giao tiếp và hợp tác; NL giải quyết vấn đề và sáng tạo) cũng như những NL đặc thù (NL ngôn ngữ, NL tính toán, NL khoa học, NL công nghệ, NL tin học, NL thẩm mĩ, NL thể chất). Bên cạnh việc hình thành, phát triển các NL cốt lõi, NL đặc thù, chương trình GDPT mới còn góp phần phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu của HS. Để tiếp tục thực hiện chương trình GDPT hiện hành theo định hướng hình thành, phát triển phẩm chất, NL HS, ngày 03/10/2017, Bộ GD&ĐT ban hành Công văn số 4612/BGDĐT-GDTrH, về việc hướng dẫn thực hiện chương trình GDPT hiện hành theo định hướng phát triển phẩm chất và NL HS từ năm học 2017-2018. Công văn hướng dẫn cụ thể các cơ sở giáo dục thực hiện có hiệu quả việc xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường; đổi mới phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học; đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS; đổi mới công tác chỉ đạo, quản lí hoạt động dạy học, giáo dục. Đây là hướng dẫn cụ thể, chi tiết giúp các cơ sở giáo dục thực hiện chương trình GDPT hiện hành theo định hướng hình thành, phát triển phẩm chất, NL của HS; đồng thời, làm cơ sở để chuyển tiếp cho việc thực hiện chương trình và sách giáo khoa mới.

“Mục tiêu của giáo dục phổ thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc’’.

Như vậy, mục tiêu giáo dục phổ thông đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực tiễn.

Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã được đổi mới theo hướng “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”, với bản chất là hình thành và phát triển cho các em khả năng làm chủ bản thân khả năng ứng xử với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, đặc biệt là các tình huống cấp bách

Trong cuộc sống thường ngày, trẻ thường đối mặt với nhiều tai nạn có thể xẩy ra đối với bản thân cũng như người xung quanh. Trong các tai nan đó thì đuối nước, hóc dị vật, điện giật khá phổ biến. Theo báo cáo của Bộ GDĐT, tính từ 5/2021 đến ngày 20/9/2021 cả nước xảy ra 54 vụ đuối nước làm 89 trẻ tử vong. Số liệu thống kê cũng cho thấy, tỷ lệ tử vong do đuối nước ở trẻ em xảy ra chủ yếu tại cộng đồng với 76,6%, tại gia đình là 22,4% và 1% số vụ xảy ra tại các trường học. Khi các tai nạn này xẩy ra, những người chứng kiến thường không có các kiến thức và kỹ năng đầy đủ để thực hiện các biện pháp sơ cứu ban đầu dẫn đến nạn nhân tăng tỷ lệ tử vong hoặc tăng tỷ lệ thương tật. Một số trường hợp nạn nhân được sơ cứu nhưng không đúng cách nên cũng dẫn đến tăng tỷ lệ tử vong cho nạn nhân. Vì những lý do đó, chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Dạy học phát triển kĩ năng sơ cứu và phòng chống một số tai nạn thường gặp thông qua chủ đề TUẦN HOÀN MÁU Sinh học 11 cơ bản” nhằm mục đích lồng ghép các kĩ năng sơ cứu ban đầu cho các em, giúp các em có các kĩ năng sơ cứu áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. 1.2. Mục đích nghiên cứu

• Nắm vững các kiến thức về tuần hoàn máu
• Thực hiện thành thạo các kĩ năng sơ cứu ban đầu bao gồm: hà hơi thổi ngạt, ép tim hô hấp nhân tạo, lấy dị vật ra khỏi đường hô hấp.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

• Thông qua chủ đề “Tuần hoàn máu” sinh học 11 cơ bản rèn luyện và phát triển kĩ năng sơ cứu và phòng chống một số tai nạn thường gặp
• Đối tượng khảo sát, thực nghiệm: HS khối 11 trường THPT Nghi Lộc 3

Nghệ An

1.4. Phương pháp nghiên cứu

• Phương pháp nghiên cứu tài liệu: đọc, phân tích các loại tài liệu có liên quan tới đề tài.
• Phương pháp chuyên gia: trao đổi với các chuyên gia có hiểu biết về nội dung của sáng kiến kinh nghiệm.
• Phương pháp điều tra: thông qua quan sát, dự giờ; phỏng vấn, trao đổi; phát phiếu điều tra đối với HS ở trường THPT Nghi Lộc 3
• Phương pháp thực nghiệm: tiến hành dạy thực nghiệm sư phạm tại 4 lớp 11 ở trường THPT Nghi Lộc 3, phân tích định tính (điều tra qua phiếu thăm dò ý kiến) và phân tích định lượng (cho HS làm bài kiểm tra; thống kê, xử lý số liệu) để rút ra những nhận xét, kết luận về tính khả thi và hiệu quả của đề tài.

1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm.

Việc dạy học theo chủ đề không còn mới, tuy nhiên thông qua chủ đề dạy học để phát triển kĩ năng sơ cứu và phòng chống một số tai nạn thường gặp như: cầm máu, hô hấp đuối nước, điện giật thì hoàn toàn mới. Thông qua dạy học chủ đề này chúng tôi đã góp phần thực hiên mục tiêu của chương trình GDPT 2018 là hình thành và phát triển cho HS những năng lực cốt lõi, đặc biệt là năng lực sơ cứu và phòng chống một số tai nạn thường gặp như: cầm máu, hà hơi thổi ngạt, ép tim hô hấp nhân tạo khi gặp nạn nhân đuối nước, điện giật…

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

2.1. Cơ sở khoa học 2.1.1. Cơ sở lí luận Dạy học chủ đề

DHTCĐ là quá trình tổ chức cho HS khám phá vấn đề học tập để lĩnh hội và vận dụng kĩ năng, kiến thức vào giải quyết tình huống nhận thức hay thực tiễn. DHTCĐ là sự kết hợp giữa mô hình dạy học truyền thống và hiện đại, ở đó GV không dạy học chỉ bằng tổ chức HS tiếp thu những kiến thức rời rạc mà chủ yếu là hướng dẫn họ tự lực tìm kiếm thông tin, sử dụng kiến thức, kĩ năng trong các tình huống thực tiễn của cuộc sống

Dạy học theo chủ đề là hình thức tìm tòi những khái niệm, tư tưởng, đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề, … có sự giao thoa, tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lý luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc hợp phần của các môn học đó làm thành nội dung học trong một chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn.

Mô hình dạy học này, học sinh có nhiều cơ hội làm việc theo nhóm để giải quyết những vấn đề xác thực, có hệ thống và liên quan đến nhiều kiến thức khác nhau. Các em thu thập thông tin từ nhiều nguồn kiến thức. Việc học của học sinh thực sự có giá trị vì nó kết nối với thực tế và rèn luyện được nhiều kỹ năng hoạt động và kỹ năng sống. Học sinh cũng được tạo điều kiện minh họa kiến thức mình vừa nhận được và đánh giá mình học được bao nhiêu và giao tiếp tốt như thế nào. Với cách tiếp cận này, vai trò của giáo viên chỉ là người hướng dẫn, chỉ bảo thay vì quản lý trực tiếp học sinh là việc.

Dạy học phát triển kĩ năng sống

Có nhiều cách tiếp cận khái niệm kỹ năng sống (KNS). Tuy nhiên, có thể tiếp cận khái niệm KNS qua 4 trụ cột của giáo dục theo UNESCO: Học để biết (learning to know), học để khẳng định bản thân (learning to be), học để chung sống (learning to live together) và học để làm việc (learning to do).

Tiếp cận theo 4 trụ cột trên thì KNS có thể hiểu là: kỹ năng học tập, kỹ năng làm chủ bản thân, kỹ năng thích ứng và hòa nhập với cuộc sống, kỹ năng làm việc. Tuy nhiên, kỹ năng sống (life skills) có thể hiểu là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội và khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Có thể nói kỹ năng sống chính là nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh.

2.1.2. Cơ sở thực tiễn

Trong thực tế, khi xây dựng chương trình dạy học, nội dung dạy học trên lớp, giáo viên đều phải xây dựng 3 mục tiêu: cung cấp kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ. Đây là yêu cầu mang tính nguyên tắc trong dạy học và giáo viên đều nhận thức sâu sắc yêu cầu này. Tuy nhiên, có thể nói rằng do phải chạy theo thời gian, phải chuyển tải nhiều nội dung trong khi thời gian có hạn, giáo viên có khuynh hướng tập trung cung cấp kiến thức mà ít quan tâm rèn luyện kỹ năng cho học sinh, nhất là kỹ năng ứng xử với xã hội, ứng phó và hòa nhập với cuộc sống.

Trong thời gian gần đây, giáo dục KNS cho học sinh được quan tâm nhiều hơn. Giáo dục KNS cho học sinh phổ thông hiện nay không bố trí thành một môn học riêng trong hệ thống các môn học của nhà trường phổ thông bởi KNS phải được giáo dục ở mọi lúc, mọi nơi khi có điều kiện, cơ hội phù hợp. Do đó, giáo dục KNS phải thực hiện thông qua từng môn học và trong các hoạt động giáo dục. Vì vậy, cơ hội thực hiện giáo dục KNS rất nhiều và rất đa dạng. Có thể đề cập tới