SKKN Giải pháp nâng cao chất lượng văn hóa đọc và hiệu quả cuộc thi “đại sứ văn hóa đọc” tại trường thpt

A. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài. 

Cha ông ta xưa có l i dặn : “Để vàng, để bạc không bằng để sách cho con”. Bởi sách là nơi cất giữ trí tuệ còn quý hơn tiền bạc, châu báu vào trong đ i sống tinh thần của mỗi ngư i, sách đóng vai trò rất quan trọng. Sách là ngọn hải đăng bất diệt soi vào biển học mênh mông của loài ngư i, là chiếc chìa khoá vạn năng mở cửa lâu đài trí tuệ. Có thể nói, sách là ngư i bạn tâm giao chia sẻ mọi buồn vui của mỗi chúng ta, là ngư i thầy thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô tận và không quá khi nói rằng: Sách chính là tinh hoa của nhân loại,  là kho tàng tri thức mà bất cứ ai cũng cần chinh phục.  Sách chứa đựng những kiến thức, những giá trị của cuộc sống mà ngư i đi trước đã kiếm tìm, học hỏi, trải nghiệm và truyền lại cho thế hệ sau. Thomas Carlyle- nhà sử học ngư i Anh  đã  đúc kết “Tất cả những gì con người làm, nghĩ hoặc trở thành: được bảo tồn một cách kì diệu trên những trang sách”. Và chính cụ Nguyễn Du xưa cũng đã từng bày tỏ khao khát: “Sách vở đầy bốn vách/ Có mấy cũng không vừa”. Đọc sách không những giúp làm giàu tri thức, nâng cao sự hiểu biết mà quan trọng hơn còn góp phần tạo nên cốt cách, nuôi dưỡng tâm hồn, tôi rèn bản lĩnh cho con ngư i. Sách không chỉ là tấm gương phản chiếu hiện thực về trí tuệ và phẩm cách của một con ngư i, mà còn phản ánh cả một th i kỳ, một quốc gia, một dân tộc. Sách vừa là thầy vừa là bạn với mọi lứa tuổi, là công cụ để giúp chúng ta có khả năng tự học suốt cả cuộc đ i. 

Thế nhưng trong giai đoạn hiện nay, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ nhiều bạn trẻ, nhiều học sinh chọn khám phá những thiết bị điện tử thay vì chọn sách. Cũng có thể là do sự ưu việt của những phần mềm đọc sách, con ngư i dần dần trở nên lư i biếng và xa dần với cách đọc sách truyền thống. Họ cho rằng đó là điều tốn kém và không thực sự cần thiết. Họ cho rằng đọc sách bằng thiết bị điện tử hay tham gia vào các trò chơi trên mạng thật hấp dẫn và lí thú hơn nhiều …Văn hóa đọc vì thế đang bị đe dọa trong th i công nghệ thông tin, có lẽ đây là nguyên nhân cơ bản khiến cho văn hóa đọc ngày một xuống cấp và điều này đặc biệt nguy hiểm với học sinh, nhất là học sinh bậc Trung học phổ thông (THPT), khi các em đang ở giai đoạn rất cần đến kỹ năng tự đọc, tự học để tích lũy kiến thức trước khi bước sang môi trư ng học tập mới đó là giáo dục Đại học, giáo dục nghề nghiệp. 

Trước nguy cơ văn hóa đọc bị mai một, Bộ văn hóa thể thao và du lịch (BVHTT&DL), Sở văn hóa thể thao (SVH&TT) cùng với Sở giáo dục và đào tạo (SGD&ĐT) phối hợp với các trư ng phổ thông tổ chức cuộc thi  “Đại sứ văn hóa đọc”  những mong tìm kiếm những “vị đại sứ đặc biệt” để khơi dậy niềm ham mê đọc sách trong giới trẻ, trong cộng đồng. Tuy nhiên trong thực tế các học sinh bậc THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn chưa thực sự quan tâm nhiều đến cuộc thi hoặc một số bài dự thi của học sinh chất lượng chưa cao.   

Bản thân chúng tôi là những giáo viên có niềm đam mê với sách, có quá 

 trình hướng dẫn học sinh cùng đọc sách, làm bài giới thiệu sách hay đến mọi ngư i và có nhiều năm đạt giải cao khi tham gia gửi bài dự thi “Đại sứ văn hóa đọc”. Vì những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài : “Giải pháp nâng cao văn hóa đọc và và hiệu quả cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” tại trường THPT Đô Lương 3” nhằm chia sẻ những kinh nghiệm thiết thực và hữu ích cho cả giáo viên và học sinh. Đặc biệt đề tài là sự góp sức cùng với Bộ, Sở, các cấp ngành…trong chiến lược làm “hồi sinh văn hóa đọc”, giúp thế hệ trẻ nhận ra giá trị của sách, của tri thức trong hành trình trưởng thành và hội nhập. 

• Mục đ ch nghi n cứu 

Cải thiện và nâng cao chất lượng đọc sách cho học sinh, chia sẻ những kinh nghiệm, kĩ năng đọc sách và viết bài tham gia cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” cho giáo viên và học sinh, nhất là học sinh bậc THPT. Từ đó hướng học sinh đến những sân chơi lớn về sách như : Làm đại sứ văn hóa đọc; Tổ chức các sự kiện về sách, viết báo, viết sách…để làm đầy tri thức và lan tỏa tri thức. 

• Đối tượng và khách thể nghiên cứu 

• Đối tượng nghiên cứu: 

Văn hóa đọc và kĩ năng làm bài dự thi “Đại sứ văn hóa đọc” cho học sinh bậc THPT. 

• . Khách thể nghiên cứu: 

+ Học sinh và hoạt động của giáo viên bậc THPT trong việc hướng dẫn học sinh tham gia cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” ở các trư ng THPT huyện Đô Lương, nơi địa bàn chúng tôi công tác. 

+ Việc đọc sách của học sinh các khối ở trư ng THPT trên địa bàn chúng tôi đang công tác. 

• Giả thuyết khoa học 

      Nếu những đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi này thì đề tài sẽ là cẩm nang hữu ích hỗ trợ cho các nhà trư ng, thầy cô, các bậc phụ huynh, các bạn học sinh nâng cao văn hóa đọc, hiểu cách thức, kĩ năng làm bài thi Đại sứ văn hóa đọc. Từ đó giúp mọi ngư i thấy rõ giá trị của sách trong cuộc sống, trong học tập, giúp mọi ngư i hiểu được tầm quan trọng của việc đọc sách, nhất là đọc sách theo cách truyền thống để khai thác tốt hơn thư viện trư ng hay tủ sách gia đình, tủ sách dòng họ những mong mang lại hiệu quả cao hơn trong hành trình chinh phục tri thức, góp phần tích cực trong công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục… 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghi n cứu 

5.1 Nhiệm vụ nghi n cứu. 

Sáng kiến kinh nghiệm này tập trung nghiên cứu các nội dung sau đây: 

5.1.1. Nghiên cứu lí luận : Kiến thức lí luận về tâm lý, sở thích đọc sách học sinh và phương pháp khích lệ việc đọc sách, viết bài dự thi đối với học sinh THPT. 

5.1.2 Khảo sát đánh giá thực trạng :Thực trạng văn hóa đọc và học sinh tham gia viết bài dự thi ở cơ sở nghiên cứu;  phân tích đặc điểm tâm lý, nguyên nhân của thực trạng viết bài dự thi  trong học sinh. 

5.1.3. Đề xuất giải pháp thực hiện: 

• Đề xuất các giải pháp nâng cao văn hóa đọc; 
• Đề xuất giải pháp khích lệ học sinh tích cực tham gia viết bài dự thi và viết bài có chất lượng để phát triển văn hóa đọc trong học sinh và trong cộng đồng. 

5.2. Phạm vi nghi n cứu 

5.2.1. Về nội dung:  

• Đề tài tập trung nghiên cứu (NC) cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác giáo dục học sinh bậc THPT, đặc biệt là đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng bài viết tham gia dự thi cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” hướng tới phát triển văn hóa đọc. 

5.2.2. Về thời gian. 

Th i gian NC từ tháng 8 năm học 2020-2021 đến tháng 4 năm học 2022-2023 . 

• Phương pháp nghiên cứu 

• Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: 

  Chúng tôi nghiên cứu theo phương pháp tư duy quy nạp; từ việc nghiên cứu các biểu hiện tâm lý cũng như sở thích, thói quen đọc sách trong cuộc sống hằng ngày của học sinh để từ đó tìm ra nguyên nhân và những giải pháp phù hợp. 

Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận về ý thức, thói quen đọc sách của học sinh bậc THPT để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 

• Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 

    Chúng tôi sử dụng phương pháp điều tra, khảo sát thực trạng tham gia cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” của học sinh tại trư ng THPT trên địa bàn bản thân tôi đang công tác; phương pháp thu thập thông tin qua việc tìm hiểu hoàn cảnh gia đình, đ i sống, sở thích của học sinh ít đọc sách hoặc ham đọc sách nổi bật trong lớp, trong nhà trư ng. 

Bên cạnh đó chúng tôi còn trưng cầu ý kiến những giáo viên có lòng đam mê với sách nh  hỗ trợ, tư vấn để có được những kết luận, giải thích và trình bày vấn đề một cách chính xác và sâu sắc nhất. 

• Phương pháp điều tra: Dùng phiếu điều tra bằng bảng hỏi (Ankét) và trắc nghiệm tâm lý (trắc nghiệm khả năng giao tiếp của V.P Dakharốp) để khảo sát thu thập thông tin và đánh giá các biểu hiện thích đọc sách hoặc lư i đọc sách của học sinh THPT. 
• Phương pháp quan sát: Quan sát HS đến thư viện mượn và đọc sách mỗi ngày, mỗi tuần, thái độ của các em trong các gi  sinh hoạt theo chủ đề về sách trên lớp, các gi  ra chơi, sinh hoạt 15 phút, trong các hoạt động ngoại khóa, các hoạt động trải nghiệm về sách để nắm bắt các biểu hiện cụ thể về lĩnh vực nghiên cứu. 

• Các phương pháp thống kê toán học: 

Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để thu thập số liệu, xử lý số liệu định lượng kết quả nghiên cứu xây dựng cơ sở thực tiễn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý và khai thác thư viện nhằm phát triển văn hóa đọc cho học sinh bậc THPT. 

• Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài: 

• Văn hóa đọc, vai trò của văn hóa đọc ; 

• Thực trạng văn hóa đọc và kĩ năng làm bài dự thi “Đại sứ văn hóa đọc” ở trư ng THPT; nguyên nhân của thực trạng. 

• Giải pháp nâng cao văn hóa đọc và và hiệu quả cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” tại trư ng THPT Đô Lương 3. 

• Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của đề tài. 

• Đóng góp của đề tài 

• Về lý luận: 

Đề tài phân tích làm sáng tỏ tâm lý, sở thích, năng lực đọc sách, kĩ năng chia sẻ những cuốn sách đọc được ở học sinh THPT, qua đó không chỉ thay đổi cách nhìn của học sinh về giá trị của sách, việc đọc sách mà còn giúp các bạn chủ động đến với sách, yêu sách để từ đó tạo được mối quan hệ và tương tác lẫn nhau cùng phát triển văn hóa đọc.  

• Về thực tiễn:  

1. • Đề tài sẽ góp phần khích lệ, nhân rộng mô hình đọc sách, nâng cao văn hóa đọc ở trư ng học, cộng đồng và định hướng cho học sinh những kĩ năng làm bài dự thi “Đại sứ văn hóa đọc” cho học sinh nói chung và học sinh bậc THPT nói riêng. 
   • Một số phương pháp mới mẻ, sáng tạo và có tính thực tế cao, dễ áp dụng. 

   Như vậy đề tài góp phần làm rõ thực trạng và ý nghĩa của hoạt động đọc sách, việc tham gia viết bài dự thi ĐSVHĐ  của học sinh bậc THPT trên địa bàn huyện Đô Lương, đặc biệt là kĩ năng viết bài, làm các dạng đề của cuộc thi ĐSVHĐ để khích lệ kĩ năng sáng tác, viết văn, viết báo cho học sinh.