SKKN Giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học chủ để Sinh trưởng và sinh sản của vi sinh vật bằng phương pháp dạy

I. TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG

Nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: Giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học trực tiếp và trực tuyến chủ đề “Sinh trưởng và sinh sản của vi sinh vật” bằng phương pháp dạy học tích cực ứng dụng các phần mềm dạy học Quizizz, Google Forms – môn Sinh học 10 THPT, Ban cơ bản.

Lĩnh vực áp dụng: Giảng dạy môn Sinh học cho HS khối lớp 10, Ban cơ bản của trường THPT Ninh Bình – Bạc Liêu.

II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN

1. Giải pháp cũ thường làm

– Dạy HS học theo phương pháp đàm thoại, hoạt động nhóm, tích hợp kiến thức liên môn và một số kỹ thuật dạy học tích cực như kỹ thuật động não, kỹ thuật mảnh ghép, sân khấu hóa, có ứng dụng công nghệ thông tin nhưng chưa thường xuyên…Tuy nhiên thường vẫn là giảng dạy các bài học theo một khung phân phối chương trình đã định sẵn, đa số GV vẫn là người chủ động, hướng dẫn HS nắm bắt kiến thức khoa học mang tính hàn lâm. HS được lĩnh hội kiến thức lý thuyết, nguyên lý, rèn kỹ năng và phát triển năng lực thông qua các hoạt động của GV và HS ngay trên lớp.

Phương pháp dạy học như trên có những ưu và nhược điểm như sau:

1.1. Ưu điểm của giải pháp cũ

– Cung cấp cho HS kiến thức khoa học theo từng bài, đảm bảo chuẩn kiến thức kỹ năng đáp ứng được mục tiêu kiểm tra, thi cử hiện nay.

– Tạo điều kiện để HS bộc lộ khả năng diễn đạt, suy luận sáng tạo của mình một cách không hạn chế, do đó có điều kiện để đánh giá đầy đủ HS.

– Giúp HS tái hiện được kiến thức vừa học, lí giải được các khía cạnh của kiến thức, từ đó hiểu bài sâu sắc hơn.

– Có thể thấy quá trình tư duy của HS đi đến đáp án.

– Đơn giản, dễ dạy cho GV, dễ nhớ cho HS.

1.2. Nhược điểm của giải pháp cũ và những tồn tại cần khắc phục

Tuy đã chú trọng đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS nhưng chưa chú trọng rèn luyện tư duy, kỹ năng sống; kỹ năng và thái độ lao động chuyên nghiệp.

Qua tìm hiểu một số đồng nghiệp ở trường, tìm hiểu học sinh, tài liệu tham khảo. Chúng tôi nhận thấy đa số giáo viên chưa vận dụng được phương pháp dạy học tích cực có ứng dụng các phần mềm dạy học Quizizz, Google Forms vào các hoạt động giảng dạy trực tiếp và trực tuyến trong trường phổ thông. Sở dĩ có tình trạng trên là do giáo viên chưa hiểu được tác dụng của các phần mềm trong giờ dạy. Vì vậy mà giờ Sinh học còn khô khan, học sinh còn thụ động trong học tập, một số học sinh yếu kém còn ngại học. Đến giờ học Sinh học các em không hứng thú dẫn đến kết quả học tập không cao. Song để sử dụng các phần mềm trong các giờ dạy học sao cho mang lại hiệu quả như giáo viên mong muốn là một điều không đơn giản. Cần nhiều thời gian để suy nghĩ, tìm tòi, chuẩn bị phương tiện, thiết bị, dụng cụ, vật liệu.

Mặt khác trong dạy học trực tuyến bất cập về sự tương tác giữa giáo viên với học sinh không trực tiếp mà phải tiếp nhận qua mạng, qua các phương tiện, sự trao đổi nhóm giữa học sinh với học sinh hạn chế. Đặc biệt khi học ở nhà học sinh tập trung vào màn hình máy tính/điện thoại trong thời gian dài ảnh hưởng đến mắt, dễ bị phân tâm bởi các yếu tố như mạng xã hội,… chính điều này ảnh hưởng đến hiệu quả bài học. Vì vậy khó có thể áp dụng hoàn toàn các phương pháp giảng dạy trực tiếp vào dạy học trực tuyến.

Một bất cập khi tôi dạy học trực tuyến lần đầu gặp không ít khó khăn như học sinh còn bỡ ngỡ với việc vào mạng, các tiết học trực tuyến còn nhàm chán, thiếu sinh động, thiếu hứng thú, chưa được tiếp cận các phần mềm hỗ trợ nên hiệu quả học chưa cao.

Kiểm tra, đánh giá trực tiếp trong tiết học mất nhiều thời gian, chưa đạt hiệu quả mong muốn. Trong tiết học số lượng học sinh được kiểm tra còn hạn chế, việc phân loại học sinh, bám sát đối tượng chưa hiệu quả.

2. Giải pháp mới cải tiến

2.1. Nội dung cơ bản của giải pháp mới

– Để khắc phục những nhược điểm của giải pháp cũ trong dạy học và thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, hình thành cho HS kỹ năng sống, kỹ năng và thái độ lao động chuyên nghiệp và để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, ứng phó nhanh với một số khó khăn trong thực tế và bắt nhịp được trong thời đại công nghệ 4.0 phát triển, nên chúng tôi chọn sáng kiến: : Giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học trực tiếp và trực tuyến chủ đề “Sinh trưởng và sinh sản của vi sinh vật” bằng phương pháp dạy học tích cực có ứng dụng các phần mềm dạy học Quizizz, Google Forms, – môn Sinh học 10 THPT chương trình 2006, Ban cơ bản.

2.1.1. Phần mềm Quizizz:

– Quizizz tạo ra các câu hỏi trắc nghiệm nhằm kiểm tra kiến thức ở môn học cũng như kiến thức hiểu biết xã hội của học sinh. Quizizz cho phép tiếp cận ngân hàng câu hỏi đa dạng hoặc tự tạo lập bộ câu hỏi phù hợp với mục tiêu kiểm tra đánh giá. Cho phép học sinh trong cùng một lớp có thể tham gia trả lời câu hỏi trên Quizizz vào cùng một thời điểm do thầy cô quy định; hoặc hoàn tất bài kiểm tra vào một thời gian thuận lợi, trước thời hạn thầy cô quy định.

– Một điểm cộng cho nền tảng này chính là – Giao diện bắt mắt và âm thanh sinh động, có thể cài tiếng Việt – Công thức toán học phong phú – Có thể cài đặt các hình thức làm bài khác nhau: chơi trực tuyến (Live game) có xếp thứ hạng; bài tập về nhà (homework) làm theo thời gian tùy chọn. Có thống kê tự động kết quả làm bài của học sinh cả lớp, việc người chơi có thể hoàn thành bài kiểm tra theo tốc độ cá nhân, bài quizizz sẽ kết thúc khi tất cả người chơi hoàn thành xong. Leader board sẽ cập nhật điểm số liên tục cho những ai trả lời đúng nhiều câu hỏi nhất.

– Để thực hiện hoạt động này giáo viên và học sinh đều phải chuẩn bị:

+ Giáo viên: Hệ thống câu hỏi trên phần mềm Quizizz.

+ Học sinh chuẩn bị điện thoại hoặc máy tính có kết nối internet có thể theo nhóm hoặc cá nhân.

– Tiến trình dạy-học thực hiện như sau:

+ Bước 1: Truy cập vào Quizizz.com -> nhập tài khoản email và password rồi click vào “Login” để đăng nhập -> Tạo bài tập trên qiuzizz -> chia sẻ link cho các học sinh của mình -> Học sinh nhập mã code hoặc truy cập link -> Start để bắt đầu làm.

+ Bước 2. Học sinh làm bài được giao.

+ Bước 3. Giáo viên phân tích, đánh giá kết quả

Giáo viên thống kê, tổng hợp, phân tích kết quả học tập của học sinh: Số học sinh đã tham gia làm bài, tỉ lệ đúng của cả lớp, câu trả lời nào mà học sinh trả lời đúng hoặc thực hiện sai nhiều nhất.

Dựa vào các kết quả thống kê mà giáo viên có thể nhận định và biết được các kiến thức mà học sinh đã tiếp thu tốt và kiến thức học sinh còn yếu để giáo viên kịp thời củng cố, bổ sung.

Từ đó kết quả trên giáo viên điều chỉnh việc giảng dạy hoặc thiết kế trò chơi cho phù hợp hơn với năng lực nhận thức của học sinh.

2.1.2. Phần mềm Google Forms

Bộ công cụ này thực hiện thao tác dễ dàng và có thể cài đặt tiếng Việt- Liên kết với Google Trang tính (tương tự Excel): dễ chấm, nhập điểm và quản lý bài tập của học sinh – Chế độ chấm điểm có thể thiết lập số điểm khác nhau cho mỗi câu hỏi.

Hướng dẫn cụ thể khi ứng dụng phần mềm đưa câu hỏi tương tác vào bài dạy trực tuyến cụ thể như các bước tiến hành tạo bài kiểm tra gồm các bước sau:

Bước 1: Bạn truy cập Google Forms tại địa chỉ forms.google.com và đăng nhập tài khoản Google của mình.

Bước 2: Nhấp vào + để tạo biểu mẫu mới.

Bước 3: Tại mục Câu hỏi giáo viên nhập tiêu đề chung cho bài kiểm tra.

Bước 4: Thu thập thông tin học sinh.

Bước 5: Tạo câu trắc nghiệm.

Nhấn vào biểu tượng thêm phần để thêm phần câu hỏi, tách biệt với phần thông tin bên trên.

Bước 6: Chọn kiểu câu hỏi là Trắc nghiệm, sau đó nhập nội dung câu hỏi, các phương án chọn lựa. Các thầy cô có thể chèn thêm hình ảnh vào câu hỏi nếu cần.

Bước 7: Tiếp tục nhấn dấu cộng để thêm các câu hỏi khác cho bài kiểm tra.

Bước 8: Nếu chỉ cho phép học sinh làm bài một lần, thì khi đã nhập xong tất cả nội dung câu hỏi, nhấn nút gửi

Bước 9: nhấn vào nút Gửi rồi nhấn vào biểu tượng link và sao chép URL bài kiểm tra để gửi cho học sinh.

Minh chứng: Xem phụ lục I – tiết dạy minh họa

2.2. Tính mới và tính sáng tạo của giải pháp

Thứ nhất: Sáng kiến đã vận dụng linh hoạt các phần phềm dạy học, phần mềm hỗ trợ trong dạy học trực tiếp/trực tuyến nhằm phát huy tối đa năng lực của học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học.

Thứ hai: Sáng kiến đã xây dựng được bộ câu hỏi chủ đề “ Sinh trưởng và phát triển ở vi sinh vật – Sinh học 10” một cách có chọn lọc, sắp xếp khoa học theo bố cục logic phân loại với các cấp độ tư duy khác nhau để người học dễ tiếp nhận kiến thức hơn khi tham gia học trực tiếp/trực tuyến, đây là phần kiến thức quan trọng trong chương trình sinh học lớp 10. Sáng kiến cũng giúp tăng cường khả năng tương tác giữa GV với HS và giữa HS với học sinh, đặc biệt là HS nhút nhát trong các tiết học.

Thứ ba: Sáng kiến góp phần giúp tiết học không bị nhàm chán, tạo sự linh hoạt của bài giảng, tạo không gian học tập trong giờ học được thoải mái, góp phần tăng sự linh hoạt của học sinh qua từng tiết dạy vì thế tạo được hứng thú trong các giờ dạy góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Sáng kiến cũng giúp giáo viên và học sinh lưu trữ được tài liệu tốt hơn, thuận tiện hơn.

Thứ tư: Trong dạy học trực tiếp/trực tuyến thì việc đánh giá kiểm tra người học bằng ứng dụng các phần mềm như Google Forms, Quizizz, … vào để kiểm tra, khảo sát qua đó đánh giá được năng lực nhận thức của người học. Từ đó góp phần phân hóa được đối tượng học sinh giỏi, khá, trung bình và yếu.

Thứ năm: Sáng kiến có sự đóng góp nhất định về phương pháp giảng dạy từ đó đưa ra cách thức để tổ chức một số tiết học trong dạy học trực tiếp/trực tuyến, mang lại khả năng áp dụng có hiệu quả đối với quá trình dạy và học. Bên cạnh đó sáng kiến là định hướng thiết kế bài dạy trực tiếp/trực tuyến tương tác cho giáo viên Sinh học nói riêng và các giáo viên môn học khác nói chung. Từ đó, giáo viên chủ động thiết kế các bài dạy kết hợp với ứng dụng các phần mềm hỗ trợ, liên tục hàng tháng mà vẫn đáp ứng việc tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học.

Thứ sáu: Sáng kiến góp phần nâng cao kỹ năng sử dụng các phần mềm dạy học cho giáo viên, đồng thời còn giúp học sinh tăng cường tính tự học, tự nghiên cứu, tăng khả năng ứng dụng công nghệ thông tin tiếp cận nhanh với nhu cầu dạy học trực tuyến cũng như dạy học trực tiếp trong thời đại 4.0.