SKKN Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động “ Lễ tri ân và trưởng thành” ở trường THPT

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn Đề tài 

Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng nêu rõ quan điểm: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.” 

“Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.” 

Thực tế trong xã hội hiện đại luôn đòi hỏi con người có những kỹ năng ứng phó trước những tình huống xảy ra trong cuộc sống vì vậy việc rèn luyện kỹ năng sống giữ một vai trò rất quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho mỗi con người nói chung và cho các em học sinh nói riêng. Theo tổ chức UNESCO đề xướng mục đích của học tập là: Learn to Know ( học để biết), Learn to Do ( học để làm), Learn to Live together ( học để chung sống), Learn to Be ( học để khẳng định mình). Và mục đích đó cũng đã được cụ thể hóa trong nội dung chương trình tổng thể Giáo dục phổ thông 2018 với 5 phẩm chất và 10 năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh. 

Cũng như nhiều trường THPT khác, những năm gần đây trường THPT Đô Lương 1 đã chú trọng vào việc phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh thông qua giáo dục kỹ năng sống. Ngoài việc lồng ghép vào những giờ lên lớp thì các em còn được tham gia các hoạt động giáo dục STEM, trải nghiệm sáng tạo, chương trình ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp…  

“Lễ tri ân và trưởng thành” là dịp để các em học sinh khối 12 bày tỏ tấm lòng của người con đối với ông bà cha mẹ, của người học trò đối với thầy cô, của những người bạn. Các em có nhiều chia sẻ đầy xúc động khi nói đến công sinh thành dưỡng dục của cha mẹ đối với mình; Nhắc đến những kỉ niệm gắn bó không thể nào quên của các em đối với trường THPT, với thầy cô, với bạn bè. Không chỉ mang ý nghĩa của một buổi lễ tri ân mà thời khắc này còn đánh dấu một bước ngoặt to lớn trong cuộc đời của mỗi học sinh. Kể từ phút giây này, các em sẽ không còn được ở trong vòng tay bao bọc, chở che của các thầy cô giáo nữa, mà phải tự hoàn thiện bản thân, chuẩn bị những hành trang cần thiết để vào đời trên chính đôi chân của mình. Tạo ra sự tự tin, tự hào cho các em trước khi bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPTQG. 

Điều đặc biệt của buổi lễ tri ân là từ khâu lên ý tưởng, xây dựng kế hoạch và  

triển khai thực hiện đều do chính các em lớp 12 phụ trách. Chỉ trong một thời gian ngắn, bên cạnh sự nỗ lực để vượt qua kỳ thi đầy cam go, các em đã tận dụng những khoảng thời gian quý báu để thực hiện chuỗi hoạt động chuẩn bị cho buổi lễ tri ân. Những tiết mục văn nghệ, những dòng thư tri ân, những lời tâm sự và cả những giọt nước mắt đã khiến cha mẹ, thầy cô không khỏi bùi ngùi và xúc động. 

Có thể, đối với những người tham dự, thành công của buổi lễ chỉ dừng lại ở việc đánh giá hiệu quả thực hiện nhưng đối với nhà trường, thành công này bắt nguồn từ chính công tác giáo dục kỹ năng sống trong từng tiết học, trong các buổi ngoại khóa, trong các hoạt động giáo dục và cả cách giao tiếp ứng xử hàng ngày. 

Đến chương trình tri ân là thêm một lần các em có cơ hội hoàn thiện và phát triển hơn nữa những kỹ năng sống mà mình đã có. 

Với những ý nghĩa mà chương trình mang lại và thành công từ nhiều năm tổ chức chương trình “ Lễ tri ân và trưởng thành” cho học sinh khối 12 chúng tôi mạnh dạn trình bày những kinh nghiệm thu góp được qua đề tài: “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động “ Lễ tri ân và trưởng thành” ở trường THPT”. 

• Tính mới của đề tài 

Thực hiện lễ tri ân và trưởng thành trên cơ sở là tổ chức một hoạt động ngoài giờ lên lớp, thời gian gói gọn trong một buổi, song quá trình chuẩn bị rất công phu, bài bản. Kế hoạch của nhà trường đón nhận nhiều ý kiến đóng góp để rồi điều chỉnh và các chương trình đồng hành đã làm cho cảm xúc đạt đến độ chín muồi. Nhà trường đã xây dựng lên được một không gian có chiều dài về thời gian, chiều rộng về đối tượng tham gia và chiều sâu về cảm xúc và cả sự thăng hoa. Sự thành công của buổi lễ tri ân và trưởng thành qua nhiều năm chứng tỏ các trò tuổi 18 thực sự phát huy được các kỹ năng sống, có được hành trang vững vàng tiếp bước trên chặng đường mới. 

Đây là đề tài hoàn toàn mới, lần đầu tiên khai thác việc nâng cao giáo dục các kỹ năng sống cho học sinh lứa tuổi 18 thông qua việc hướng dẫn các em tự tổ chức hoạt động “ Lễ tri ân và trưởng thành”  đưa đến ý nghĩa thiết thực nhất trong việc thực hiện tốt quan điểm chỉ đạo của Chương trình giáo dục phổ thông mới. 

Đề tài có khả năng vận dụng được trong nhiều trường học cấp THPT. 

• Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hình thành kỹ năng sống cho học sinh 
• Điều tra thực trạng việc tổ chức hoạt động “Lễ tri ân và trưởng thành” của học sinh THPT hiện nay. 
• Lồng ghép các giải pháp nhằm nâng cao giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động “Lễ tri ân và trưởng thành” ở trường THPT. 
• Phân tích kết quả thực nghiệm chương trình “Lễ tri ân và trưởng thành” đã được tổ chức tại trường THPT Đô Lương 1 để kiểm tra giả thuyết khoa học của đề tài. 

• Đối tượng và khách thể nghiên cứu 

Đề tài tập trung nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 12 trường THPT thông qua  hoạt động Lễ tri ân và trưởng thành. 

Khách thể: Học sinh trường THPT Đô Lương 1. 

• Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu lý luận. – Phương pháp thực nghiệm sư phạm 
• Phương pháp Test. 
• Phương pháp so sánh đối chiếu. 
• Phương pháp điều tra, khảo sát, xử lí số liệu. VI. Cấu trúc của đề tài Phần I: Đặt vấn đề. 

Phần II: Nội dung. 

Phần III: Kết luận và kiến nghị. 

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

1. Cơ sở khoa học của đề tài 
2. Cơ sở lí luận 

Việc tổ chức các hoạt động dành cho khối 12 là điều hết sức cần thiết nhất là những hoạt động mang tính giáo dục tình cảm, tư tưởng như lễ tri ân và trưởng thành. Tuy nhiên để tổ chức một buổi lễ ấn tượng, nhiều cảm xúc và để cho các em học sinh cảm nhận được rằng đây là buổi lễ được tổ chức riêng cho mình thì chỉ cần tập trung vào việc nghiên cứu đặc điểm tâm lí của lứa tuổi học sinh THPT và đặc điểm các hoạt động tập thể để lựa chọn và xây dựng kế hoạch, kịch bản phù hợp. 

Lứa tuổi học sinh THPT là giai đoạn có tầm quan trọng đặc biệt trong cuộc đời mỗi con người, do đó giáo dục phổ thông là điều kiện cơ bản để góp phần đào tạo ra những con người có nhân cách, phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu của xã hội và đất nước. 

Học sinh THPT nằm trong độ tuổi vị thành niên và là giai đoạn cuối của tuổi vị thành niên và giai đoạn giữa của tuổi thanh niên. Ở lứa tuổi này, nét nổi bật về tính cách của các em là khuynh hướng ham hoạt động, năng động, tự lập, ham hiểu biết. Các em mạnh dạn hơn, suy nghĩ táo bạo hơn, có những nhu cầu mới hơn, đặc biệt là nhu cầu về hoạt động. 

Quan hệ với cha mẹ, thầy cô, bạn bè đã trở nên thuận lợi hơn do sự trưởng thành nhất định trong nhận thức của học sinh và sự thay đổi trong cách nhìn nhận của người lớn. Tuy vậy, tính cách ít xác định về quan hệ xã hội vẫn còn. Một mặt học sinh đã có những sự độc lập nhất định trong tư duy, trong hành vi ứng xử, mặt khác học sinh lại chưa có sự độc lập về kinh tế do vẫn phụ thuộc vào gia đình. 

Trong gia đình học sinh có thể có được quan hệ tương đối dân chủ hơn, được tôn trọng và lắng nghe. Học sinh có thể tự quyết định một số vấn đề của bản thân hoặc được tham gia vào việc ra các quyết định đó như lựa chọn nghề nghiệp, học hành, tình cảm. Sự tin cậy, thẳng thắn từ phía phụ huynh giúp các em có thể nhanh chóng trưởng thành theo chiều hướng tích cực. Do vậy, việc phụ huynh áp đặt các hành vi và cách suy nghĩ của mình có thể gây ra phản ứng của các em. Học sinh chủ yếu mong muốn cha mẹ là những người bạn, người “cố vấn”. 

Một trong những nguyên tắc giáo dục quan trọng là giáo dục thông qua hoạt động và bằng hoạt động. Hoạt động tập thể của học sinh sẽ là cầu nối giữa hoạt động trên lớp với hoạt động ngoài lớp. Đối với học sinh THPT hoạt động tập thể sẽ là phương tiện tốt nhất để lôi cuốn các em tham gia vào các mối quan hệ trong đời sống tập thể ở nhà trường và xã hội. 

Hoạt động tập thể do chính các em được tham gia tổ chức và điều khiển thực sự có ý nghĩa giáo dục rất lớn. Bởi vì chính sự tham gia vào hoạt động sẽ tạo điều kiện để các em thể hiện suy nghĩ, tình cảm, thái độ và ước mơ của tuổi trẻ. Đây cũng chính là cơ hội để mọi học sinh thể hiện tài năng, trí tuệ, sự sáng tạo, tính chủ động, linh hoạt. Học sinh còn trầm lắng cũng sẽ nhanh nhẹ, hoạt bát hơn, thích nghi và hòa đồng với tập thể, rèn luyện năng lực giao tiếp, ứng xử, làm chủ bản thân… 

1.1. Khái niệm về tri ân và lễ tri ân 

Tri ân  có nghĩa là biết ơn. 

Lễ tri ân có nghĩa là những nghi thức tiến hành thể hiện sự biết ơn. Ta thường thấy như tri ân thầy cô, tri ân cha mẹ, tri ân khách hàng,…  Có nhiều lễ hội hiện nay, tuy là tên gọi hoàn toàn không có cụm từ  tri ân nhưng quá trình tổ chức và mục đích tổ chức vẫn toát lên ý nghĩa này. Ta rất dễ nhận thấy trong đa số các lễ hội đã và đang được tổ chức trên khắp thế giới, dù cho đó là lễ hội thờ Thiên thần, Nhiên thần (như thờ trời, đất, gió, mưa,…), Tô tem (như thờ hổ, rắn, rồng, chồn, khỉ, chó,…), hay Nhân thần (các nhân vật truyền thuyết hay các nhân vật lịch sử), …. Chẳng hạn như Lễ hội Đền Cuông, Lễ hội vua Mai, Lễ hội Đền Hạc Linh, Lễ hội làng Sen,… đều có phần dâng hương, phần lễ tạ – những biểu hiện của lòng biết ơn. 

Bên cạnh đó, một số lễ hội mặc dù tên gọi hoàn toàn không có sự xuất hiện của cụm từ lễ tri ân song ý nghĩa vẫn hướng tới điều này như Ngày của Cha, Ngày của Mẹ, Ngày nhà giáo Việt Nam, Ngày Quốc tế hạnh phúc, Ngày thương binh liệt sỹ, Giỗ tổ Hùng Vương… 

Như vậy, ta dễ nhận thấy trong các lễ hội, lễ tục luôn hàm chứa thành tố nhân bản, đó là sự biết ơn. Chính nhờ sự biết ơn mà các thế hệ loài người đã biết lĩnh hội, học hỏi  các kinh nghiệm, tri thức, kĩ năng của các lớp người đi trước, để rồi phát triển, sáng tạo lên giúp xã hội loài người ngày càng tốt đẹp hơn. Gọi là “trưởng thành” vì các em nhìn chung bước vào tuổi 18- tuổi thành niên. Kết thúc cấp THPT, tuỳ hoàn cảnh cụ thể, các em sẽ thi đại học, cao đẳng, đi du học hoặc chuyển sang học nghề. Một số khá lớn các em cũng có thể vào đời với những công việc khác nhau. Cần ghi nhận sự trưởng thành đó và tạo cơ sở để các em có thể tự hào là thành niên thời đại mới- thời đại Hồ Chí Minh.