SKKN Góp phần rèn luyện kĩ năng mềm cho học sinh qua các hoạt động dạy học toán theo định hướng giáo dục stem

ĐẶT VẤN ĐỀ Cuộc Cách mạng khoa học kĩ thuật đã và đang tác động mạnh mẽ đến đời sống của con người, đặc biệt là thế hệ trẻ (lứa tuổi trung học phổ thông). Điều này đ i hỏi cả hệ thống giáo dục phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội à đào tạo con người vừa có nh n cách đạo đức, tri thức khoa học, vừa có kỹ năng àm việc; để họ nhận ra được: Ý nghĩa của cuộc sống không phải ở nó đem đến cho ta điều gì, mà ở chỗ ta có thái độ đối với nó ra sao; không phải ở chỗ điều gì xảy ra với ta, mà ở chỗ ta phản ứng với những điều đó như thế nào? (Lewis L.Dunnington).
Một người thành công ngoài xã hội thì kiến thức thôi chưa đủ mà cần có những kỹ năng cần thiết, đặc biệt à kĩ năng mềm. Theo quan điểm của Edgar Morlin thì mục tiêu của giáo dục là cần tạo nên những cái đầu được rèn luyện tốt để tự nó chiếm ĩnh và àm chủ thế giới dẫu biến động đến đ u. Cần phải giảng dạy các nguyên tắc chiến ược cho con người đương đầu với những bất ngờ, đột biến, bất đ nh. Trang b giáo dục kĩ năng mềm cho con người cũng nhằm mục tiêu này. UNESCO đã đề xướng mục đích học tập: “học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng đ nh mình”. Năng lực của con người được đánh giá trên cả ba khía cạnh: kiến thức, kĩ năng và thái độ. Các nhà khoa học thế giới cho rằng: để thành đạt trong cuộc sống thì kĩ năng mềm (trí tuệ cảm xúc) chiếm 85%, kĩ năng cứng (trí tuệ logic) chỉ chiếm 15%.
HS độ tuổi THPT là giai đoạn chuẩn b bước ra cuộc đời, các em cần có đủ hành trang vào đời và thành công trong tương ai sau này. Muốn làm được điều đó, cần phải rèn luyện, trang b cho HS những kĩ năng mềm cần thiết bởi kĩ năng mềm chính là những nh p cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng mềm sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách, biết ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp. Ngược lại, người thiếu kĩ năng mềm thường b vấp váp, dễ thất bại trong cuộc sống. Việc thiếu kĩ năng mềm của cá nhân là một nguyên nhân làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội như: nghiện rượu, nghiện ma túy, mại dâm, cờ bạc,… Việc giáo dục, rèn luyện kĩ năng mềm sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích cực, nâng cao chất ượng cuộc sống xã hội và giảm các vấn đề xã hội.
Nhận thức được vai trò quan trọng nói trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các trường trung học phổ thông rèn luyện kĩ năng mềm cho HS. Chương trình giáo dục tổng thể của Bộ công bố bắt đầu triển khai từ năm
1
học 2022 – 2023 tại tất cả các trường THPT trên toàn quốc. Chủ trương thay đổi đ nh hướng giáo dục nội dung mang nặng tính hàn lâm, có phần nhồi nhét kiến thức sang đ nh hướng năng ực giúp HS phát triển toàn diện nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại mới, tiếp cận được xu thế giáo dục của các trường trên thế giới.
Toán học là một trong những môn học bắt buộc, được học từ lớp 1 đến hết cấp THPT. Toán học giúp các em rèn luyện được nhiều năng ực, phẩm chất thiết yếu, nhiều kĩ năng quan trọng như kĩ năng vận dụng các quy tắc, kĩ năng dự đoán và suy đoán, kĩ năng giải toán, kĩ năng toán học hóa tình huống thực tiễn,…
Bên cạnh rất nhiều giá tr mà Toán học mang lại cho HS thì mặt hạn chế chủ yếu nằm ở kĩ năng mềm. Khi dạy học toán, thường thì mục tiêu quan trọng nhất đó à tìm ra lời giải và đáp số. Để thực hiện được điều này, những kĩ năng giải nhanh, những quy trình giải đã được lập sẵn để HS thực hiện. Những điều này vô hình trung đã àm nhạt nhòa những kĩ năng mềm rất cần thiết đối với các em hiện nay.
Việc dạy học toán hiện nay đã có sự đổi mới mạnh mẽ. Nhiều phương pháp dạy học, hình thức dạy học hiện đại được GV áp dụng như dạy học dự án, dạy học tích hợp liên môn, dạy học theo đ nh hướng giáo dục STEM,… đã giúp HS phát triển một cách hài h a hơn cả kĩ năng cứng và kĩ năng mềm. Đặc biệt, giáo dục theo đ nh hướng STEM còn góp phần không nhỏ chuẩn b cho HS những cơ hội cũng như những thách thức khi bước vào nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu. Bên cạnh hiểu biết về các ĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học, HS sẽ được phát triển tư duy phê phán, khả năng hợp tác để thành công. Giáo dục STEM sẽ tạo cho HS có những kiến thức, kĩ năng mang tính nền tảng cho việc học tập ở các bậc học cao hơn cũng như trong nghề nghiệp tương ai của các em. Từ đó góp phần x y dựng ực ượng ao động có năng ực, phẩm chất tốt nhằm đáp ứng mục tiêu x y dựng và bảo vệ đất nước,…
Nhận thấy vai tr của giáo dục STEM như à một giải pháp quan trọng và hiệu quả trong việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam sau năm 2015. Trong hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ Giáo dục Trung học năm học
2014 – 2015, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhấn mạnh việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề, các phương pháp thực hành, dạy học theo dự án trong các môn học, tích cực ứng dụng công nghệ thông tin ph hợp với nội dung bài học. Quán triệt tinh thần giáo dục tích hợp giáo dục STEM trong việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông ở những môn học iên quan.
2

Mặcdùvậy,thựctếthìgiáodụcSTEMvẫn àkháiniệmc nkhámơhồ, chưa có điều kiện triển khai ở các trường THPT. Việc chuẩn b để dạy học được một tiết học, một chủ đề STEM đ i hỏi rất tốn thời gian và công sức, ngoài ra nó còn phụ thuộc nhiều vào năng ực thiết kế và tổ chức của GV. Việc kiểm tra, đánh giá hiện nay ở các trường THPT, cụ thể à k thi tốt nghiệp THPT, được tổ chức bằng hình thức thi trắc nghiệm kiểm tra kiến thức, song kĩ năng trong khi đánh giá mô hình STEM à đánh giá thông qua sản phẩm. Do đó giáo dục STEM chưa thực sự được hưởng ứng tích cực ở các trường phổ thông.
Từ kinh nghiệm dạy học nhiều năm, chúng tôi thấy rằng tình yêu nghề, trách nhiệm với HS thôi chưa đủ mà hơn thế là việc thiết kế, tổ chức hiệu quả các hoạt động dạy học cho HS ngay trong từng tiết học. Vì lí do này, chúng tôi xin được chia sẻ qua đề tài Góp phần rèn luyện kĩ năng mềm cho HS qua các hoạt động dạy học toán theo định hướng giáo dục STEM.
2. Tính mới của đề tài
Đềtài khảo sát một cách đầy đủ những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện, đưa ra những giải pháp phù hợp để GV có thể tổ chức dạy học ở các mức độ từ thấp đến cao. Tính mới của đề tài được thể hiện rất rõ ràng thông qua việc giao nhiệm vụ, câu hỏi đ nh hướng nhằm rèn luyện kĩ năng mềm cho HS, một thành tố có vai trò vô cùng quan trọng cho sự trưởng thành của mỗi cá nhân. Các em nhận thấy được khi áp dụng Toán học vào thực tiễn không được phép cứng nhắc mà
cần quan t m đến nhiều yếu tố khác nữa để làm sao sản phẩm thu được hài hòa các tiêu chí như bền vững, an toàn, thẩm mĩ, giá cả,… Từ đó, khi trưởng thành và tham gia vào các hoạt động sản xuất, các em sẽ có những ph n tích đến các yếu tố chủ quan, khách quan, kĩ thuật hay sở thích, nhu cầu để tạo ra những sản
phẩm phù hợp.
3. Mục đích nghiên cứu
Bên cạnh giúp HS phát triển và hoàn thiện các năng ực toán thì các em còn có thêm nhiều cơ hội được hình thành và phát triển nhiều kĩ năng mềm cần thiết. Thông qua đó, giúp 3 Nghiên cứu những kĩ năng mềm cần rèn luyện đối với HS trung học phổ thông, nghiên cứu những thuận lợi và khó khăn của quá trình rèn luyện kĩ năng mềm trong dạy học toán; nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn việc dạy học theo đnh hướng giáo dục STEM ở môn Toán, để từ đó đưa ra một số giải pháp thiết kế các hoạt động dạy học Toán theo đ nh hướng giáo dục STEM nhằm rèn luyện kĩ năng mềm cần thiết. Các em biến kiến thức, kĩ năng thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
Một số giải pháp thiết kế các hoạt động trong dạy học toán theo đ nh hướng giáo dục STEM nhằm rèn luyện kĩ năng mềm đối với HS THPT.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Tiến hành thu thập tài liệu qua sách, báo, các văn bản iên quan đến đề tài. Trên cơ sở đó ph n tích, tổng hợp và rút ra những vấn đề cần thiết của đề tài.
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Trong quá trình nhiều năm tham gia công tác dạy học và quản lí, trực tiếp tham gia và tổ chức các hoạt động đổi mới về phương pháp và hình thức dạy học, bản thân sử dụng các phương pháp như: điều tra, khảo sát, tổng kết kinh nghiệm, trao đổi lấy ý kiến, điều tra HS,… Đó à những cơ sở cho việc triển khai cũng như khả năng ứng dụng của đề tài.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu được nghiên cứu và thực nghiệm tại các trường THPT trên đ a bàn huyện Diễn Châu và Nghi Lộc.
NỘI DUNG
, đáp ứng yêu cầu của nền giáo dục hiện đại là phát triển con
người toàn diện. Không những vậy, chính các em sẽ nhận thấy sự gắn kết
chặt chẽ của toán học và đời sống thực tế cũng như nhận thấy cái hay, cái
đẹp mà toán học có thể mang lại.
I. Cơ sở lí luận và thực tiễn 1. Cơ sở lí luận
1.1. Khái niệm kĩ năng mềm
1.1.1. Khái niệm kĩ năng