SKKN Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên dạy bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn Toán về Tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao hình thang của học sinh lớp 5

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài:

Văn kiện Đại hội XII khẳng định, kế thừa quan điểm chỉ đạo của nhiệm kỳ trước,  Đảng ta đưa ra đường lối đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. Đồng thời, khẳng định: Giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ là đầu tư cho phát triển. Phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, gắn với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với tiến bộ khoa học, công nghệ, yêu cầu phát triển nguồn nhân lực và thị trường lao động. Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Đây là tiêu điểm của sự phát triển, mang tính đột phá, khai mở con đường phát triển nguồn nhân lực Việt Nam trong thế kỷ XXI, khẳng định triết lý nhân sinh mới của nền giáo dục nước nhà “dạy người, dạy chữ, dạy nghề”.

Qua việc dự giờ giáo viên dạy những tiết về các yếu tố hình học, tôi thấy đa số giáo viên đã xác định được mục tiêu tiết học, cung cấp đúng, đủ nội dung mà sách giáo khoa cung cấp. Tuy nhiên cá biệt vẫn còn một số giáo viên khi hình thành kiến thức mới cho học sinh học thường chuyển tải rất khó hiểu. Sở dĩ như vậy là vì họ chưa nắm được cấu trúc chương trình, chưa xác định được mục tiêu của bài học đó trong toàn bộ mạch kiến thức về hình học. Đối với học sinh, đại đa số các em rất thích học phần hình học, các em chăm chú nghe giảng, say xưa trong các giờ thực hành, song việc tiếp thu của học sinh còn nhiều hạn chế. Thực tế cho thấy học sinh Tiểu học còn yếu trong việc giải các bài toán về hình học. Đặc biệt là những bài có nội dung khó liên quan đến các bài toán tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang và ngay cả đối với học sinh năng khiếu môn Toán khi gặp những bài toán khó này cũng làm cho các em phải mất rất nhiều thời gian, công sức để tìm ra đáp số. Vậy tại sao học sinh thường lúng túng khi gặp các bài tập đó? Phải chăng những bài tập này là quá sức đối với học sinh? Không phải như vậy mà vì lứa tuổi học sinh Tiểu học trí tưởng tượng của các em còn hạn chế. Thêm vào đó lượng kiến thức mà sách giáo khoa cung cấp chưa nhiều nên phần nào đã hạn chế phương pháp tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang của các em. 

  Trong quá trình chỉ đạo giáo viên dạy học sinh năng khiếu môn Toán, tôi đã được tham gia các buổi hội thảo về các chuyên đề bồi dưỡng giáo viên, học sinh năng khiếu do Sở giáo dục, Phòng giáo dục và nhà trường tổ chức tôi nhận thấy những bài tập về “Tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang” rất lí thú, nó có sức lôi cuốn rất lớn kể cả đối với giáo viên. Mặc dù đó là những bài toán khó nhưng nếu chúng ta biết cách giải, biết vận dụng linh hoạt mối quan hệ giữa tính diện tích tam giác và tính diện tích hình thang thì việc giải các bài toán về tính diện tích hình thang sẻ dễ dàng hơn rất nhiều đối với các em chứ không phải là quá sức như chúng ta tưởng.Vậy làm sao để các em có thể vận dụng, giải các bài toán liên quan đến tính diện tích, tính tổng độ dài

 hai đáy, tính chiều cao của hình thang? Vấn đề này đã làm tôi suy nghĩ và trăn trở rất nhiều vì nó là động lực giúp tôi học hỏi, tìm tòi, nghiên cứu. Qua quá trình nghiên cứu và chỉ đạo giáo viên giảng dạy, tôi muốn chia sẻ với các bạn đồng nghiệp:“Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên dạy bồi dưỡng học sinh năng khiếu môn Toán về Tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao hình thang của học sinh lớp 5”. Với sáng kiến này tôi chỉ đi sâu nghiên cứu một góc rất nhỏ của phần hình học. Mong rằng sẽ nhận được sự góp ý chân thành của các cấp quản lí và các bạn đồng nghiệp, để đề tài của tôi được hoàn chỉnh và áp dụng chỉ đạo chuyên môn trong giảng dạy. 

1.2. Mục đích nghiên cứu.  

1.2.1. Thực tế tôi chỉ đạo chuyên môn trong việc dạy và học có liên quan đến rèn kỹ năng luyện tập thực hành về tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao hình thang của học sinh lớp 5. Từ đó giáo viên giúp học sinh tìm ra các sai lầm thường gặp khi thực hiện tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang.   

1.2.2. Tìm ra một số biện pháp rèn kỹ năng luyện tập thực hành tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang cho học sinh lớp 5.  

1.2.3. Tìm hiểu thực trạng việc dạy và học, xác định một số khó khăn hạn chế  trong quá trình dạy học . 

1.2.4. Trau dồi thêm kiến thức cho giáo viên và làm tài liệu tham khảo cho đồng nghiệp.

1.3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu. 

1.3.1. Giáo viên, học sinh về việc dạy luyện tập thực hành về tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang cho học sinh lớp 5.

  1.3.2. Thời gian nghiên cứu: Năm học ………; ……….   

1.4. Phương pháp nghiên cứu. 

       1.4.1. Phương pháp điều tra: Tìm hiểu thực trạng dạy và học phần tính diện tích hình thang.

      1.4.2. Phương pháp thực nghiệm: Thực hành qua các tiết dạy học, tổ chức kiểm tra đánh giá và chấm chữa bài cho học sinh.

      1.4.3. Tổng kết rút kinh nghiệm.

1.5. Những điểm mới của sáng kiến.    

   1.5.1. Nghiên cứu nội dung dạy học về tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao hình thang của học sinh lớp 5 qua sách giáo khoa, sách giáo viên, vở bài tập và các tài liệu tham khảo khác.

   1.5.2. Phân tích đánh giá, làm rõ nguyên nhân học sinh thường mắc sai lầm trong việc vận dụng luyện tập thực hành tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang.

   1.5.3. Giáo viên định hướng học sinh tư duy, tưởng tượng vẽ hình, nhìn 

hình và biết vận dụng qui tắc, công thức cách tính diện tích, tính tổng độ dài hai 

cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:

           Qua việc nghiên cứu chương trình sách giáo khoa môn Toán lớp 5 tôi thấy rằng chương 3 phần hình học nói chung, tính diện tích hình thang nói riêng về phần hình thang có 4 tiết.  

  + Tiết 1: Hình thang (Trang 91).

       + Tiết 2: Diện tích hình thang (trang 93).

         + Tiết 3: Luyện tập (trang 94).

           + Tiết 4: Luyện tập chung (trang 95).            

           + Toán bồi dưỡng học sinh lớp 5: (trang 39 đến trang 40) Tác giả Dương Quốc Ấn, Hoàn Thị Phước Hảo, Phan Thị Nghĩa.

         Học sinh lớp 5 ở lứa tuổi 10,11 tuổi các em còn ham chơi tư duy trừu tượng cụ thể phát triển ở giai đoạn chưa hoàn chỉnh; nhận thức của các em  đã mang tính qui luật song khả năng tư duy, tưởng tượng của các em chưa cao.

        Trong khi đó “Tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang’’ là khái niệm hoàn toàn mới vừa mang tính tư duy trừu tượng, tưởng tượng, suy luận logic đối với học sinh. Vì vậy đòi hỏi người giáo viên cần nhận thức rõ khái niệm, tính chất cơ bản, công thức tính diện tích, tổng độ dài hai đáy và chiều cao của hình thang. 

       Vì vậy khi dạy tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, chiều cao của hình thang. Giáo viên phải có biện pháp để giúp các em hiểu rõ khái niệm, tính chất cơ bản, qui tắc, công thức và vận dụng kỹ năng thực hành thành thạo.  

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

2.2.1. Thực tiễn dạy học “tính diện tích, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang cho học sinh lớp 5”.

     Qua  thực tế chỉ đạo giảng dạy ở lớp 5 cùng với việc dự giờ, trao đổi với đồng nghiệp và kiểm tra chất lượng lần 3 của nhà trường thì học sinh học xong nội dung phần tính diện tíc, tính tổng độ dài hai cạnh đáy, tính chiều cao của hình thang trường tôi trong năm học (………). Tôi nhận thấy rằng.

Những sai lầm học sinh lớp 5 thường mắc phải trong quá trình luyện tập thực hành tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang:

Sau khi học về tính diện tích, tính cạnh đáy, tính chiều cao của hình tam giác. Sau đó chuyển sang học phần tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang. Nên học sinh thường nhầm lẫn công thức tính diện tích, tính tổng độ dài hai đáy, tính chiều cao của hình thang với tính diện tích, tính cạnh đáy, tính chiều cao của hình tam giác.