SKKN Một số giải pháp dạy học thơ Nôm Đường luật trung đại tronng chương trình Ngữ văn 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài

Đổi mới giáo dục hiện nay là yêu cầu tất yếu của tất cả các môn học nói chung và đặc biệt là môn Ngữ văn nói riêng. Với mục tiêu của giáo dục là hình thành và phát triển năng lực toàn diện của người học. Vì vậy, yêu cầu đầu tiên và quan trọng nhất của quá trình dạy học hiện nay là xác định chuẩn phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển ở HS. Cũng như các môn học khác, môn Ngữ văn sẽ giúp phát triển ở HS những năng lực chung: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực tự quản bản thân,… Để hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực, người giáo viên cần có những định hướng lớn khi dạy học: dạy học đọc hiểu và tạo lập văn bản.

Chương trình giáo dục tổng thể 2018 đã nêu rõ “Ngữ văn là môn học mang tính công cụ và tính thẩm mĩ – nhân văn; giúp học sinh có phương tiện giao tiếp, làm cơ sở để học tập tất cả các môn học và hoạt động giáo dục khác trong nhà trường; đồng thời cũng là công cụ quan trọng để giáo dục học sinh những giá trị cao đẹp về văn hóa, văn học và ngôn ngữ dân tộc; phát triển ở học sinh những cảm xúc lành mạnh, tình cảm nhân văn, lối sống nhân ái, vị tha,…”. Thông qua các văn bản ngôn từ và những hình tượng nghệ thuật sinh động trong các tác phẩm văn học, bằng hoạt động đọc, viết, nói và nghe, môn Ngữ văn có vai trò to lớn trong việc giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp cũng như các năng lực cốt lõi để sống và làm việc hiệu quả, để học suốt đời.

Trong chương Ngữ văn 11, thơ Nôm Đường luật chiếm một vị trí quan trọng, có nhiều tác giả tác phẩm tiêu biểu cùng một thời lượng lớn. Việc giảng dạy và học tập các tác phẩm thơ Nôm Đường luật  vẫn còn gặp nhiều khó khăn: do khoảng cách thời đại trung đại, rào cản ngôn ngữ vì có nhiều từ khó và năng lực tiếp nhận của HS,… Tuy nhiên, chất lượng dạy học lại phụ thuộc khá nhiều vào phương pháp giảng dạy của giáo viên và cách tiếp cận bài của học sinh. Đối với thơ Nôm Đường luật trung đại, khi dạy học giáo viên cần bám sát mục tiêu môn học, từ đó xác định hệ thống kiến thức và kĩ năng cần hình thành, rèn luyện cho HS đối với thể loại này nói chung và từng bài học nói riêng. Phải thiết kế được kế hoạch bài dạy phù hợp với đặc trưng thể loại và theo định hướng phát triển năng lực không chỉ giúp học sinh phát triển phẩm chất, năng lực mà còn giúp HS thấy được cái hay, cái đẹp của tác phẩm, có kĩ năng đọc hiểu văn bản thơ Nôm Đường luật.

Xuất phát từ những lí do trên, tôi đã mạnh dạn thực hiện đề tài Một số giải pháp dạy học thơ Nôm Đường luật trung đại tronng chương trình Ngữ văn 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh làm sáng kiến của mình trong năm học 2022-2023.

2. Mục đích nghiên cứu
   • Đối với giáo viên

Nghiên cứu đề tài này là tôi muốn nắm được thực trạng của việc phát huy phẩm chất, năng lực học sinh trong nhà trường. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao năng lực phẩm chất, năng lực trong việc giảng dạy bộ môn Ngữ Văn nói chung và chủ đề thơ Nôm Đường luật trung đại lớp 11 nói riêng; từ đó giúp các em học sinh thể hiện được năng lực của bản thân, hình thành được các phẩm chất mà môn Ngữ văn hướng tới.

• Với học sinh

Được bồi dưỡng phẩm chất, năng lực nhằm góp phần hoàn thiện nhân cách bản thân. Tăng sự hứng thú trong học tập.

3. Đối tượng nghiên cứu

Một số giải pháp dạy học thơ Nôm Đường luật trung đại tronng chương trình

Ngữ văn 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh

4. Giả thuyết khoa học

Nếu biết vận dụng linh hoạt, thường xuyên những giải pháp này thì GV Ngữ văn hoàn toàn có thể giúp HS phát triển một số phẩm chất, năng lực và giờ dạy học thơ Nôm Đường luật trung đại sẽ trở nên sinh động và hấp dẫn, mang lại hiệu quả khá cao.

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
   • Nhiệm vụ nghiên cứu

• Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
• Đề xuất một số giải pháp dạy học thơ Nôm trung đại trong Ngữ văn 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho HS.
• Thực nghiệm sư phạm để khẳng định tính khả thi, tính hiệu quả của đề tài.

5.2. Phạm vi nghiên cứu

• Về nội dung: Trong đề tài, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu và thực nghiệm các giải pháp dạy học thơ Nôm trung đại trong Ngữ văn 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho HS.
• Về thời gian: Đề tài được nghiên cứu từ tháng 8/2022 đến tháng 03/2023.

6. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện sáng kiến, tôi sử dụng các nhóm phươang pháp sau:

1. Các phương pháp nghiên cứu lí thuyết: phân tích, tổng hợp, so sánh- đối

chiếu, suy luận…

1. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp điều tra khảo sát, phương

pháp thực nghiệm sư phạm, phương pháp thống kê.

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài

• Xác định rõ những phẩm chất, năng lực cần hình thành cho HS.
• Sử dụng câu hỏi nêu vấn đề trong dạy học thơ Nôm Đường luật trung đại nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.
• Vận dụng tốt phương pháp hợp tác nhóm nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.
• Tổ chức dạy học theo chủ đề thơ Nôm Đường luật qua phương pháp dạy học dự án nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh.

8. Tính mới của đề tài

Văn học là sản phẩm của tâm hồn nên dạy văn là một công việc lý thú nhưng không hề đơn giản. Dạy thế nào cho hay, cho hấp dẫn đã khó, việc giáo dục hình thành năng lực phẩm chất cho học sinh qua mỗi tác phẩm lại khó khăn bội phần. Đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài của các chuyên gia đầu ngành như Nguyễn Đăng Mạnh, Trần Đình Sử, Phan Trọng Luận…thế nhưng trong các tài liệu nghiên cứu đó chỉ đưa ra những định hướng khái quát, cách thiết kế một bài giảng văn học mà chưa cụ thể, chưa hướng tới hình thành năng lực cho học sinh. Do đó, trong quá trình thực hiện đề tài, người viết đã học tập, kế thừa với mong muốn góp một tiếng nói nhỏ để từng buớc nâng cao chất lượng học văn, chất lượng giáo dục học sinh hiện nay.

Qua đề tài này, bản thân tôi đã đưa ra những phương pháp giảng dạy phù hợp được đúc rút trong quá trình giảng dạy thơ Nôm trung đại chương trình Ngữ văn 11 để đem đến cho học sinh sự thích thú, say mê và biến quá trình giáo dục trong văn học học thành quá trình tự giáo dục có hiệu quả nhất. Đặc biệt là phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh. Chẳng hạn như: Tổ chức cho học sinh học chơi trò chơi, tổ chức sân khấu hóa, ngâm thơ, vẽ tranh theo sự cảm nhận sau khi học xong văn bản…, từ đó liên hệ với bản thân, nói lên những ước mơ, bồi dưỡng những tình cảm, hình thành năng lực cho mình, góp phần tiếp thu bài học nhẹ nhàng hơn mà không quá tải, nhàm chán.

Khi tôi thay đổi phương pháp giảng dạy các tác phẩm thơ Nôm Đường luật trung đại trong chương trình Ngữ văn 11, chất lượng giáo dục đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận từ chính quá trình đánh giá kiến thức của học sinh khối 11. Để đánh giá tính khả thi của đề tài, tôi đã chọn thực nghiệm khi dạy học tác phẩm Tự tình II của Hồ Xuân Hương. Kết qủa dạy học giờ thực nghiệm đã thể hiện tính khả thi và hiệu quả khá tốt, hoàn toàn có thể áp dụng trong việc giảng dạy tại trường THPT trong môn Ngữ Văn.