SKKN Một số giải pháp nâng cao chất lượng học nghề cho học viên vừa học văn hóa vừa học nghề thông qua hoạt động trải nghiệm

PHẦN 1:  ĐẶT VẤN ĐỀ

          1.1. Lí do chọn đề tài

Ngày nay, chúng ta thƣờng nói đến việc đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Trong đó, yếu tố đƣợc cho là quyết định chính là sự tƣơng tác đồng bộ của các thành tố trong các phƣơng pháp dạy học tích cực: ngƣời dạy, ngƣời học, học liệu, môi trƣờng,… Một trong những quan điểm xây dựng chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 là: “Chƣơng trình giáo dục phổ thông bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực ngƣời học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kỹ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hòa đức, trí, thể, mĩ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp dƣới, phân hóa dần ở các lớp học trên; thông qua các phƣơng pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh, các phƣơng pháp đánh giá phù hợp với mục tiêu giáo dục và phƣơng pháp giáo dục để đạt đƣợc mục tiêu đó”. Việc nắm rõ ƣu thế của từng phƣơng pháp dạy học trên cơ sở phân hóa đối tƣợng, phân tích căn cứ về điều kiện, loại hình năng lực và phẩm chất cần phát triển ở ngƣời học,…từ đó lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học phù hợp, tăng cƣờng hoạt động trải nghiệm sáng tạo để đáp ứng mục tiêu giáo dục mới, thay vì chỉ thiên về “dạy cái” cần chú trọng hơn về “dạy cách”, từ chủ yếu quan tâm giúp học sinh “học cái gì” chuyển sang quan tâm hơn về “học nhƣ thế nào”. Phẩm chất và năng lực của ngƣời học sẽ đƣợc hình thành và phát triển qua các hoạt động giao lƣu, kết nối, tƣơng tác với thực tiễn đời sống để khơi dậy hứng thú học tập, rèn luyện kĩ năng sống, nâng cao hiểu biết về thế giới xung quanh.

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã nhấn mạnh: chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học; từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý dạy và học trực tuyến, qua Internet, truyền hình, các hoạt động xã hội, ngoại khoá, nghiên cứu khoa học; giáo dục nhà trƣờng kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. “Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế”; “ Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội”.

Trong quá trình dạy học, nhà trƣờng phải thực hiện chức năng vừa dạy chữ vừa dạy làm ngƣời cho học sinh. Nghĩa là vừa trang bị cho các em kiến thức để hòa nhập, để tiếp tục học lên đồng thời vừa hình thành nhân cách, đạo đức để các em có thể sống và phát triển đƣợc trong xã hội luôn biến động. Sự phát triển nhanh chóng của các lĩnh vực kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế đã và đang tạo ra những tác động đa chiều, phức tạp. Trong đó có cả những thuận lợi và những khó khăn, thử thách ảnh hƣởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Ảnh hƣởng nhiều nhất có lẽ là đối tƣợng học sinh THPT – lứa tuổi có nhiều thay đổi tâm sinh lý và những lựa chọn quan trọng quyết định cho nghề nghiệp, tƣơng lai của mình. Thực tiễn này đã khiến các nhà giáo dục đặc biệt quan tâm đến vấn đề tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong cuộc sống nói chung và trong quá trình dạy học nói riêng.

Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục, dƣới sự hƣớng dẫn của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh đƣợc tham gia trực tiếp vào các hoạt động khác nhau của đời sống, trong nhà trƣờng cũng nhƣ ngoài xã hội với tƣ cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hƣớng, thiết kế và hƣớng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ đƣợc giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trƣờng, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Học qua trải nghiệm giúp ngƣời học chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy ở ngƣời học tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trƣờng và nghề nghiệp tƣơng lai. Hoạt động trải nghiệm trong học tập đối với học sinh là thực sự cần thiết.

Và hoạt động trải nghiệm cho đối tƣợng học viên tại các Trung tâm GDNN – GDTX mà tham gia học nghề lại càng thiết thực hơn. Bởi với các em học nghề thì sau khi đƣợc học lý thuyết và thực hành nghề đã có thể tham gia vào hoạt động thực tiễn tạo ra sản phẩm từ tay nghề của mình. Việc tạo ra sản phẩm vừa giúp các em có điều kiện thực hành thêm vừa tạo thêm những hành động đẹp trong cuộc sống. Với lứa tuổi mới lớn nhƣ tuổi 15-18, các em sẽ cảm thấy rất hứng thú. Cách làm này giúp các em tự khẳng định mình và rèn luyện năng lực, phẩm chất thông qua học tập, nhƣ Khổng Tử đã nói: “Những gì tôi nghe, tôi sẽ quên; những gì tôi thấy, tôi sẽ nhớ; những gì tôi làm, tôi sẽ hiểu” và nhà triết học Hy Lạp vĩ đại Xôcrat cũng nêu lên qua điểm: “Ngƣời ta phải học bằng cách làm một việc; với những điều bạn nghĩ là mình biết, bạn sẽ thấy không chắc chắn cho đến khi làm nó”.

Trung tâm GDNN – GDTX huyện Tân Kỳ hàng năm vẫn thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn của mình. Đặc biệt trong những năm gần đây, Trung tâm luôn chú trọng việc học sinh vừa học văn hóa vừa tham gia học nghề có chất lƣợng. Trung tâm xem việc học nghề nhƣ là một nội dung quan trọng để thu hút học sinh vào học và định hƣớng nghề nghiệp cho tƣơng lai của các em. Sau ba năm ra trƣờng các em vừa có bằng tốt nghiệp THPT vừa có bằng trung cấp nghề. Để cho việc học nghề có chất lƣợng và thu hút học sinh, trong những năm gần đây, trung tâm luôn chú trọng việc cho các em tham gia các hoạt động trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm đối với các em vừa học văn hóa vừa học nghề đã góp phần nâng cao chất lƣợng học nghề. Các em có hứng thú với việc học nghề thông qua trải nghiệm, và đồng thời qua đó cũng đƣợc rèn luyện tay nghề, thực hành kĩ năng sáng tạo, làm việc tập thể, trau dồi đạo đức, hoàn thiện nhân cách.

Xuất phát từ yêu cầu đổi mới chƣơng trình, phƣơng pháp dạy học cũng nhƣ thực tiễn trong quá trình quản lý dạy học, chúng tôi xin mạnh dạn chia sẻ đề tài: “Một số giải pháp nâng cao chất lượng học nghề cho học viên vừa học văn hoá vừa học nghề thông qua hoạt động trải nghiệm tại trung tâm GDNN – GDTX huyện Tân Kỳ”.

1.2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài

• Nghiên cứu thực trạng dạy học nghề cho học viên vừa học văn hoá vừa học nghề hiện nay ở một số trung tâm GDNN – GDTX trên địa bàn tỉnh Nghệ An và ở huyện Tân Kỳ
• Đánh giá đƣợc những hiệu quả cần thiết của hoạt động trải nghiệm trong học nghề cho đối tƣợng học viên vừa học văn hoá vừa học nghề tại các trung trung tâm GDNN – GDTX;
• Đƣa ra một số giải pháp mới, sáng tạo, phù hợp với đối tƣợng và từng ngành nghề đào tạo trong hoạt động trải nghiệm để tạo hứng thú và hiệu quả học tập cho học viên.

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

• Nghiên cứu về vai trò, ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm đối với việc học tập của học viên, trong đó tập trung vào nội dung học nghề.
• Hoạt động học nghề của học viên vừa học văn hoá vừa học nghề hiện nay ở một số trung tâm GDNN – GDTX trên địa bàn tỉnh Nghệ An và ở huyện Tân Kỳ. – Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng học nghề thông qua hoạt động trải nghiệm cho đối tƣợng học viên vừa học văn hoá vừa học nghề tại trung tâm GDNN – GDTX Tân Kỳ.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1.4.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết

• Nghiên cứu những nội dung liên quan đến đổi mới giáo dục và đổi mới phƣơng pháp, hình thức dạy học
• Nghiên cứu các nội dung lý thuyết liên quan đến hoạt động trải nghiệm trong dạy học nói chung và trong dạy học nghề cho đối tƣợng họ sinh vừa học văn hóa vừa học nghề tại các trung tâm GDTX, GDNN – GDTX.

1.4.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

• Khảo sát thực trạng dạy học thông qua các hoạt động trải nghiệm với định hƣớng phát triển nghề nghiệp cho học sinh khi tham gia học nghề
• Đánh giá đƣợc thực trạng thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh
• Đánh giá mức độ rèn luyện, xác định thái độ của học sinh khi tham gia các hoạt động tạo cơ sở để phát triển các hoạt động trải nghiệm trong dạy học nghề, trong các hoạt động xã hội cho học sinh vừa học văn hóa vừa học nghề.

1.5. Đóng góp mới của đề tài

Đánh giá đƣợc thực trạng dạy học nghề cho học viên vừa học văn hoá vừa học nghề hiện nay ở một số trung tâm GDNN – GDTX trên địa bàn tỉnh Nghệ An và ở huyện Tân Kỳ.

Đề tài đã đƣa ra một số giải pháp cần thiết để góp phần nâng cao chất lƣợng học nghề cho học viên khi vừa tham gia học văn hoá vừa học nghề trung cấp tại trung tâm GDNN – GDTX huyện Tân Kỳ. Những cách làm này sẽ tạo hứng thú trong học tập, rèn luyện tay nghề cũng nhƣ phát huy năng lực, sở trƣờng và rèn luyện kỹ năng, trau dồi phẩm chất cho ngƣời học. Từ đó nâng cao chất lƣợng giáo dục và định hƣớng nghề nghiệp cho học viên đang theo học tại trung tâm và góp phần hƣớng nghiệp, phân luồng cho đối tƣợng học sinh chuẩn bị tốt nghiệp lớp 9 trung học cơ sở. Những cách làm này có thể đƣợc thực hiện thƣờng xuyên một cách hiệu quả, tích cực.

Đề tài giúp học viên hình thành và phát triển các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo đƣợc biểu hiện qua các năng lực đặc thù: năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hƣớng nghề nghiệp cho bản thân. Học viên đƣợc trải nghiệm, khám phá kiến thức qua hành động, học qua “làm” kiến thức từ đó sẽ đƣợc khắc sâu và bền vững.

Đề tài giúp học viên có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lí bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn đƣợc nghề nghiệp tƣơng lai; xây dựng đƣợc kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành ngƣời công dân có ích.

Sáng kiến kinh nghiệm có thể dễ dàng áp dụng hiệu quả trong việc dạy học nghề cho học viên vừa học văn hoá vừa học nghề hiện nay ở các trung tâm GDNN – GDTX trên địa bàn tỉnh Nghệ An và ở huyện Tân Kỳ.