PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Nhà văn nổi tiếng Victor Hugo đã từng nói: “Không có gì, kể cả quân đội trên toàn thế giới có thể ngăn cản được một ý tưởng khi thời đại của nó đã tới”. Liên hệ tới yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo thì chính thời đại mà sự phát triển mọi lĩnh vực phải hướng tới vì con người và dựa vào con người đã đến nên Nhà nước cần nhận rõ: vấn đề chất lượng nguồn lực lao động và quản lý là khâu trung tâm có ý nghĩa đột phá của công cuộc đổi mới hiện nay. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng nhu cầu của thời đại mới. Luật Giáo dục số 43/2019/QH14, Điều 7, mục 2 chỉ rõ yêu cầu về phương pháp giáo dục hiện nay: “Phương pháp giáo dục phải khoa học, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học và hợp tác, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Và quy định rõ đối với phương pháp giáo dục phổ thông tại điều 30 mục 3: “Phương pháp giáo dục phổ thông phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trưng từng môn học, lớp học và đặc điểm đối tượng học sinh; bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ năng hợp tác, khả năng tư duy độc lập; phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của người học; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào quá trình giáo dục”. Như vậy theo yêu cầu của Luật Giáo dục, các môn học trong nhà trường nói chung và môn Ngữ văn nói riêng đều phải sử dụng phương pháp dạy học tích cực để tạo hứng thú học tập cho học sinh.  

Hiện nay, trên thế giới, dạy học trực tuyến đã trở thành một giải pháp của giáo dục nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn lực cho xã hội, phù hợp với bối cảnh hội nhập và xu thế phát triển của thời đại công nghệ thông tin và khoa học kĩ thuật. Ở nước ta, dạy học trực tuyến còn là một hình thức tiến hành công nghiệp hoá giáo dục theo hướng phát triển. Trong Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2012 – 2020”, theo Quyết định số 89/QĐ-TTg, ngày 09 tháng 01 năm 2013, Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ: “Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ cho việc đào tạo từ xa, đào tạo trực tuyến (E-Learning; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong việc cung ứng các chương trình học tập suốt đời cho mọi người”. Có thể nói, hình thức đào tạo trực tuyến hay dạy học trực tuyến được nhắc đến như một phương thức đào tạo của tương lai, hỗ trợ đổi mới nội dung cũng như phương pháp dạy và học. Từ đó chúng ta nhận thấy rằng yêu cầu pháp lý và định hướng cơ bản của đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là: Chủ trương phát triển hình thức dạy học trực tuyến, hướng tới hoạt động học tập chủ động, đề cao năng lực tự học và vai trò của người thầy về khả năng dạy cho người học cách học hiệu quả nhất. Đặc biệt dạy học trực tuyến có ưu điểm khi áp dụng để ứng phó với hoàn cảnh xảy ra khủng hoảng của hệ thống y tế cộng đồng như Covid nói riêng và dịch bệnh nói chung… trong trường hợp học sinh không thể đến trường, bị cách ly hoặc giãn cách xã hội.  

Bên cạnh đó, Ngữ văn không chỉ là một môn học nghệ thuật, có tính thẩm mĩ mà còn là môn công cụ. Với chức năng quan trọng là bồi đắp tâm hồn, nhân cách con người, “văn học là nhân học” (M. Gor ki), môn Ngữ văn còn có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ, diễn đạt, cách thức tạo lập các loại văn bản phục vụ quá trình giao tiếp trên mọi lĩnh vực của mỗi con người tron cuộc sống… Mặc dù có vị trí, chức năng quan trọng như vậy nhưng hiện nay đang xuất hiện tình trạng nhiều học sinh không mấy hứng thú khi học bộ môn này. Lại thêm dạy học Ngữ văn bằng hình thức trực tuyến gặp phải những khó khăn riêng như khó truyền cảm hứng cho học sinh qua ánh mắt, nụ cười, ngữ điệu lời giảng, bài giảng có thể bị ngắt quãng do học sinh (đôi khi cả giáo viên) bị mất kết nối khiến thầy và trò giảm hứng thú đối với bài học. Đặc biệt do đặc thù là môn tự luận, giáo viên không thể sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá trực tuyến như các môn thi trắc nghiệm, khó giao bài và chấm bài kiểm tra trên các trang trực tuyến.  

Hơn thế, khi dạy học văn bản tuỳ bút Người lái đò Sông Đà (Nguyễn Tuân) qua trực tuyến gặp trở ngại lớn. Bởi thể loại kí có những đặc trưng riêng của nó. Nếu các tác phẩm là truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ thì việc truyền đạt tương đối thuận lợi bởi trong những thể loại này chất văn, chất thơ đậm đà, phong phú, nổi bật. Còn tác phẩm kí, do đặc trưng của nó là tính xác thực, thường không hư cấu mà tác giả chỉ lựa chọn ngay những sự việc, con người vốn có giá trị điển hình trong cuộc sống để phản ánh. Nếu giáo viên chỉ thỏa mạn với những kiến thức có sẵn trong bài thì khó mà giảng hay được, dẫn đến giờ học diễn ra rất khô khan, học sinh không hứng thú, khó tiếp nhận được tác phẩm.  

Học sinh lớp 12 với những áp lực thi cử căng thẳng, nặng nề thì việc tạo hứng thú cho các em trong giờ học Văn nói chung trong giờ đọc hiểu văn bản Tuỳ bút Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân) nói riêng là cần thiết. Bởi chỉ có tạo được hứng thú mới có thể khơi dậy niềm đam mê, sự chủ động, sự sáng tạo của học sinh trong giờ học. Hứng thú và chủ động trong học tập là khởi đầu tốt cho việc nắm bắt kiến thức, hình thành kĩ năng và phát triển năng lực, nhân cách của học sinh qua môn Văn để có thể trở thành một người học suốt đời, tiếp tục hành trình chinh phục đỉnh cao tri thức của nhân loại, chinh phục ước mơ và vươn tới thành công trong tương lai. 

Xuất phát từ những chỉ đạo mang tính chiến lược, nhu cầu thực tiễn của hoạt động dạy học, đặc điểm của bài học và đặc điểm tâm lí học sinh chúng tôi đã chọn: Một số giải pháp tạo hứng thú cho học sinh khi dạy học trực tuyến đọc hiểu văn bản Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân) ở trường THPT Nguyễn Trường Tộ – Hưng Nguyên làm hướng nghiên cứu của đề tài với mong muốn góp phần vào việc đổi mới cách dạy và học bài Tuỳ bút nói riêng và bộ môn Ngữ Văn nói chung theo hướng hiện đại hoá đáp ứng yêu cầu của xã hội. 

2. Mục đích nghiên cứu 

• Đề tài đặt ra mục đích tìm hiểu, đánh giá thực trạng dạy học trực tuyến đọc – hiểu văn bản bài tuỳ bút Người lái đò Sông Đà. 
• Từ đó, đề xuất một số giải pháp tạo hứng thú cho học sinh khi dạy học trực tuyến đọc – hiểu tác phẩm này. 

3. Tính mới của đề tài 

Dạy học trực tuyến không còn là mới mẻ, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy trực tuyến cũng không phải xa lạ với nhiều người. Cái mới của đề tài này chính là những giải pháp mà tôi áp dụng để tạo hứng thú cho học sinh qua đọc hiểu một văn bản cụ thể và áp dụng tại trường chúng tôi – Trường THPT Nguyễn Trường Tộ – Hưng Nguyên nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học của nhà trường, phù hợp giáo dục hiện đại và tiệm cận chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. 

4. Đối từợng và phạm vi nghiên cứu 

• Nghiên cứu ở bộ môn Ngữ văn, bài Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân) trong chương trình lớp 12. 
• Thực nghiệm tại trường THPT Nguyễn Trường Tộ – Hưng Nguyên, một số trường lân cận trong huyện Hưng Nguyên và Nghi Lộc. 

5. Cấu trúc của sáng kiến kinh nghiệm 

Ngoài phần đặt vấn đề và kết luận sáng kiến có các phần: 

• Cơ sở lí luận. 

• Cơ sở thực tiễn. 

• Một số giải pháp tạo hứng thú cho học sinh khi dạy trực tuyến đọc – hiểu văn bản Người lái đò sông Đà. 

• Kết quả thực nghiệm. 

PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

1. Cơ sở lí luận   

1.1. Những vấn đề về dạy học trực tuyến 

Dạy học trực tuyến (E-learning) là hình thức giảng dạy và học tập ở các lớp học trên internet. Người dạy và người học sẽ sử dụng phần mềm nền tảng học trực tuyến, ứng dụng truyền âm thanh; hình ảnh, các thiết bị thông minh (laptop, smartphone, máy tính bảng). Các bài giảng tài liệu (dưới dạng văn bản, hình ảnh, video…) được đưa lên các nền tảng và giúp người dùng có thể dễ dàng truy cập và học mọi lúc mọi nơi. Bên cạnh đó còn có các khoá học cùng thời gian thực hiện có sự tham gia và tương tác giữa giáo viên và học sinh. 

Dạy học trực tuyến đã, đang và sẽ trở thành xu hướng được tăng cường, củng cố và dần dần trở thành xu thế tất yếu, nhiệm vụ chính trong các nhiệm vụ triển khai năm học nhằm thích ứng với tình hình mới. 

 Dạy học trực tuyến có những ưu điểm và hạn chế: 

⮚ Những ưu điểm: 

• Mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho học sinh: Trong Thông tư 09 của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ rõ mục đích của dạy học trực tuyến là để mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho học sinh, đặc biệt là khi các em không thể đến trường vì những lí do khách quan. Phương thức này còn bổ trợ cho việc dạy học trực tiếp trên lớp, giúp nâng cao hiệu quả công tác dạy học, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục, khuyến khích sự sáng tạo của giáo viên, học sinh. 
• Dạy học trực tuyến cũng tạo cơ hội cho giáo viên, học sinh được chủ động tiếp cận nguồn học liệu hữu ích trên internet để phục vụ việc dạy và học. Thông qua dạy học trực tuyến, giáo viên và học sinh được nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. 
• Dạy học trực tuyến tạo điều kiện cho học sinh và giáo viên có cơ hội hình thành và phát triển nhiều năng lực như Tự chủ và tự học, năng lực tin học, năng lực công nghệ, giải quyết vấn đề và sáng tạo. Đây là 4 trong sô 10 năng lực cốt lõi mà