SKKN Nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ cho học sinh thông qua dạy học Ngữ văn lớp 11

A. PHẦN MỞ ĐẦU 

1. Lí do chọn đề tài 

Từ xa xưa, giá trị của ngôn ngữ trong đời sống hàng ngày cũng đã được khẳng định: “lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Ngôn ngữ là công cụ mà con người dùng để giao tiếp trong cuộc sống – là một trong những phương tiện hữu hiệu để đáp ứng được mục đích giao tiếp. Có ngôn ngữ thì mới có quan hệ xã hội và quan hệ xã hội chính là nơi để phát triển ngôn ngữ. Nhờ ngôn ngữ mà con người có thể diễn đạt và làm cho người khác hiểu được tư tưởng tình cảm, trạng thái tâm lí và nguyện vọng của mình. Trong giao tiếp, ngôn ngữ giữ vai trò then chốt : một câu an ủi, động viên đúng lúc sẽ xoa dịu nỗi buồn của người khác; một lời khen ngợi, động viên kịp thời có thể là động lực để mỗi cá nhân cố gắng. Hơn thế, sử dụng ngôn từ khoa học, chính xác, linh hoạt sẽ chứng tỏ bản thân là người mạnh mẽ quyết đoán và tăng thêm niềm tin ở người xung quanh. 

Trong trường phổ thông, giáo dục ngôn ngữ và nâng cao năng lực ngôn ngữ theo hướng đổi mới được thực hiện ở tất cả các môn học, trong đó môn Ngữ văn là môn học cốt lõi. Nội dung cốt lõi của môn này bao gồm các mạch kiến thức và kỹ năng cơ bản, thiết yếu về tiếng Việt và Đọc văn. Việc Nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ trong dạy học Ngữ văn sẽ giúp HS phát triển năng lực giao tiếp ngôn ngữ ở tất cả các hình thức: đọc, viết, nói và nghe, trong đó bao gồm cả năng lực tìm kiếm và xử lí thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để viết và nói; giúp HS sử dụng tiếng Việt chính xác, mạch lạc, có hiệu quả và sáng tạo trong những mục đích khác. Ngoài ra, còn bồi dưỡng cho HS có thái độ tích cực và tình yêu đối với tiếng Việt và văn học, qua đó biết trân trọng, giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa Việt Nam; có thói quen và niềm vui đọc sách; có tinh thần tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại, có khả năng hội nhập quốc tế, trở thành những công dân toàn cầu, nhưng luôn có ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc Việt Nam. 

Để đạt hiệu quả trong quá trình giao tiếp, mỗi cá nhân cần phải nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ. Năng lực ngôn ngữ bao gồm ba năng lực chủ yếu sau đây: năng lực làm chủ ngôn ngữ; năng lực sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp; năng lực sử dụng ngôn ngữ để tạo lập văn bản. Để đạt được điều này đòi hỏi học sinh phải có một vốn từ vựng nhất định, hiểu và cảm nhận được sự giàu đẹp của tiếng Việt, nắm được những quy tắc về từ ngữ, ngữ pháp, chính tả để sử dụng tốt tiếng Việt. Từ đó giúp HS hình thành năng lực đọc hiểu, năng lực nói, viết, năng lực đối thoại và tổ chức đối thoại. 

Xuất phát từ những lí do trên, tôi đã lựa chọn và nghiên cứu đề tài báo cáo Nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ cho học sinh  thông qua dạy học Ngữ văn lớp 11  làm sáng kiến của mình năm học 2022 – 2023. 

II. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 

Nghiên cứu đề tài này là tôi muốn nắm được thực trạng của việc sử dụng ngôn ngữ trong học sinh hiện nay ở các nhà trường. Đề xuất một số biện pháp nhằm đề xuất giải pháp Nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ trong học sinh hiện nay giúp các em học sinh năm được thực trạng của việc sử dụng ngôn ngữ của bản thân, từ đó giáo dục cho HS kĩ năng sử dụng ngôn ngữ sao cho trong sáng. 

Nâng cao trình độ chuyên môn; thực hiện  đổi mới phương pháp giảng dạy; phát huy năng lực sử dụng ngôn ngữ của học sinh trong giờ học Ngữ văn từ đó bồi dưỡng năng lực ngôn ngữ cho học sinh THPT.  

Được bồi dưỡng năng lực ngôn ngữ nhằm góp phần hoàn thiện nhân cách bản thân, rèn luyện tư duy ngôn ngữ khi nói và viết. 

III. Đối tượng 

Ðối tượng và phạm vi nghiên cứu chính của đề tài là năng lực sử dụng ngôn ngữ trong học sinh hiện nay. 

IV. Giới hạn, phạm vi 

• Đề tài tập trung vào viêc Nâng cao năng lực sử dụng ngôn ngữ trong học sinh cho học sinh lớp 11 hiện nay. 
• Nghiên cứu quá trình sử dụng ngôn ngữ của học sinh trong học tập và rèn luyện ở trường THPT. 

V. Phương pháp nghiên cứu 

Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện sáng kiến, tôi sử dụng các nhóm phương pháp sau: 

• Các phương pháp nghiên cứu lí thuyết: phân tích, tổng hợp, so sánh- 

đối chiếu, suy luận… 

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp điều tra khảo sát, phương pháp thực nghiệm sư phạm, phương pháp thống kê.