SKKN Những giải pháp nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh trong các tiết trả bài làm văn ở trường THPT Tân Kỳ 3,

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Trong chương trình giáo dục tổng thể cần hướng học sinh đến năm phẩm chất và mười năng lực. Quá trình phát triển năng lực có năng lực chung và năng lực đặc thù. Môn Ngữ văn là môn có nhiều năng lực đặc thù, để đáp ứng việc đổi mới giáo dục phổ thông, trong đó đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá ở môn Ngữ văn nhằm nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh là một yêu cầu cấp thiết và có ý nghĩa hết sức quan trọng trong thời đại hiện nay. 

Như chúng ta đã biết, trả bài làm văn là một hoạt động quan trọng trong chương trình dạy học Ngữ văn ở trường THPT hiện nay. Nó là khâu cuối cùng và có ý nghĩa hết sức quan trọng trong quá trình kiểm tra, đánh giá môn học cũng như xác định mức độ hoàn thành nhiệm vụ của quá trình dạy, học. 

Qua hoạt động này, giáo viên giảng dạy, các nhà quản lý giáo dục có thể thu thập thông tin làm cơ sở để điều hành, chỉ đạo việc dạy, học một cách hiệu quả, các tổ nhóm chuyên môn điều tiết phân phối chương trình phù hợp với đặc điểm học sinh của trường mình, chọn ra những hạt nhân để  định hướng,  bồi dưỡng, … 

Đối với người học, thực hiện tốt hoạt động trả bài làm văn không chỉ đánh giá chính xác khả năng nhận thức, tư tưởng, tình cảm của người học mà còn có thể nâng cao năng lực hợp tác, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực trình bày vấn đề, năng lực giải quyết tình huống, đặc biệt là năng lực tự nhận thức, khả năng tự đánh giá. 

Vấn đề đổi mới hoạt động trả bài làm văn cho học sinh THPT nói chung và học sinh trường THPT Tân Kỳ 3 đã được nhiều nhà giáo dục, giáo viên đứng lớp quan tâm và là vấn đề được đưa ra bàn cãi trong các buổi sinh hoạt chuyên môn. Tuy nhiên việc tìm ra giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng của hoạt động trả bài làm văn, đặc biệt là thông qua tiết trả bài để nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét của người học còn gặp nhiều khó khăn, trở ngại. 

Vì những lí do trên, chúng tôi đã chọn đề tài:  Những giải pháp nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét  cho học sinh trong các tiết trả bài làm văn ở trường THPT Tân Kỳ 3,  chúng tôi mong muốn trình bày một số giải pháp để thực hiện có hiệu quả hoạt động trả bài, góp phần nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh THPT Tân Kỳ 3 trong các giờ dạy học làm văn hiện nay. 

2. Mục đích nghiên cứu 

• Góp phần nâng cao chất lượng  trong các giờ trả bài làm văn cho học sinh THPT nói chung và học sinh trường THPT Tân Kỳ 3 nói riêng. 
• Phát huy các năng lực chung và năng lực đặc thù của bộ môn cho học sinh THPT. 
• Thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ đổi mới năng lực tự đánh giá, nhận xét nói riêng. 
• Góp phần đào tạo  con người toàn diện có năng lực đánh giá, nhận xét, tư duy sáng tạo đáp ứng nhu cầu trong thời đại toàn cầu hóa. 

• Đối tượng, phạm vi, thời gian nghiên cứu. 

3.1. Đối tượng nghiên cứu. 

Học sinh trường THPT Tân Kỳ 3  nói chung và các lớp 11A5, 11A7, 11A9, 11A11 của khối 11;  các lớp 10A11, 10A9, 10A10, 10A7 của khối 10;  Năm học: 

2022 – 2023, tại trường THPT Tân Kỳ 3. 

3.2. Phạm vi nghiên cứu. 

Thông qua các tiết trả bài  của các bài kiểm tra định kì gồm bài kiểm tra giữa kỳ I và cuối kì I; giữa kì II  (được thực hiện trong chương trình do bộ giáo dục và đào tạo qui định). 

3.3. Kế hoạch, thời gian thực hiện: 

4. Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp so sánh đối chiếu, khảo sát (trước và sau khi thực hiện đề tài) – Phương pháp quan sát thực tiễn. 
• Phương pháp thực nghiệm. 
• Phương pháp phân tích tổng hợp  (Phân tích nguyên nhân, tổng hợp kết quả)  

5. Tính mới, tính khoa học và tính hiệu quả. 

5.1. Tính mới của đề tài. 

• Cải tiến phương pháp dạy học truyền thống. 
• Bổ sung lý luận, hệ thống phương pháp nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh thông qua các tiết trả bài. 
• Phân tích những ưu điểm, hạn chế và những nguyên nhân của các giải pháp đã thực thi. 
• Xây dựng các giải pháp mới trong quá trình nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét ở học sinh THPT. 
• Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực, chủ động  cho học sinh. 

5.2. Tính khoa học của đề tài. 

• Nội dung của đề tài được trình bày khoa học, các luận điểm, luận cứ và các thông số có giá trị xác thực cao. 
• Đề tài đáp ứng được quan điểm giáo dục, mục tiêu giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 

5.3. Tính hiệu quả của đề tài. 

• Đề tài áp dụng có hiệu quả trong quá trình giáo dục để nhận ra điểm mạnh cần phát huy, điểm yếu cần khắc phục của học sinh THPT nói chung và trường THPT Tân Kỳ 3 nói riêng. 
• Đề tài góp phần nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh ở trường THPT Tân Kỳ 3. 

6. Bố cục đề tài 

Ngoài Đặt vấn đề, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, Từ ngữ viết tắt, Nội dung chính của đề tài gồm 4 mục: 

1. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của hoạt động nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh trong các tiết trả bài ở THPT. 
2. Thực trạng của vấn đề trong cách trả bài truyền thống. 
3. Một số giải pháp để  nâng cao năng lực tự đánh giá, nhận xét cho học sinh trong các tiết trả bài ở THPT. 
4. Giáo án thực nghiệm. 
5. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, với đồng nghiệp và với nhà trường. 

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

1. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn 
2. Cơ sở lý luận 

1.1. Cơ sở pháp lý 

Việc đánh giá bài làm văn của học sinh THPT đã được nhiều nhà giáo dục, giáo viên đang trực tiếp dạy học quan tâm, nghiên cứu. Nói đến phương pháp dạy học các tiết trả bài làm văn cho học sinh THPT không thể không nhắc tới các cuốn giáo trình về phương pháp dạy học văn. 

Thứ nhất: Theo quan điểm của tác giả Phan Trọng Luận. Trương Dĩnh trong cuốn Phương pháp dạy học văn, tập 2, Nhà xuất bản giáo dục, 2001 thì giờ trả bài làm văn được tiến hành theo tiến trình sư phạm như sau: 

Giáo viên xác định yêu cầu chủ yếu của giờ trả bài về các mặt: kiến thức, tư tưởng, kỹ năng, phương pháp, … công bố những yêu cầu chính của giờ trả bài để học sinh đánh giá bài làm của lớp và của bản thân. 

Thứ hai: Theo tác giả Nguyễn Quang Ninh, “ Trả bài là giờ thông báo kết quả học tập, đánh giá sản phẩm tinh thần của học sinh” …” trả bài không phải chỉ là hoạt động đúc rút kinh nghiệm, phân tích cái hay, cái dở, thấy được chỗ mạnh, chỗ yếu chung của lớp và của riêng bản thân để học sinh có hướng sửa chữa, vươn lên ở những bài làm tiếp theo … 

Thứ ba: Theo tác giả Nguyễn Đăng Châu, trường Đại học sư phạm Đà Nẵng thì giờ trả bài được thực hiện theo các bước sau: 

• Nhắc lại đề văn đã làm. 
• Xác định yêu cầu của đề. 
• Đánh giá chung kết quả làm bài của lớp. 
• Xây dựng dàn bài mẫu. 
• Đọc bài tiêu biểu. 
• Trả bài. 

Thứ tư: Theo tác giả của đề tài: Chấm và trả bài làm văn theo qui trình khoa học để nâng cao chất lượng dạy – học môn Ngữ văn ở trường THPT thì giờ trả bài có thể thực hiện theo qui trình sau: 

Bước 1: Tạo tâm thế cho học sinh tham gia tiết trả bài. 

Bước 2: Tổ chức cho học sinh tái hiện và tìm hiểu đề bài. 

Bước 3: Tổ chức cho học sinh xây dựng dàn ý cho bài văn. 

Bước 4: Giáo viên nhận xét và đánh giá chung về bài làm văn của học sinh. 

Bước 5: Tổ chức cho học sinh phân tích và chữa lỗi trong bài làm văn. 

Bước 6: Tổ chức cho học sinh đọc và bình bài văn hay, đoạn văn viết tốt. 

Bước 7: Giáo viên công bố điểm, phát bài và giải quyết những thắc mắc của học sinh.