SKKN Phát triển năng lực giải quyết vấn đề về bảo vệ môi trường cho học sinh THPT thông qua hoạt động ‘Tạo chế phẩm sinh học thay thế phân bón và thuốc trừ sâu hóa học

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài

Ô nhiễm môi trường luôn là vấn đề nóng của nhân loại. Bảo vệ môi trường chính là bảo vệ sự sống. Nếu chúng ta không có các biện pháp cần thiết để hạn chế và phòng tránh thì sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt là sức khỏe của con người. Nghệ An là tỉnh có diện tích đất nông nghiệp lớn, sản xuất nông nghiệp đã và đang có nhiều tác động làm gia tăng ô nhiễm môi trường, nhất là ô nhiễm từ phân bón, thuốc trừ sâu hóa học và chất thải chăn nuôi. Đây là vấn đề nóng ở hầu hết các địa phương trong tỉnh và là nỗi lo của tất cả mọi người trong cuộc sống hiện nay. Nhằm ngăn chặn hoặc hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng ô nhiễm môi trường do sản xuất nông nghiệp gây ra cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó giải pháp tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của mỗi người trong công tác bảo vệ môi trường xanh, sạch, đẹp, vì sức khỏe của cả cộng đồng và tạo chế phẩm sinh học thay thế phân bón, thuốc trừ sâu hóa học là các giải pháp vừa cấp thiết vừa khả thi.  

Tăng cường giáo dục cho thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, xác định nhiệm vụ hình thành phẩm chất và năng lực giải quyết vấn đề theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh là nhiệm vụ vô cùng quan trọng đòi hỏi dạy học lý thuyết phải gắn liền với thực hành, học thông qua các hoạt động trải nghiệm giúp cho học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức, hiểu biết của mình để kiến tạo kinh nghiệm mới từ thực tiễn đồng thời qua tiếp cận thực tế, học sinh có được các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn phù hợp với lứa tuổi.  

Sinh học và Công nghệ trồng trọt là những bộ môn khoa học có tính ứng dụng cao, có nhiều kiến thức liên quan đến môi trường sống và sức khỏe con người góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề về bảo vệ môi trường thông qua các tiết thực hành, thí nghiệm hoặc các hoạt động trải nghiệm. Vì vậy trong quá trình giảng dạy chương trình Sinh học lớp 11 và , qua nghiên cứu các bài học liên quan đến nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường chúng tôi đã thiết kế các hoạt động trải nghiệm như tạo chế phẩm sinh học, tổ chức cho học sinh thực hành thí nghiệm từ đó đã phát triển được năng lực giải quyết vấn đề về bảo vệ môi trường cho học sinh. 

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phát triển năng lực giải quyết vấn đề về bảo vệ môi trường cho học sinh THPT tại một số vùng của tỉnh Nghệ An, thông qua hoạt động ‘Tạo chế phẩm sinh học thay thế phân bón và thuốc trừ sâu hóa học”. 

2. Mục đích của đề tài

Đề tài nghiên cứu nhằm những mục đích sau:   

• Dạy cho học sinh “học cách học”, từ đó giúp học sinh nắm vững kiến thức củng cố, vận dụng tri thức đã học; tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế; góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. 
• Tạo điều kiện để giáo viên phát huy khả năng sáng tạo trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm, thông qua việc thiết kế các hoạt động trong chương trình Sinh học theo hướng mở, mang tính gợi ý. 
• Góp phần nâng cao niềm hứng thú của học sinh với môn Sinh học, từ đó nâng dần vị trí, vai trò và chú trọng hơn với môn học.  

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

• Tổ chức hoạt động tạo chế phẩm sinh học thay thế phân bón và thuốc trừ sâu hóa học cho học sinh THPT ở một số vùng tỉnh Nghệ An (học sinh lớp 11). 
• Tổ chức hoạt động trải nghiệm sản xuất, sử dụng chế phẩm sinh học để chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cho cây trồng thay thế các loại phân bón và thuốc trừ sâu hóa học. 

• Phạm vi nghiên cứu 

 Đề tài tập trung nghiên cứu xây dựng kế hoạch trải nghiệm dạy học Chủ đề: „Dinh dưỡng nitơ ở thực vật và vai trò của phân bón‟; Xây dựng quy trình và tổ chức hoạt động tạo chế phẩm sinh học thay thế phân bón, thuốc trừ sâu hóa học và tổ chức cho học sinh thực nghiệm trên đối tượng cây trồng. 

• Giả thuyết khoa học 

 Nếu tổ chức được hoạt động tạo chế phẩm sinh học thay thế phân bón và thuốc trừ sâu hóa học thì sẽ hình thành được phẩm chất trách nhiệm bảo vệ môi trường và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở một số vùng tỉnh Nghệ An. 

• Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển phẩm chất và năng lực giải quyết vấn đề thông qua hoạt động trải nghiệm. 
• Góp phần nâng cao hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại trường THPT. 
• Thiết kế và tổ chức hiệu quả các hoạt động trải nghiệm trong dạy học chủ đề “Dinh dưỡng nitơ ở thực vật và vai trò của phân bón”, góp phần hình thành phẩm chất trách nhiệm bảo vệ môi trường và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. 

-Triển khai thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài đặt ra . 

• Phương pháp nghiên cứu 

7.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết 

– Phương pháp nghiên cứu lí luận (nghiên cứu tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học, cơ sở lý luận dạy học giải quyết vấn đề, hoạt động trải nghiệm).  – Nghiên cứu tài liệu có liên quan đến nội dung kiến thức Dinh dưỡng Nitơ ở thực vật và vai trò của phân bón, sâu bệnh hại cây trồng và biện pháp phòng trừ. 

7.2. Phương pháp điều tra thống kê 

Điều tra thực trạng dạy học theo định hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống cho học sinh THPT trong môn Sinh học qua khảo sát giáo viên và học sinh. 

7.3. Phương pháp tham vấn chuyên gia 

Sau khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh, tôi sẽ tham khảo ý kiến của các giáo viên có kinh nghiệm trong trường, trong huyện. 

7.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

Khi xây dựng nội dung, kế hoạch trải nghiệm, chúng tôi tiến hành thực nghiệm ở trường để kiểm tra tính đúng đắn của giả thiết nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu được đánh giá qua bài kiểm tra. 

7.5. Phương pháp xử lý số liệu 

 Từ các số liệu thu thập được, chúng tôi tiến hành phân tích, chọn lọc các yếu tố cần thiết để tổng hợp thành những số liệu hợp lý có cơ sở khoa học. Sau đó sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tiến hành phân tích và sử lý số liệu đã thu thập. 

8. Đóng góp của đề tài

• Góp phần hệ thống hóa cơ sở lí luận về dạy học trải nghiệm và phát triển năng lực giải quyết vấn đề . 
• Thiết kế và tổ chức hiệu quả các hoạt động trải nghiệm trong dạy học chủ đề “Dinh dưỡng nitơ ở thực vật và vai trò của phân bón” góp phần hình thành phẩm chất trách nhiệm bảo vệ môi trường và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. 
• Qua trải nghiệm thực tế học sinh không chỉ dừng lại ở việc học mà còn yêu thích hơn với bộ môn Sinh học, có thêm nhiều kỹ năng sống, tự tin với bản thân và có định hướng nghề nghiệp trong tương lai. 
• Các giải pháp của đề tài góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát huy năng lực phẩm chất người học thông qua quá trình hoạt động trải nghiệm và sản phẩm học tập của học sinh. 

Chúng tôi hy vọng đề tài sẽ là những định hướng có giá trị; là những tư liệu đáng tin cậy giúp giáo viên thiết kế, tổ chức và hướng dẫn có hiệu quả các giờ học Sinh học trong chương trình THPT; đáp ứng những yêu cầu mới của chương trình giáo dục phổ thông.