SKKN Phương pháp sử dụng kỹ thuật phòng tranh ở một số giờ Văn học

II. MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Tình trạng các giải pháp đã biết 

Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến sự nghiệp phát triển giáo dục. Bởi lẽ giáo dục là một ngành chuyên biệt, đặc thù, sản phẩm của giáo dục là con người. Vì vậy, việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục luôn là vấn đề cấp thiết.  

Hiện nay, thế giới đã bước vào cuộc Cách mạng 4.0. Giáo dục trong thời đại này trở thành thách thức không nhỏ đối với giáo viên. Các em học sinh được đào tạo trong môi trường học tập công nghệ cao. Vì vậy, người giáo viên phải có sự thay đổi trong phương pháp dạy học, đặc biệt là đối với giáo viên môn Ngữ Văn. Trước kia, các thầy cô dạy theo phương pháp cũ – phương pháp truyền thụ một chiều. Ngày nay, do nhu cầu phát triển của xã hội, trình độ nhận thức và tư duy của học sinh thay đổi, giáo viên cũng phải thay đổi để phù hợp với yêu cầu phát triển của giáo dục. Thay đổi phương pháp dạy học sẽ kích thích sự sáng tạo cũng như tư duy nhạy bén của học sinh, đồng thời rèn cho các em kỹ năng chủ động, linh hoạt trong việc tiếp thu kiến thức. 

Để học sinh có thể lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất, giáo viên cần hướng học sinh vào các hoạt động tích cực, nghĩa là học sinh phải được trực tiếp tìm kiếm, khám phá vấn đề. Mỗi vấn đề được làm sáng tỏ sẽ mở ra những cánh cửa mới về sự sáng tạo. Bộ môn Ngữ văn trên con đường đổi mới phải thật sự “lấy học sinh làm trung tâm”, coi hoạt động của học sinh là hoạt động có ý nghĩa thiết thực nhất trong việc dạy và học. Để tiếp thu kiến thức một cách tốt nhất, học sinh có thể đọc, tìm hiểu bài học thông qua hướng dẫn của giáo viên, bên cạnh đó học sinh sẽ được mở rộng, khắc sâu kiến thức bằng các phương pháp dạy học tích cực. 

Hơn nữa, do yêu cầu phát triển trong bối cảnh toàn cầu hóa cần thiết phải đổi mới nguồn nhân lực. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, thụ động, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng đến sự phát triển năng lực chủ động, sáng tạo của người học. Hiện nay trong cả nước nói chung và các trường học nói riêng, giáo viên đang tích cực đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có phương pháp dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy và học 

Tuy nhiên, việc giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích cực mặc dù tạo được sự thay đổi trong cách thức tiếp cận kiến thức của học sinh, nhưng chất lượng chưa cao. Nguyên nhân là một số học sinh vẫn quen với lối học cũ – lối học đọc chép của thầy cô, hoặc các em chưa có ý thức trong việc tìm hiểu và chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp, nên khi mới áp dụng phương pháp dạy học mới này còn khá khó khăn. Tuy nhiên, với cách định hướng của giáo viên, cùng với việc các em chủ động  hơn trong việc tìm hiểu kiến thức qua nhiều kênh học khác nhau, học sinh đã hứng thú hơn với phương pháp dạy học mới. Tùy từng bài học, giáo viên có thể sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học để đạt được hiệu quả trong việc tạo sức hút, lôi cuốn và hấp dẫn học sinh, khi các em đã hứng thú thì chất lượng giảng dạy cũng tốt hơn. 

Trong quá trình giảng dạy, giáo viên có thể áp dụng linh hoạt nhiều biện pháp dạy học tích cực, còn trong phạm vi đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình, tôi chỉ đưa ra một phương pháp dạy học tích cực mà bản thân tôi áp dụng tạo hứng thú, tạo tính tích cực, chủ động của học sinh. Đó là phương pháp sử dụng kỹ thuật phòng tranh ở một số giờ học văn  . 

   2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến 

   2.1. Mục đích của giải pháp 

Thấy được sự cần thiết của việc thay đổi phương pháp giảng dạy để phù hợp với xu thế phát triển hiện nay. Phương pháp kỹ thuật phòng tranh là một trong những phương pháp dạy học mới, phát huy khả năng tự học, tự nghiên cứu của người học. 

         Người học phải là trung tâm, phải sáng tạo, linh hoạt, chủ động trong việc tiếp cận tri thức. 

         Giáo viên sẽ là người định hướng, tổ chức các hoạt động học cho học sinh. 

  2.2. Nội dung của giải pháp 

  2.2.1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến 

     * Khái niệm 

Phương pháp kỹ thuật phòng tranh là phương pháp mỗi thành viên (hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm( hoạt động nhóm) phác họa những ý tưởng và giải quyết vấn đề trên một tờ bìa hoặc tờ giấy rồi treo lên tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh. Các học sinh trong lớp có thể xem “triển lãm tranh” sau đó có ý kiến  bình luận hoặc bổ sung. 

2.2.2. Quá trình thực hiện 

Kỹ thuật phòng tranh có 2 hoạt động là hoạt động nhóm và hoạt động cá nhân. Giáo viên có thể hướng học sinh theo một trong hai hoạt động đều tạo được hiệu quả nhất định. Mỗi hoạt động đều có ưu điểm và nhược điểm riêng: 

 Hoạt động cá nhân: ưu điểm là tất cả học sinh đều được tham gia, được thể hiện khả năng của mình, được phát huy trí tưởng tưởng của bản thân và được bày tỏ ý kiến chủ quan. Còn hạn chế của hoạt động này: Thứ nhất không phải em nào cũng có khả năng hội họa để vẽ lại theo trí tưởng tượng của mình; Thứ hai là hoạt động cá nhân sẽ khó đảm bảo về mặt thời gian, vì mỗi văn bản đều được giới hạn bằng khoảng thời gian nhất định.  

Hoạt động nhóm: ưu điểm là các em sẽ được trao đổi, thảo luận, được cùng lên ý tưởng và thực hiện. Còn hạn chế giáo viên khó nhận biết được khả năng riêng của từng học sinh và mức độ nhiệt tình của các em đối với bài học. 

Trên cơ sở xác định ưu điểm và nhược điểm của phương pháp kỹ thuật phòng tranh, giáo viên sẽ cân nhắc việc sử dụng hoạt động nhóm hay hoạt động cá nhân. Trong sáng kiến của mình, tôi chọn cách hoạt động nhóm và thực hiện ở một số tiết học như sau: tiết Ôn tập học kỳ 1 và trong bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử) của chương trình Ngữ Văn lớp 11.  

  Trong tiết Ôn tập học kỳ 1 

Theo Kế hoạch dạy học tiết ôn tập là 03 tiết, tôi chia thời lượng các tiết ôn tập như sau: 01 tiết ôn lại các kiến thức cơ bản, 02 tiết luyện đề rèn kỹ năng. 

Tiết ôn lại kiến thức cơ bản, tôi sử dụng kỹ thuật phòng tranh. 

* Công việc của giáo viên:  

• Xác định giới hạn ôn tập cho học sinh: 

+ Phần văn xuôi: gồm các văn bản Hai đứa trẻ (Thạch Lam), đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia trích Số đỏ (Vũ Trọng Phụng) và Chí Phèo ( Nam Cao). 

 + Phần tiếng việt ôn bài Phong cách ngôn ngữ báo chí và Thực hành thành ngữ, điển cố. 

• Giao nhiệm vụ cho học sinh, lớp học sẽ chia làm 4 nhóm (mỗi nhóm khoảng 10 học sinh), cụ thể nhiệm vụ như sau:  

  Nhóm 1: chuẩn bị nội dung phần kiến thức liên quan đến tác phẩm Hai đứa trẻ. 

Nhóm 2: chuẩn bị phần nội dung kiến thức liên quan đến đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia. 

      Nhóm 3: chuẩn bị phần nội dung kiến thức liên quan đến tác phẩm Chí Phèo. 

Nhóm 4: chuẩn bị phần nội dung kiến thức liên quan đến bài Phong cách ngôn ngữ báo chí và Thực hành về thành ngữ và điển cố. 

Yêu cầu: Học sinh khi chuẩn bị phần kiến thức cơ bản, các em sẽ trình bày lên khổ giấy A0. Đây là sản phẩm hoạt động nhóm, tất cả thành viên trong nhóm đều phải làm việc (trong nhóm các em cử ra 1 nhóm trưởng để thống nhất thời gian, địa điểm cách làm việc của nhóm, phần trình bày sản phẩm của cả nhóm giáo viên sẽ gọi đại diện nhóm hoặc 1 học sinh bất kì, giáo viên làm như vậy để tránh trường hợp có học sinh sẽ ỷ lại vào học sinh khác mà không tham gia). Thời gian hoàn thành là trước ngày học. 

• Nhiệm vụ của học sinh: trình bày ý tưởng của mình trên giấy A0, có thể tự do sáng tạo hình thức, nhưng phải đảm bảo về nội dung kiến thức (có thông tin về tác giả, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, giá trị tư tưởng). Ngoài phần chuẩn bị của  mình, cần phải xem lại nội dung kiến thức của các bài tron