SKKN Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 Phần 2 Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn

1. Tên sáng kiến, lĩnh vực áp dụng:

Tên sáng kiến: Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Sinh học lớp 10 Phần 2: Sinh học vi sinh vật và virus nhằm giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn

Lĩnh vực áp dụng: giảng dạy bộ môn Sinh học ở cấp học THPT.

2. Nội dung sáng kiến

2.1. Thực trạng và giải pháp cũ thường làm

Trong thực trạng dạy học hiện nay ngành giáo dục đang có rất nhiều thay đổi phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Tuy nhiên vẫn nặng về kiến thức hàn lâm, học với mục đích để vượt qua các kì thi.

Đa số kiến thức được truyền thụ cho học sinh theo cách truyền thống. Nhiều kiến thức liên quan đến thực tiễn, vận dụng vào thực tiễn nhưng học sinh chỉ được nghe lí thuyết chưa vận dụng được để giải thích các hiện tượng thực tế, các quy luật, quy trình, chưa vận dụng được vào đời sống.

Đã đến lúc chúng ta cần thay đổi lối truyền thụ kiến thức theo lối cũ, cần áp dụng các phương pháp dạy học phát huy năng lực chủ động sáng tạo của học sinh, rèn luyện các kĩ năng sống, kĩ năng hoạt động xã hội, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thực hành, kĩ năng vận dụng được những kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống thực tiễn cuộc sống.

2.2. Đề xuất giải pháp mới

Dạy học dự án là phương pháp dạy học chú ý đến nhu cầu, hứng thú của học sinh: người học được trực tiếp tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú của cá nhân, học sinh từ việc tự xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. dạy học dự án giúp học sinh tự tin hơn khi ra trường do các em được phát triển những kỹ năng sống cần thiết; khả năng đưa ra những quyết định chính xác; khả năng giải quyết những vấn đề phức tạp; nâng cao năng lực hợp tác, khả năng giao tiếp với người khác, sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo.

Dạy học dự án khuyến khích việc sử dụng các kỹ năng tư duy bậc cao, giúp cho người học hiểu biết sâu sắc hơn nội dung học tập, là hình thức quan trọng để thực hiện phương thức đào tạo con người phát triển toàn diện, học đi đôi với hành, kết hợp giữa học tập và nghiên cứu khoa học. Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau. Đặc điểm này giúp dự án gần với thực tế hơn vì trong cuộc sống ta cần kiến thức tổng hợp để làm việc.

Trong dạy học dự án, nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn bởi vì nó được tích hợp với các vấn đề thực tiễn, từ đó kích thích hứng thú học tập của người học, kích thích học sinh tìm hiểu về môi trường xung quanh để có những khám phá mới và nâng cao hiểu biết, ý thức, trách nhiệm của bản thân. Dạy học dự án gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, giúp việc học tập trong nhà trường giống hơn với việc học tập trong thế giới thật.

Dạy học dự án đòi hỏi nhiều dạng đánh giá khác nhau và thường xuyên, bao gồm đánh giá của giáo viên, đánh giá lẫn nhau của học sinh, tự đánh giá và phản hồi.

3. Hiệu quả kinh tế và xã hội đạt được

3.1. Hiệu quả kinh tế

Không đòi hỏi đầu tư nhiều về kinh tế bởi giáo viên, học sinh có thể sử dụng trang thiết bị có sẵn để thực hiện tìm kiếm thông tin, phân tích, tổng hợp và viết báo cáo. Học sinh chủ động tự đến các cơ sở y tế, trang trại, ruộng vườn ở địa phương để điều tra, khảo sát.

Tiết kiệm về thời gian: Có thể tích hợp được kiến thức ở 1 số môn học, hoặc phối hợp với các môn học liên quan để cùng thực hiện dự án.

3.2. Hiệu quả xã hội

Đối với giáo viên: Phương pháp này phát huy tính sáng tạo của giáo viên, giáo viên giữ vai trò tổ chức hướng dẫn, định hướng chứ không phải người truyền thụ kiến thức áp đặt một chiều. Giáo viên là người đặt vấn đề, ra câu hỏi để các em tự tìm tòi, khám phá, tạo ra sản phẩm từ đó tự lĩnh hội kiến thức.

Dạy học theo dự án không những giảm tải cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức trong môn học của mình mà còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên, góp phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn. Giáo viên sẽ không còn đi theo lối mòn như trong dạy học truyền thống, phương pháp dạy học sẽ luôn được cập nhật, gắn liền với thực tiễn cuộc sống,… nên sẽ thấy hào hứng, say mê và yêu nghề, tâm huyết với nghề hơn.

Đối với học sinh: Học sinh được đặt vào trung tâm của quá trình tiếp nhận, đóng vai trò chủ thể cảm nhận, trực tiếp tiến hành hoạt động tiếp cận, khám phá, giải thích, thuyết trình, chiếm lĩnh tri thức mới. Học sinh hiểu bài học một cách sâu sắc, phát huy tính sáng tạo đem lại niềm vui, hứng thú, say mê học tập hơn, được rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức môn học vào thực tiễn.

Sáng kiến khắc phục được hiện tượng ỷ lại của một số cá nhân khi làm việc nhóm, tạo sự gắn kết giữa các thành viên trong một nhóm từ đó phát huy năng lực hợp tác. Qua quá trình thực hiện dự án học sinh còn phát huy được năng lực đánh giá và năng lực giải quyết vấn đề – năng lực quan trọng để phát triển ở thế kỉ 21.

Sáng kiến cũng cho thấy được mối quan hệ chặt chẽ giữa các môn học và giữa các môn học với ứng dụng cuộc sống.

Đối với xã hội: Có sự hợp tác của các tổ chức cá nhân trong xã hội, tăng cường mối quan hệ hợp tác giữa gia đình – nhà trường – xã hội để nâng cao hiệu quả giáo dục về nhiều mặt. Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả.