SKKN Thiết kế và tổ chức các dự án học tập trong dạy học phần sinh học cơ thể thực vật để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh cấp trung học phổ thông

PHẦN 1: MỞ ĐẦU 

1.1. Lý do chọn đề tài 

1.1.1. Xuất phát từ mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo của nước ta trong giai đoạn hiện nay 

Nghị quyết 29 – NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ương xác định “Nội dung giáo dục phổ thông đổi mới theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn”. Từ đó, nghị quyết đã nêu rõ một trong những giải pháp quan trọng để đổi mới giáo dục là “Nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ đặc biệt là khoa học giáo dục và khoa học quản lí”[1]. Vì vậy, tại kết luận của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Khoá IX cũng đã khẳng định, cần phải “Đẩy mạnh NCKH GD nhằm cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện đường lối, chính sách giải quyết các vấn đề bức xúc trong GD”[1].  

1.1.2. Xuất phát từ tính ưu việt của dạy học theo dự án 

DHTDA là một phương thức dạy học tích cực theo tư tưởng “Lấy người học làm trung tâm”[3]. Khi vận dụng DHTDA, HS sẽ được chủ động tham gia các hoạt động để hoàn thành nhiệm vụ học tập dưới dạng dự án học tập thông qua phát hiện vấn đề, hình thành giả thuyết, lập kế hoạch giải quyết vấn đề, giải quyết vấn đề, qua đó HS sẽ vừa chủ động chiếm lĩnh được nội dung kiến thức, vừa hình thành và phát triển được các năng lực trong thời đại 4.0. 

1.1.3. Xuất phát từ yêu cầu và thực trạng phát triển năng lực NCKH cho HS THPT ở nước ta 

Phát triển năng lực NCKH cho HS trong thời đại mới giúp các em có thể tích cực, chủ động, sáng tạo để tự trang bị cho bản thân những tri thức cần thiết cho đời sống .Vì vậy việc phát triển năng lực NCKH cho HS là tất yếu, là yêu cầu mang tính đột phá theo định hướng của UNESCO gồm bốn trụ cột đó là “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”[2]. . 

Kiến thức về Sinh học cơ thể thực vật là kiến thức trọng tâm của của chương trình Sinh học 11 trung học phổ thông. Từ các kiến thức về đặc tính chung của tổ chức sống ở cấp cơ thể HS có thể ứng dụng kiến thức vào thực tiễn liên quan đến trồng trọt, bảo vệ sức khoẻ thì việc phát triển cho học sinh năng lực vận dụng kiến thức khi học phần này vào thực tiễn thông qua NCKH là rất cần thiết, phải được đặc biệt quan tâm. Đã có một số đề tài khoa học nghiên cứu về các dự án học tập nhằm phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho HS nhưng đến nay chúng tôi chưa tìm thấy đề tài nào bàn về thiết kế và sử dụng các dự án học tập kiến thức phần Sinh học cơ thể thực vật nhằm phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho HS, mặt khác ở các trường THPT nói chung việc tiếp cận áp dụng, triển khai dạy học theo dự án đến từng môn học, từng giáo viên đang còn gặp nhiều khó khăn, thiếu nhiều kinh nghiệm trong xây dựng và soạn bài giảng đặc biệt trong bộ môn Sinh học, đa số giáo viên vẫn còn quen theo dạy học truyền thống, ngại thay đổi phương pháp sợ mất thời gian chuẩn bị trong dạy học. Hoạt động NC KHKT là hoạt động hữu ích, hỗ trợ hoạt động dạy học, năng lực NCKH giúp học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào giải quyết các tình huống có vấn đề trong cuộc sống, tạo sân chơi trí tuệ , tìm những ý tưởng khoa học độc đáo, là cú hích để đổi mới PP dạy học, bớt dần dạy “chay”, học “chay”. 

Xuất phát từ yêu cầu đổi mới dạy học, từ chương trình giáo dục phổ thông mới, từ giá trị của mô hình dạy học theo dự án, từ thực trạng của bộ môn Sinh học bậc THPT nên tôi đã chọn đề tài: “Thiết kế và tổ chức các dự án học tập trong dạy học phần sinh học cơ thể thực vật để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh cấp THPT”. 

1.2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài 

Xây dựng được các dự án học tập dưới dạng đề tài nghiên cứu khoa học; quy trình tổ chức dạy học dự án trong dạy học Sinh học cơ thể thực vật để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh cấp THPT. 

1.3. Đối tượng, phạm vi, thời gian nghiên cứu. 

1.3.1. Đối tượng 

Quy trình dạy học dự án. 

Quá trình dạy học Sinh học cơ thể thực vật –THPT. 

1.3.2. Phạm vi nghiên cứu Vận dụng DHTDA trong dạy học Sinh học cơ thể thực vật để phát triển NLNCKH cho HS THPT. 

1.3.3. Kế hoạch thời gian thực hiện 

Bảng 1. Kế hoạch thời gian thực hiện 

1.4. Phương pháp nghiên cứu 

1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 

Nghiên cứu các tài liệu về chủ trương, đường lối, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. 

Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về lý luận và phương pháp dạy học môn Sinh học, tài liệu tập huấn, website, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh học, chuyên đề dạy học có liên quan đến dạy học theo dự án, tài liệu về vấn đề bồi dưỡng năng lực NCKH cho HS, nghiên cứu các thành tố của năng lực NCKH để làm nền tảng xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. 

Nghiên cứu nội dung phần Sinh học cơ thể của chương trình hiện hành và chương trình GDPT 2018, Sinh học 11 THPT. 

1.4.2. Phương pháp điều tra cơ bản 

Chúng tôi dự kiến khảo sát 23 giáo viên và 243 học sinh ở các trường TH trên địa bàn Thị xã Thái Hoà, Tỉnh Nghệ An. Điều tra thực trạng việc dạy học theo dự án nhằm phát triển năng lực NCKH cho HS thông qua phiếu điều tra, trao đổi, phỏng vấn giáo viên, học sinh cùng với tham khảo giáo án và vở ghi của học sinh. 

1.4.3. Phương pháp tham vấn chuyên gia 

Xin ý kiến đóng góp của những chuyên gia về lĩnh vực mình đang nghiên cứu để triển khai và hoàn thiện đề tài.  

1.4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra giả thuyết khoa học của đề tài. 

Trong quá trình thực nghiệm có thảo luận với giáo viên bộ môn để thống nhất nội dung và phương pháp giảng dạy. 

1.4.5. Phương pháp thống kê toán học 

Sử dụng Data Analysis/Descriptive Statistics trong Excel để tính các tham số thống kê như: điểm trung bình, Mode, trung vị, độ lệch chuẩn để xử lí các kết quả điều tra và thực nghiệm sư phạm.  1.5. Giả thiết khoa học 

Nếu như xây dựng được các DAHT dưới dạng các đề tài NCKH và sử dụng các dự án đó để tổ chức dạy học Sinh học cơ thể thực vật theo quy trình nghiên cứu khoa học thì sẽ vừa nâng cao được kiến thức Sinh học cơ thể thực vật vừa phát triển được NLNCKH cho HS THPT. 

1.6. Đóng góp mới của đề tài 

Làm sáng tỏ được cơ sở lý luận và thực tiễn về DHTDA nói chung và việc vận dụng DHTDA trong dạy học Sinh học cơ thể thực vật nói riêng để phát triển NLNCKH.  

Xây dựng được hệ thống DAHT và vận dụng DHTDA để phát triển NLNCKH cho HS trong dạy học  Sinh học cơ thể thực vật- THPT. 

Xây dựng được bảng tiêu chí đánh giá kết quả vận dụng DHTDA để phát triển NLNCKH cho HS trong dạy học sinh học cơ thể thực vật- THPT.