SKKN Thiết kế và vận dụng Bài giảng E-learning trong dạy học môn Sinh học cấp THPT nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Ngày nay, do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, sự gia tăng nhanh chóng và thường xuyên của lượng thông tin, tri thức thì việc dạy học không thể hạn chế ở chức năng dạy kiến thức mà phải tăng cường rèn luyện cho học sinh cả phương pháp học. Nói đến phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học, đó là cầu nối giữa tự học và nghiên cứu khoa học. 

Ở Việt Nam, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27-92019 về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó nhấn mạnh yêu cầu cấp bách để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Trên cơ sở đó ngày 03/6/2020, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định số 749/QĐ-TTg về việc phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 

2025, định hướng đến năm 2030”. Theo đó, Giáo dục là lĩnh vực được ưu tiên chuyển đổi số thứ hai sau lĩnh vực Y tế. Điều đó cho thấy tầm quan trọng của giáo dục và chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục đóng vai trò hết sức quan trọng, không chỉ đối với ngành mà còn tác động rất lớn đối với đất nước. 

Bài giảng E-Learning là một mô hình giáo dục hiện đại trên thế giới. Mô hình này đã tạo ra những yếu tố thay đổi sâu sắc trong giáo dục, yếu tố không gian và thời gian không còn bị ràng buộc chặt chẽ. Người học có thể học bất cứ ở đâu, bất cứ khi nào, với bất cứ ai, học những vấn đề bản thân quan tâm, phù hợp với năng lực và sở thích, phù hợp với môn học mà người học hướng tới … mà chỉ cần có máy tính hoặc điện thoại thông minh và mạng Internet. Phương thức học tập này mang tính tương tác cao sẽ hỗ trợ bổ sung cho phương pháp dạy học truyền thống góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 

Bài giảng E-Learning giúp chúng ta có thể truyền thụ tri thức mới cho HS đồng thời có thể thực hiện việc kiểm tra đánh giá HS một cách khách quan, chính xác. Trong quá trình thiết kế bài giảng E-Learning ta có thể lồng ghép cả hai quá trình là vừa truyền thụ tri thức mới vừa đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh trong từng đơn vị kiến thức cụ thể. Quá trình này bắt buộc học sinh phải thực hiện nhiệm vụ học tập từ đó nâng cao tính tự giác, phát triển năng lực tự học cho học sinh. 

Giai đoạn công nghệ số phát triển hiện nay đã tạo ra những phần mềm, các nền tảng Web, các công cụ hỗ trợ giúp chúng ta dễ dàng hơn trong việc thiết kế và ứng dụng hệ thống bài giảng E-Learning phục vụ cho việc dạy và học online, có thể rút ngắn được thời gian và công sức của người dạy và người học. 

Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng được yêu cầu của xã hội, đòi hỏi chúng ta phải lựa chọn các phương pháp dạy học phù hợp với việc sử dụng bài học E-learning nhằm phát huy tối đa những ưu điểm của loại bài giảng này. Đã có nhiều đề tài nghiên cứu và thiết kế bài giảng E-learning, tuy nhiên, việc áp dụng bài giảng như thế nào cho hiệu quả, cùng với các tiêu chí, phương pháp đánh giá quá trình hoạt động của HS,…thì ít được đề cập đến.Với phương pháp “Lớp học đảo ngược”, việc tìm hiểu kiến thức được định hướng bởi người thầy (thông qua những bài giảng E-learning đã được GV chuẩn bị trước cùng thông tin do HS tự tìm kiếm), nhiệm vụ của HS là tự học kiến thức mới và làm bài tập mức độ thấp ở nhà. Khi ở lớp các em được giáo viên tổ chức các hoạt động để tương tác và chia sẻ lẫn nhau. Các bài tập bậc cao cũng được thực hiện tại lớp dưới sự hỗ trợ của giáo viên và các bạn cùng nhóm. Như vậy, với phương pháp này, không những giúp HS hình thành và phát triển năng lực tự học, tự tìm tòi nghiên cứu mà còn giúp HS nâng cao năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tiễn. 

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên cùng với mong muốn được góp phần vào việc đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học môn Sinh học trong trường phổ thông, tôi đã chọn đề tài: “Thiết kế và vận dụng Bài giảng E-learning trong dạy học môn Sinh học cấp THPT nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh”. 

2. Mục đích nghiên cứu: 

• Bổ sung cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn về dạy học trực tuyến kết hợp trực tiếp. 
• Tìm hiểu và ứng dụng phần mềm, nền tảng Web hỗ trợ trong dạy học và kiểm tra đánh giá trực tuyến. 
• Thiết kế và vận dụng bài giảng E-learning, kết hợp với phương pháp dạy học “Lớp học đảo ngược” trong dạy học môn Sinh học, lồng ghép quá trình vừa truyền thụ, khám phá tri thức mới, vừa đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh trong từng đơn vị kiến thức cụ thể nhằm phát triển năng lực tự học cho HS. 
• Thiết kế bài kiểm tra (bài tập tương tác) với các công cụ khác nhau có ứng dụng CNTT nhằm đánh giá mức độ nhận thức của HS. 

• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

3.1. Đối tượng nghiên cứu 

• Phương pháp dạy học theo mô hình “Lớp học đảo ngược” 
• Các nền tảng Web, những phần mềm, công cụ hỗ trợ cho quá trình thiết kế và ứng dụng bài giảng E-learning trong dạy học môn Sinh học. 

3.2. Phạm vi nghiên cứu 

Thiết kế và ứng dụng bài giảng E-learning trong dạy học môn Sinh học cấp THPT nhằm phát triển năng lực tự học cho HS ở huyện Quỳnh Lưu, Tỉnh Nghệ An. 

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

• Nghiên cứu về cơ sở lí luận của E-learning và về phương pháp phát triển năng lực tự học của HS. 
• Nghiên cứu về cơ sở lí luận và thực tiễn của phương pháp dạy học theo mô hình “Lớp học đảo ngược”.  
• Thiết kế và vận dụng hệ thống bài giảng E-learning trong chương trình Sinhh học cấp THPT. 

• Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 

• Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc dạy và học bằng hệ thống bài giảng Elearning. 
• Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về lí luận dạy học, phương pháp dạy học sinh học, chương trình nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên, tài liệu giáo khoa môn Sinh học cấp THPT. 

5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

• Điều tra về việc thiết kế và vận dụng bài giảng E- learning của GV trong dạy học các môn học tại trường THPT. 
• Điều tra về hứng thú của học sinh trong quá trình tiếp thu tri thức mới thông qua bài giảng E-learning. 
• Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm hiệu quả của ứng dụng đề tài. 
• Điều tra về tính khả thi và cấp thiết của đề tài được áp dụng tại các đơn vị  

5.3. Phương pháp xử lý thông tin 

• Xử lí thông tin thông qua sử dụng toán học thống kê để kiểm tra kết quả thực nghiệm sư phạm. 

6. Đóng góp của đề tài

• Nghiên cứu phương pháp dạy học “Lớp học đảo ngược” nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học. 
• Thiết kế và vận dụng bài giảng E-learning trong dạy học môn Sinh học bằng phương pháp “Lớp học đảo ngược”, đánh giá việc thực hiện từng nhiệm vụ học tập của HS nhằm phát triển năng lực tự học cho HS. 
• Kiểm tra đánh giá tiến trình nhận thức và đánh giá kết quả học tập của HS thông qua các bài kiểm tra online. 
• Thực nghiệm sư phạm và rút ra được những thuận lợi, khó khăn trong qua trình thiết kế và ứng dụng bài giảng E-learning trong dạy học bộ môn.