SKKN Trải nghiệm làng nghề nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPTtrên địa bàn huyện Quỳnh lưu

PHẦN I.  ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Trong xã hội phát triển hiện nay, giáo dục nghề nghiệp đối với thế hệ trẻ là việc rất quan trọng và cần thiết nhằm đào tạo nhân lực trực tiếp cho sản xuất, thích ứng với môi trường hội nhập quốc tế, bảo đảm nâng cao năng suất, chất lượng lao động cho đất nước. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và các năng lực đặc thù cho học sinh; nội dung hoạt động này được xây dựng dựa trên các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản thân, với xã hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp. 

Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo dục hướng nghiệp được thực hiện thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục; trong đó, có hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông là hoạt động giáo dục bắt buộc với thời lượng 105 tiết. Hoạt động này trong nhà trường phổ thông được thực hiện thường xuyên và liên tục, tập trung vào các năm học cuối của giai đoạn giáo dục cơ bản và toàn bộ thời gian của giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. Thông qua các hoạt động hướng nghiệp, học sinh được đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai. 

Hoạt động giáo dục trải nghiệm, hướng nghiệp gắn với những hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của địa phương là một trong những yêu cầu trong nội dung trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh THPT. Các lĩnh vực nghề nghiệp tại những làng nghề gắn với đặc thù địa phương nơi học sinh sinh sống là một kênh thông tin quan trọng cung cấp kiến thức thực tiễn về một số lĩnh vực, hoạt động nghề. Trải nghiệm làng nghề sẽ mang lại cho học sinh cơ hội tìm hiểu nghề nghiệp, tạo cơ sở để học sinh lựa chọn hướng nghề nghiệp và rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp. Chính vì vậy trong kế hoạch giáo dục của nhà trường phải xây dựng được nội dung hoạt động này, trong đó kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh, tuy nhiên hoạt động này thực tế khi triển khai thực hiện khá phức tạp, khó khăn xuất phát từ nhiều phía, nhiều nguyên nhân. 

Từ kinh nghiệm của bản thân thực hiện hoạt động này, chúng tôi nhận thấy việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp qua các làng nghề cho học sinh 

THPT ngay trên ghế nhà trường là một vấn đề cấp thiết và có ý nghĩa, vì vậy chúng tôi lựa chọn đề tài: 

“Trải nghiệm làng nghề nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Quỳnh lưu ”. 

2. Mục đích nghiên cứu 

• Giúp cho GV và HS các trường THPT thực hiện tổ chức trải nghiệm làng nghề một cách khoa học, đạt hiệu quả cao trong việc vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống. 
• Thông qua hoạt động trải nghiệm các em hình thành và phát huy được các năng lực và phẩm chất của bản thân. 
• Qua hoạt động trải nghiệm làng nghề các HS có cách nhìn nhận vấn đề định hướng nghề nghiệp và lựa chọn chính xác nghề nghiệp để sau này phát huy tôt sở trường của bản thân, từ đó tránh được sự lãng phí đào tạo, giảm gánh nặng cuộc sống cho gia đình và xã hội. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Tìm hiểu một số vấn đề về tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. – Thiết kế được nội dung, hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp và các phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. 
• Định hướng nghề nghiệp qua hoạt động trải nghiệm làng nghề cho học sinh. 
• Nêu và đánh giá được thực trạng hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp làng nghề của GV và HS trên địa bàn Huyện Quỳnh lưu.  
• Đánh giá được tiềm năng của trải nghiệm làng nghề đối với công tác định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trên địa bàn Huyện Quỳnh lưu. 
• Hướng dẫn cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm làng nghề gắn với định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 

4. Phương pháp nghiên cứu 

Trong đề tài này chúng tôi đã sử dụng chủ yêu các phương pháp sau: 

• Phương pháp giải quyết vấn đề. 
• Phương pháp sắm vai. 
• Phương pháp làm việc nhóm. 
• Phương pháp dạy học dự án. 

5. Đối tượng nghiên cứu 

• Học sinh lớp 10,11,12 các trường THPT trên địa bàn Huyện Quỳnh Lưu. 
• Các GVHD hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. 

6. Tính mới của đề tài 

Đây là một đề tài được nghiên cứu thông qua hoạt động thực tiễn tại địa phương nơi các tác giả đang công tác và đã thực hiện thành công, tạo ra được sự chuyển biến trong nhận thức cũng như hình thành được phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm mà các GV ở các trường THPT trên địa bàn Huyện Quỳnh lưu có thể áp dụng. 

Đề tài đã giúp cho các GVHD hoạt động trải nghiệm có cơ sở để thực hiện theo các bước và quy trình một cách khoa học, học sinh có thể dựa vào đề tài để định hình được các nội dung tổ chức, từ đó phối hợp với GVHD thực hiện tốt hoạt động trải nghiệm. 

Với đề tài hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chúng tôi nghiên cứu thì có một số tác giả đã viết dưởi dạng hoạt động trải nghiệm sáng tạo, tuy nhiên đang hàn lâm, chưa phù hợp với từng trường THPT đang đóng trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu. Do đó chúng tôi thấy đây là một nội dung hoàn toàn mới thật sự có ý nghĩa trong công tác giáo dục. 

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

I. Cơ sở khoa học 1.  Một số vấn đề về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 

1.1. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 

“Trải”có nghĩa là đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng; còn “nghiệm” có nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó là đúng (Từ điển tiếng việt, Hoàng Phê, 2003). 

“Trải nghiệm” có thể được hiểu là kết quả của sự tương tác giữa con người với thế giới khách quan. Sự tương tác này bao gồm cả hình thức và kết quả các hoạt động thực tiễn trong xã hội, bao gồm cả kỹ thuật và kỹ năng, cả những nguyên tắc hoạt động và phát triển thế giới khách quan. Trải nghiệm là kiến thức kinh nghiệm thực tế; là thể thống nhất bao gồm kiến thức và kỹ năng. 

Hoạt động trải nghiệm (Experiential activities) là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho HS tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Bản chất của hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục và hoạt động dạy học được tổ chức trong môi trường học tập trải nghiệm nhằm hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. Đây là quá trình học mà người học được tiếp cận và tác động trực tiếp với thực tế mà họ nghiên cứu, học tập, với cuộc sống thực tiễn.  

“Hướng nghiệp là một hệ thống các biện pháp tâm lý – giáo dục, y học, nhằm giúp cho con người đi vào cuộc sống thông qua việc lựa chọn cho mình một nghề nghiệp vừa đáp ứng nhu cầu xã hội, vừa phù hợp với hứng thú năng lực của bản thân. Những biện pháp này sẽ tạo nên sự thống nhất giữa quyền lợi của xã hội với quyền lợi của cá nhân”(Theo K.K. Platonop). 

Hướng nghiệp được tạo thành từ các thành tố:  

1. Đặc điểm, yêu cầu của các ngành/ nghề trong xã hội.  
2. Nhu cầu nhân lực của thị trường lao động. 
3. Đặc điểm tâm lý và sinh lý của cá nhân. Sự kết hợp khác nhau của các thành tố này tạo nên các hoạt động khác nhau trong hướng nghiệp, bao gồm: 

• Hoạt động định hướng nghề, trong quá trình này, người tư vấn cung cấp cho học sinh những hiểu biết về thế giới nghề và đặc điểm, yêu cầu của những nghề học sinh định chọn. Đồng thời giới thiệu những ngành nghề mà xã hội và địa phương đang có nhu cầu nhân lực hàng năm. Từ đó, học sinh lựa chọn được những nghề để học và làm đáp ứng nhu của thị trường lao động. 
• Hoạt động tư vấn nghề, thông qua các hoạt động học tập, hoạt động ngoại khóa, học nghề làm cho học sinh bộc lộ năng lực, sở trường, năng khiếu về một ngành nghề nào đó. Và căn cứ vào yêu cầu của các ngành nghề trong xã hội để tìm ra sự phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của cá nhân. Sự phù hợp đó giúp cho học sinh có thể chọn nghề phù hợp với bản thân mình. 
• Hoạt động tuyển chọn nghề, trong quá trình này, người tư vấn cung cấp các thông tin về nhu cầu nhân lực của thị trường lao động và giúp học sinh tự nhận ra những hứng thú, năng lực về thể chất và tinh thần, tính cách phù hợp hợp với nghề.  

 Như vậy, từ việc phân tích ở trên, theo chúng tôi hướng nghiệp được hiểu là: “Hướng nghiệp (vocational guidance) là một hệ thống các biện pháp tác động của xã hội (gia đình, nhà trường, xã hội) đến nhận thức, thái độ và hành vi lựa chọn nghề của cá nhân”. 

1.2. Nội dung và hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.             Để xác định nội dung của HĐTN, HN cho các cấp học và các vùng miền khác nhau, cần căn cứ: đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, hoạt động chủ đạo của lứa tuổi HS, mục tiêu giáo dục, đặc điểm vùng miền và nhiều yếu tố khách quan khác, có thể phân chia nội dung HĐTN tạo thành các nội dung chính như sau: