DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT 

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài  

Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục nước nhà đang chuyển mình tiệm cận nền giáo dục hiện đại thế giới, dạy học theo hướng phát triển năng lực và chuẩn bị tiếp nhận chương trình sách giáo khoa ngữ văn mới, chúng tôi quyết định nghiên cứu đề tài với những lí do sau:  

1.1. Nhà bác học Albert Einstein từng nói rằng: “Ai cũng là thiên tài. Nhưng nếu bạn đánh giá một con cá bằng khả năng leo cây, nó sẽ sống suốt đời với niềm tin rằng nó là kẻ đần độn”. Mỗi cá nhân là độc lập và duy nhất với những năng khiếu, sở trường, tiềm năng và đam mê khác nhau cần được nuôi dưỡng từ sớm. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện con người không chỉ có trí thông minh logic (IQ) mà trí thông minh vô cùng đa dạng, mỗi một người có tám loại trí thông minh tiềm ẩn và có thể được khơi dậy trong quá trình giáo dục. Sứ mệnh cao cả của giáo dục chính là hình thành và phát triển năng lực của người học thông qua nắm bắt, khai phá được khả năng tiềm ẩn của người học. Thực tế cho thấy, giáo dục truyền thống chỉ tập trung vào việc phát triển trí thông minh logic, trí thông minh ngôn ngữ và dạy hàng nghìn cá thể khác nhau bằng cách giống nhau, đóng khuôn người học trong cùng chuẩn mực và tiêu chuẩn chung, quá trình dạy học đã bỏ qua những thế mạnh học tập thông qua các dạng trí tuệ khác như: trí tuệ không gian, trí tuệ giao tiếp, trí tuệ nội tâm, trí tuệ tự nhiên,… của học sinh. Giáo dục hiện đại quan tâm nhiều hơn đến giáo dục từng cá thể và phát triển trí thông minh đa dạng. Học thuyết đa trí tuệ (đa trí thông minh) ra đời và đóng vai trò quan trọng đối với nền giáo dục hiện đại.  

1.2. Hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã cho thấy sự cần thiết của việc Đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục và Đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết số 29-NQ/TW của hội nghị xác định rõ: “Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện, phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân”. Đồng thời, ở nước ta hiện nay xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu thuyết đa trí tuệ và bước đầu vận dụng thuyết đa trí tuệ vào dạy học nhưng chủ yếu ở môi trường mầm non hoặc chỉ dừng lại ở lĩnh vực môn học tự nhiên bậc phổ thông. 1.3. Môn Ngữ văn là môn học thẩm mĩ – nhân văn và cũng là môn công cụ. Có nghĩa phát triển năng lực ở môn học ngữ văn không chỉ là chỉ số EQ (cảm xúc) mà còn chỉ số tư duy, trí tuệ, nghĩa là cùng với việc giáo dục học sinh những cảm xúc lành mạnh, tình cảm nhân văn, nhân ái, vị tha, môn học này còn là phương tiện để tư duy các môn học khác và các hoạt động khác trong nhà trường. Chương trình tổng thể môn Ngữ văn cũng được công bố vào ngày 26/12/2018 đã chỉ rõ hệ thống năng lực chung (năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo,…) và năng lực đặc thù (năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học) của môn Ngữ văn. Chương trình còn nêu rõ mục tiêu chung xuyên suốt ba cấp học: rèn luyện các kĩ năng giao tiếp đọc, viết, nói và nghe; phát triển tư duy hình tượng và tư duy logic; góp phần hình thành học vấn căn bản của một người có văn hóa. Bộ môn Ngữ văn mới, vì thế hướng tới phát triển nhiều năng lực, phẩm chất và nhiều loại hình tư duy, trí tuệ ở người học nhằm đào tạo ra con người mới đáp ứng nhu cầu của thời đại.  1.4. Những tác phẩm kí hiện đại Việt Nam nói chung và hai tác phẩm kí: Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân) và Ai đã đặt tên cho dòng sông? (Hoàng Phủ Ngọc Tường) nói riêng trong chương trình ngữ văn chiếm vị trí khá đặc biệt. Những tác phẩm này không chỉ tiêu biểu cho đặc trưng của thể loại kí, tiêu biểu cho phong cách kí tài hoa, uyên bác của Nguyễn Tuân và tài hoa, lịch lãm, hướng nội của Hoàng Phủ Ngọc Tường mà đặc sắc ở khả năng tổng hợp kiến thức nhiều ngành liên môn, nhiều lĩnh vực trong đời sống từ tự nhiên – văn hóa – lịch sử – xã hội, khả năng ngôn từ phong phú, giàu liên tưởng, diễn đạt linh hoạt, phóng túng, đậm chất trí tuệ… Hai bài kí, vì thế có sức khơi gợi, kích thích và phát triển nhiều loại hình tư duy cũng như trí thông minh đa dạng của người học. Tuy nhiên, vận dụng thuyết đa trí tuệ vào dạy học hai văn bản này đang còn là khoảng trống, cần được nghiên cứu và thực nghiệm.  

Vậy xuất phát từ những nền tảng khoa học giáo dục vững chắc, nhu cầu thực tiễn của hoạt động dạy học, đặc điểm bộ môn Ngữ văn và văn bản kí hiện đại, chúng tôi đề xuất sáng kiến: Vận dụng thuyết đa trí tuệ vào dạy học hai văn bản Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân) và Ai đã đặt tên cho dòng sông?(Hoàng Phủ Ngọc Tường) – Ngữ văn 12. 

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu  

2.1. Mục đích nghiên cứu 

Đề tài đặt ra mục đích tìm hiểu và đánh giá thực trạng vận dụng thuyết đa trí tuệ vào phát huy năng lực và các dạng thông minh ở HS trong môn Ngữ văn THPT nói chung, dạy học hệ thống bài kí hiện đại văn học Việt Nam nói riêng. Từ đó đề xuất hướng vận dụng thuyết đa trí tuệ vào dạy học hai bài kí trong chương trình ngữ văn 12 nhằm phát huy đa dạng trí tuệ và năng lực học sinh cũng như tăng hứng thú trong giờ học. 

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu  

Nghiên cứu cơ sở khoa học của đề tài, bao gồm việc làm rõ thuyết đa trí tuệ trong hoạt động dạy – học, thực trạng và khả năng vận dụng thuyết đa trí tuệ vào dạy học hai văn bản Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân) và Ai đã đặt tên cho dòng sông? (Hoàng Phủ Ngọc Tường) – Ngữ văn 12.