SKKN Xây dựng chủ đề dạy học phần chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật – sinh học 11 theo mô hình dạy học kết hợp (blended learning)

MỤC LỤC 

PHẦN I. MỞ ĐẦU …………………………………………………………………………………………… 0 

1. Lý do chọn đề tài …………………………………………………………………………………………… 2 
2. Mục đích nghiên cứu ……………………………………………………………………………………… 3 
3. Đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………………………………….. 3 
4. Phạm vi nghiên cứu ……………………………………………………………………………………….. 4 
5. Nhiệm vụ nghiên cứu …………………………………………………………………………………….. 4 
6. Phương pháp nghiên cứu ………………………………………………………………………………… 4 
7. Đóng góp mới của đề tài …………………………………………………………………………………. 5 
8. Giả thuyết khoa học ……………………………………………………………………………………….. 5 

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ……………………………………………………………… 6 

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN CỦA ĐỀ TÀI ………………………. 6 

1. Cơ sở lí luận của đề tài ………………………………………………………………………………… 6 
2. Cơ sở thực tiễn của đề tài …………………………………………………………………………….. 8 

CHƯƠNG II: XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ DẠY HỌC PHẦN CHUYỂN HÓA VẬT 

CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở THỰC VẬT – SINH HỌC 11 THEO MÔ HÌNH 

DẠY HỌC KẾT HỢP (BLENDED LEARNING) ……………………………………………. 11 2.1. Cấu trúc, nội dung kiến thức phần Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật – sinh học 11 ……………………………………………………………………………………………………… 11 

2.2. Quy trình xây dựng chủ đề theo mô hình dạy học kết hợp ……………………………… 15 2.3. Quy trình sử dụng mô hình dạy học kết hợp để tổ chức dạy học nội dung “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật – Sinh học 11” ………………………………………….. 20 

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM …………………………………………………….. 43 

1. Mục đích thực nghiệm ……………………………………………………………………………….. 43 
2. Nội dung thực nghiệm ……………………………………………………………………………….. 43 
3. Phương pháp thực nghiệm ………………………………………………………………………….. 43 

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ……………………………………………………….. 47 

1. KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………… 47 
2. KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………………… 48 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………………………………………………. 48 

PHẦN I. MỞ ĐẦU 

• Lý do chọn đề tài 

• Xuất phát từ chủ trương đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh 

Trong bối cảnh thế giới đang có nhiều sự thay đổi chóng mặt, đặc biệt là sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ với cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã tạo ra những thay đổi vượt bậc trong mọi lĩnh vực. Xu thế toàn cầu hóa – hội nhập đã tác động mạnh mẽ đến việc đào tạo nguồn nhân lực. Vì thế, giáo dục – bộ máy đào tạo nhân lực phải có sự thay đổi phù hợp với sự phát triển của thế giới. Trong bối cảnh đó, nền giáo dục Việt Nam đang có sự chuyển đổi căn bản, toàn diện theo hướng phát triển phẩm chất và NL người học, giúp người học vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. 

Định hướng đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam được nêu rõ trong Văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng về việc đổi mới dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học, tổ chức nhiều hình thức học tập nhằm khuyến khích người học. Tiếp đó, trong chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh học năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo có nêu mục tiêu chương trình môn Sinh học là “…góp phần hình thành và phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung cốt lõi và năng lực chuyên môn. Nhiệm vụ của môn Sinh học là ngoài phát triển những năng lực chung cốt lõi còn phát triển những năng lực riêng như năng lực nhận thức kiến thức sinh học, năng lực khám phá thế giới sống dưới góc độ sinh học và năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn trong đó có năng lực thực nghiệm thông qua việc hệ thống hoá, củng cố kiến thức, phát triển kĩ năng và giá trị cốt lõi của Sinh học đã được học ở giai đoạn giáo dục cơ bản”. Vì thế, để thực hiện tốt về mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục và Đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và mục tiêu chương trình môn Sinh học năm 2018 đã đề ra, hiện nay chúng ta cần có nhận thức đúng về bản chất của sự đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học cùng một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này. 

• Xuất phát từ xu thế phát triển tất yếu của mô hình dạy học kết hợp (blended learning) 

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, đặc biệt là internet đã ảnh hưởng sâu sắc đến quá trình dạy học. Trong dạy học, công nghệ kĩ thuật số không đơn giản chỉ là phương tiện truyền tải nội dung học tập mà còn góp phần cải tiến nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Trong đó, Elearning là mức độ cao nhất của việc ứng dụng CNTT và truyền thông trong dạy học. Tuy nhiên, có thể thấy rằng E-learning vẫn không thể thay thế vai trò chủ đạo của các hình thức dạy học trên lớp, máy tính vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn được phấn trắng, bảng đen cũng như các hoạt động trên lớp. Vì vậy, việc tìm ra giải pháp kết hợp học trên lớp và E-learning là điều hết sức cần thiết trong giáo dục hiện nay. 

Mô hình dạy học kết hợp (Blended Learning) là một mô hình tương đối mới trên thế giới. Lended Learning được hiểu là mô hình học tập kết hợp mà việc học tập trên lớp và học tập trực tuyến được tiến hành trong sự kết hợp và bổ trợ cho nhau. Dạy học kết hợp đã phối hợp ưu điểm của dạy học trực tuyến và ưu điểm của dạy học truyền thống, nó đang nổi lên như là mô hình dạy học chủ yếu của tương lai. 

• Xuất phát từ nội dung chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật 

Hiện nay, ở các trường THPT việc tổ chức dạy học theo hướng hạn chế cung cấp tri thức có sẵn, buộc HS phải hoạt động tích cực tự lực dưới sự hướng dẫn của GV mới có thể lĩnh hội được tri thức mới. Do đó, HS phải thay đổi cách học và GV phải thay đổi cách dạy 

Chương “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” phần Sinh học cơ thể, đặc biệt phần thực vật là một chương với nhiều nội dung, cơ chế sinh lý trừu tượng với kênh hình tĩnh. Nôi dung chương có nhiều kiến thức thực tiễn, nhiều bài thực hành phức tạp, mất thời gian. Mặt khác, việc trang bị các thiết bị còn thiếu hoặc không đảm bảo dẫn đến một số nội dung kiến thức không tiến hành được làm hạn chế việc lĩnh hội kiến thức, kĩ năng môn học của HS. 

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn và thực hiện đề tài: Xây dựng chủ đề dạy học phần “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” – sinh học 11 theo mô hình dạy học kết hợp (Blended learning). 

• Mục đích nghiên cứu 

Vận dụng mô hình dạy học kết hợp (Blended learning) để xây dựng một số chủ đề dạy học phần Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật góp phần nâng cao chất lượng dạy học Sinh học của học sinh lớp 11. 

• Đối tượng nghiên cứu 

• Quy trình xây dựng và sử dụng chủ đề dạy học 
• Mô hình dạy học kết hợp (Blended learning)  
• Nội dung kiến thức phần Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật – sinh học 11. 

• Phạm vi nghiên cứu 

• Xây dựng 4 chủ đề dạy học theo mô hình dạy học kết hợp giữa dạy học trực tuyến và dạy học trực tiếp phần Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật sinh học 11. 
• Xây dựng quy trình sử dụng chủ đề theo mô hình dạy học kết hợp. 

• Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu cơ sở lý luận về mô hình DHKH. 

• Thực trạng hiểu biết về mô hình DHKH của GV ở trường THPT và thực trạng sử dụng mô hình DHKH ở các trường phổ thông. 

• Phân tích cấu trúc, nội dung kiến thức phần chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật. 

• Xây dựng các chủ đề dạy học theo mô hình DHKH nội dung chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật. 

• Xây dựng quy trình sử dụng chủ đề theo mô hình DHKH để tổ chức dạy học nội dung chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật. 

• Triển khai thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài đã đặt ra.  

• Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 

• Nghiên cứu các văn bản của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nói chung và đổi mới hình thức, phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá nói riêng.  
• Nghiên cứu các công trình khoa học, các bài báo, ấn phẩm liên quan đến khái niệm và cấu trúc NLTH trực tuyến và mô hình DHKH. 
• Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến cấu trúc, nội dung kiến thức chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật, từ đó làm cơ sở vận dụng vào việc xây quy trình sử dụng mô hình DHKH để nâng cao chất lượng dạy học và phát triển NLTH trực tuyến. 

• Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

Tiến hành thực nghiệm điều tra và thực nghiệm sư phạm ở trường THPT nhằm đánh giá hiện trạng và hiệu quả của việc sử dụng mô hình DHKH. 

• Đóng góp mới của đề tài 

• Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của mô hình DHKH, dạy học chủ đề. 
• Đề xuất quy trình xây dựng chủ đề theo mô hình DHKH 
• Đề xuất quy trình sử dụng chủ đề dạy học theo mô hình DHKH để tổ chức dạy học nội dung chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật. 

• Giả thuyết khoa học 

Nếu xây dựng được quy trình sử dụng mô hình DHKH để tổ chức dạy học nội dung chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật sẽ nâng cao hiệu quả dạy học, góp phần phát triển NLTHTT cho học sinh. 

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN CỦA ĐỀ TÀI  

1.1. Cơ sở lí luận của đề tài 

1.1.1. Tổng quan về dạy học kết hợp 

• Khái niệm dạy học kết hợp 

Trong những năm gần đây sự bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT) ở mọi lĩnh vực khoa học và xã hội đã làm xuất hiện những khái niệm mới trong giáo dục như: “học tập kết hợp”, “học tập hỗn hợp”, “học tập đa phương thức” thường được sử dụng thay thế cho nhau trong các công trình nghiên cứu. Thuật ngữ “dạy học kết hợp” bước đầu mơ hồ, bao gồm các kết hợp khác nhau giữa các công nghệ và phương pháp sư phạm. Dạy học kết hợp “Blended Learning – BL” là một thuật ngữ được sử dụng nhiều trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở các nước phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản,…