SKKN PDF – Thiết kế và sử dụng phiếu học tập để dạy – học chủ đề “Thị trường và cơ chế thị trường” (GDKT&PL lớp 10 – sách Cánh diều) nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài

Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã quan tâm, quán triệt sâu sắc nhiều vấn đề về giáo dục. Cụ thể là: Tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục. Nghị quyết chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ ch  y u trang b   i n th c sang phát triển toàn di n n ng lực và ph m ch t ngư i h c.   c đi đ i v i hành, l  lu n g n v i thực ti n  giáo dục nhà trư ng   t h p v i giáo dục gia đình và giáo dục    h i   “Đối v i giáo dục phổ thông, t p trung phát triển trí tu , thể ch t, hình thành ph m ch t, n ng lực công dân {…}. Phát triển khả n ng sáng tạo, tự h c, khuy n khích h c t p suốt đ i.”

Đặc biệt, trong đó có nhấn mạnh vấn đề bồi dưỡng năng lực tự học. Nghị quyết nêu: “T p trung nâng cao ch t lư ng dạy và h c, tạo ra n ng lực tự h c, tự sáng tạo c a h c sinh, sinh viên  Bảo đảm m i điều  i n và th i gian tự h c cho h c sinh, sinh viên, phát triển mạnh mẽ phong trào tự h c, tự đào tạo thư ng  uyên và r ng  h p trong toàn dân”. “Chương trình giáo dục phổ thông 2018” cũng yêu cầu các nhóm năng lực mà học sinh cần đạt được: Năng lực tự chủ và tự học, Năng lực giao tiếp và hợp tác, Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Trong đó, năng lực tự chủ và tự học được xem là nhóm năng lực quan trọng nhất đối với học sinh…

Để phát triển năng lực tự chủ và tự học cho HS, chúng ta có nhiều cách khác nhau, trong đó sử dụng phiếu học tập (PHT) được xem là phương tiện, kĩ thuật có hiệu quả cao trong việc phát triển năng lực tự học cho HS. Có thể thấy, thiết kế và sử dụng PHT chính là yếu tố góp phần dạy – học phát triển năng lực tự học cho HS.

Trong môn học Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10, Bộ Cánh Diều, chủ đề 2 “Thị trƣờng và cơ chế thị trƣờng” chiếm thời lượng khá lớn và có vị trí đặc biệt quan trọng. Kiến thức của bài học rất gần gũi với thực tế cuộc sống, vì hàng ngày các em phải tiếp xúc, giao lưu, trao đổi mua bán, tham gia vào thị trường. Chính vì lẽ đó, việc dạy – học hướng đến phát triển năng lực tự học cho HS, thông qua hoạt động kết nối lí thuyết với thực tiễn cuộc sống khi  dạy học chủ đề “Thị trƣờng và cơ chế thị trƣờng” là rất cần thiết. Thế nhưng hiện nay, việc đầu tư tổ chức các phương pháp, phương tiện dạy – học chủ đề này theo hướng phát triển năng lực tự học cho HS cũng chưa có tài liệu nào đề cập tới.

Vì những lí do trên, chúng tôi đề xuất giải pháp: “Thiết kế và sử dụng phiếu học tập để dạy – học chủ đề “Thị trƣờng và cơ chế thị trƣờng” (GDKT&PL lớp 10 – sách Cánh diều) nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh”.

1. Mục đích và phƣơng pháp nghiên cứu
2. Mục đích nghiên cứu

Sáng kiến kinh nghiệm này nghiên cứu nhằm hướng đến các mục đích sau đây:  – Góp phần đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả dạy học, đặc biệt là trong tình hình đổi mới giáo dục toàn diện, hướng đến phát triển năng lực người học như hiện nay.

• Góp phần hình thành kĩ năng tự học, tự liên hệ kết nối, quan sát giữa học lí thuyết và thực tế cuộc sống.
• Giúp HS định hướng hành động, học đi đôi với hành, rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề, rèn luyện khả năng tự học, tự quản bản thân.
• Giúp HS có một giờ học thoải mái, hứng thú, dân chủ.
• Giúp HS sau khi học có những kĩ năng tham gia vào các loại thị trường phù hợp với lứa tuổi tại địa phương.

2. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong quá trình làm sáng kiến kinh nghiệm này, chúng tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:

• Phương pháp thu thập và xử lí thông tin.
• Phương pháp phân tích – tổng hợp.
• Phương pháp khảo sát thực tế.
• Phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

1. Đối tƣợng nghiên cứu

• Chủ đề 2 “Thị trƣờng và cơ chế thị trƣờng” trong chương trình GDKT&PL lớp 10.
• Học sinh bậc Trung học phổ thông.
• Giáo viên giảng dạy môn Giáo dục công dân.
• PHT sử dụng trong dạy học.
• Năng lực tự học.

2. Phạm vi nghiên cứu

Sáng kiến này chỉ nghiên cứu ở phạm vi hướng dẫn thiết kế và sử dụng PHT để dạy – học chủ đề “Thị trường và cơ chế thị trường”(GDKT&PL lớp 10 – sách Cánh Diều) nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh”.

1. Đóng góp của đề tài           
   • Về mặt lí luận: Đề tài góp phần làm rõ khái niệm tự học, năng lực tự học và các hình thức PHT nhằm phát huy năng lực tự học cho HS khi học chủ đề 2 “Thị trường và cơ chế thị trường”.
   • Về mặt thực tiễn:

+ Đề tài thiết kế và hướng dẫn sử dụng một số PHT nhằm giúp HS tự học, kết nối học lí thuyết và thực hành, liên hệ thực tiễn. Đây là các loại PHT sử dụng trong từng hoạt động học giúp HS học tập chủ động, linh hoạt dưới sự hướng dẫn của GV.

+ Đề tài này là công trình nghiên cứu của chúng tôi, chưa được cá nhân, tập thể và cơ sở giáo dục nào công bố. Đề tài được tổ chuyên môn đánh giá cao và hội đồng khoa học cấp trường ghi nhận, Sở GD& ĐT công nhận đề cương sáng kiến dạy học cấp ngành năm học 2022-2023.

1. Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục Nội dung của sáng kiến được triển khai trong 3 chương:

Chƣơng I.  Cơ sở lý luận

Chƣơng II. Cơ sở  thực tiễn 

Chƣơng III. Nội dung giải pháp

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN

1.1. Tự học và tầm quan trọng của năng lực tự học 

1.1.1. Khái niệm tự học

Hiện nay, có rất nhiều tài liệu nghiên cứu về tự học và có nhiều phát biểu về khái niệm tự học. Theo từ điển Giáo dục học, “Tự h c là quá trình tự mình lĩnh h i tri th c  hoa h c và rèn luy n  ĩ n ng thực hành  h ng có sự hư ng dẫn c a giáo viên và sự quản l  trực ti p c a các cơ sở GD- ĐT” _” [6; tr 296]. Tác giả Nguyễn Kỳ cho rằng: Tự h c là hoạt đ ng trong đó ngư i h c tích cực ch  đ ng, tự mình tìm ra tri th c kinh nghi m bằng hành đ ng c a mình, tự thể hi n mình. Tự h c là ngư i h c tự đặt mình vào tình huống h c, vào v  trí nghiên c u, xử lí các tình huống, giải quy t các v n đề, thử nghi m các giải pháp. Nhưng theo chúng tôi, đáng chú ý hơn cả là phát biểu của GS Trần Phương tại hội thảo “Nâng cao chất lượng dạy học” tổ chức vào tháng 11 năm 2005 tại Đại học Huế. Ông cho rằng: “  c bao gi  và lúc nào cũng ch  y u là tự h c, t c là bi n  i n th c  hoa h c tích lũy từ nhiều th  h  c a nhân loại thành  i n th c c a mình, tự cải tạo tư duy c a mình và rèn luy n cho mình  ỹ n ng thực hành những tri th c  y” Hay tác giả Nguyễn Cảnh Toàn (Dẫn theo Lưu Xuân Mới (2000)) cũng cho rằng: “Tự h c là sự đ ng n o, suy nghĩ sử dụng n ng lực trí tu  (quan sát, so sánh, phân tích…) và có  hi cả cơ b p ( hi sử dụng c ng cụ) cùng các ph m ch t chính c a chính bản thân ngư i h c (tính trung thực,  hách quan, có chí ti n th ,  iên trì, nhẫn nại, lòng say mê  hoa h c) cả đ ng cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, th  gi i quan để chi m lĩnh m t lĩnh vực hiểu bi t nào đó c a nhân loại, bi n lĩnh vực đó theo sở hữu c a mình” – “Tự h c có thể hiểu là hình th c hoạt đ ng nh n th c c a cá nhân nhằm n m vững h  thống tri th c và  ỹ n ng do chính h c sinh, sinh viên ti n hành trên l p, ở ngoài l p theo hoặc  h ng theo chương trình và sách giáo  hoa đ  quy đ nh, tự h c là m t hình th c tổ ch c dạy h c cơ bản ở đại h c có tính đ c l p cao và mang đ m nét s c thái cá nhân như có quan h  chặt chẽ v i quá trình dạy h c”. Và theo bài báo “Tự h c và m t số yêu cầu về tự h c c a sinh viên đáp  ng hình th c đào tạo theo h c ch  tín chỉ” – Tác giả Đinh Thị Hoa, Lê Hồng Phương, Đinh Thành Công, Trường ĐH Hoa Lư, Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 10/2019, tr 178-181 cho rằng: “Tự h c là quá trình tự giác, tích cực c a ngư i h c để chi m lĩnh tri th c, kinh nghi m xã h i – l ch sử trong thực ti n, bi n tri th c c a loài ngư i thành vốn tri th c, kinh nghi m,  ĩ n ng,  ĩ  ảo c a bản thân. Tự h c là quá trình con ngư i tự giác, tích cực ti p thu h  thống tri th c, những kinh nghi m từ m i trư ng xung quanh bằng các thao tác trí tu , nhằm hình thành c u trúc tâm lí m i để bi n đổi nhân cách c a mình theo hư ng ngày càng hoàn thi n”. Có thể nhận thấy rằng, các tác giả trên định nghĩa khái niệm tự học chủ yếu đang nhấn mạnh tự học chính là sự tự giác, chủ động trong học tập nhằm vươn lên nắm bắt tri thức của cá nhân người học. Từ đó mà tri thức, kinh nghiệm, kĩ năng của mỗi cá nhân sẽ được phát triển không ngừng trong quá trình tự học của mình. Mỗi công trình nghiên cứu của các tác giả trên có một cách định nghĩa khác nhau nhưng chung quy lại tất cả đều phát biểu được cốt lõi của vấn đề tự học là một quá trình con người tự mình chiếm lĩnh tri thức của nhân loại nhằm phục vụ cho đời sống của mình, phát triển xã hội. Nhưng các ý kiến trên chưa chỉ ra và thống nhất ở con đường tự học của người học. Người học tự học bằng hình thức nào, tự đọc sách, tự học hoàn toàn hay tự học có hướng dẫn của GV? Cá nhân người học ở đây là ở lứa tuổi nào?

để chiếm lĩnh tri thức, hoàn thành nhiệm vụ học tập. Năng lực tự học là một thành tố của năng lực học tập, cho phép cá nhân học độc lập và tự nguyện theo đúng nghĩa của khái niệm tự học, đạt được kết quả học tập mong muốn và thể hiện được quá trình học tập hiệu quả.