SKKN Một số hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử 10 nhằm phát triển phẩm chât, năng lực cho HS THPT”. – CÁNH DIỀU

ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Nhằm đáp ứng công cuộc đổi mới đất nước, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa, Đảng và nhà nước chủ trương coi trọng phát triển giáo dục – đào tạo, phát huy nguồn lực con người có đủ phẩm chất, năng lực. 

Để thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh và thực hiện chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (2018), các môn học nói chung cũng như môn Lịch sử nói riêng phải có những đổi mới toàn diện, trong đó kiểm tra, đánh giá là một khâu không thể tách rời của quá trình dạy học, là công cụ hành nghề quan trọng của giáo viên, là một bộ phận quan trọng của quản lí giáo dục, quản lí chất lượng dạy và học. 

Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) mới ban hành Thông tư số 26/2020/TTBGDĐT sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh THCS, THPT ban hành kèm theo Thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT. Theo đó, Thông tư 26 thể hiện rõ quan điểm đổi mới về hoạt động kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; bảo đảm hoạt động kiểm tra, đánh giá như một hoạt động học tập. Vì vậy, đổi mới KTĐG trong dạy học Lịch sử hiện nay là một vấn đề đề bắt buộc, mang tính thời sự và rất cấp thiết đối với mọi giáo viên trong quá trình dạy học. 

Tuy nhiên, thực trạng công tác KTĐG trong dạy nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng ở các trường phổ thông hiện nay,  đang tồn tại nhiều hạn chế và bất cập. Phần lớn các giáo viên trong quá trình giảng dạy thường áp dụng hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá truyền thống, chú trọng đến việc kiểm tra kiến thức, ít chú ý đến đánh giá và phát huy phẩm chất, năng lực cho học sinh;  chỉ coi trọng các bài kiểm tra định kì tại thời điểm cụ thể mà thiếu quan tâm đến đánh giá quá trình cả học tập, rèn luyện; thường sử dụng hình thức kiểm tra đơn điệu, bài kiểm tra được thực hiện trên lớp và làm vào giấy, chủ yếu đánh giá một chiều mà ít quan tâm đến đánh giá lẫn nhau và tự đánh giá. Điều này đã dẫn đến kết quả kiểm tra, đánh giá học sinh thiếu tính khách quan, toàn diện, chưa phát huy hết năng lực của học sinh đồng thời còn tạo nhiều áp lực, căng thẳng cho học sinh. Kiểm tra đánh giá học sinh chưa tạo ra những động lực tích cực cho giáo viên và học sinh trong việc nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử. Bên cạnh đó, một bộ phận giáo viên đã cố gắng đổi mới  hình thức và phương pháp trong kiểm tra đánh giá học sinh nhưng quá trình thực hiện, áp dụng phương pháp mới còn lúng túng, khó khăn và chưa mang lại hiệu quả thực sự. Việc tìm giải pháp để khắc phục những khó khăn trong việc đổi mới hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá học sinh trong dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng là việc làm có ý nghĩa thiết thực và cần thiết. 

Năm học 2022 -2023 là năm đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 cho cấp THPT, áp dụng cho dạy học khối 10. Việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới đặt ra nhiều khó khăn và thử thách cho cán bộ quản lí giáo dục, nhất là đội ngũ giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy. Tuy nhiên cũng là cơ hội cho những nhà giáo dục đề xuất những sáng kiến về phương pháp dạy học nhằm hướng tới mục tiêu phát triển năng lực cho học sinh. Vì vậy, đổi mới về kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học nói chung và dạy học lịch sử lớp 10 nói riêng là một tất yếu. 

Trong dạy học lịch sử nói chung, quá trình thực hiện chương trình lịch sử phổ thông mới 2018 tại khối lớp 10, bản thân chúng tôi đã áp dụng vào thực tiễn việc đổi mới hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất năng lực và thu được kết quả tốt. 

Xuất phát những lí do trên chúng tôi mạnh dạn thực hiện đề tài: “Một số hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử 10 nhằm phát triển phẩm chât, năng lực cho HS THPT”.  

2. Mục đích nghiên cứu 

Trên cơ sở nghiên cứu các công văn hướng dẫn của Bộ giáo dục đào tạo, khảo sát thực trạng của việc kiểm tra đánh học sinh trong trường phổ thông hiện nay, đề tài đi sâu nghiên cứu một số hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử 10 với mục đích góp phần giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, giảm áp lực và tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập. Đồng thời phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu, khái quát, tổng hợp hóa các cơ sở lí luận của đề tài. 
• Khảo sát, điều tra, thu thập và thống kê số liệu về thực trạng của kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông hiện nay, từ đó thấy được hạn chế trong hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá truyền thống để tìm ra giải pháp mới hiệu quả. 
• Nghiên cứu, đề xuất một số hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử nhằm phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh. 
• Xây dựng các giáo án thực nghiệm kiểm tra đánh giá học sinh nhằm phát triển phẩm chất năng lực  trong dạy học Lịch sử lớp 10. 
• Nghiên cứu hiệu quả của việc áp dụng đổi mới hình  thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử 10 nhằm phát triển triển phẩm chất năng lực cho học sinh THPT. 

4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 

4.1. Đối tượng nghiên cứu 

Đề tài “Một số hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử 10 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho HS THPT”, thuộc chương trình Lịch sử 10 THPT (Bộ sách Cánh Diều). Cụ thể là hình thức và phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Lịch sử 10 phần kiến thức học kỳ I và một phần học kỳ II. 

4.2. Phạm vi nghiên cứu 

• Thời gian: Năm học 2022-2023. 
• Không gian: Học sinh các lớp khối 10 tại trường THPT Tân Kỳ 3 huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. 
• Nội dung: Nghiên cứu việc đổi mới hình thức, phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực, áp dụng vào thực tiễn dạy học Lịch sử khối 10 (Bộ sách Cánh Diều).   

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu khoa học 

• Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. 

Cơ sở phương pháp luận: Cơ sở phương pháp luận nghiên cứu của đề tài là lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và giáo dục lịch sử. 

• Phương pháp thu thập số liệu. 

Tiến hành thu thập số liệu từ các nguồn tài liệu và điều tra thực tiễn. 

5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết – Phương pháp lịch sử. 

Xem xét và trình bày lịch sử vấn đề nghiên cứu theo trình tự liên tục, trong mỗi liên hệ và tác động qua lại lẫn nhau giữa các sự kiện. 

• Phương pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết. 

Tiến hành thu thập tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau: Sách báo chuyên ngành, tài liệu nghiên cứu khoa học và luận văn tốt nghiệp có liên quan, tài liệu tập huấn chuyên môn…để xem xét đối tượng được nghiên cứu trong một hệ thống hoàn chỉnh, từ đó xác định những nội dung cần thiết của đối tượng nghiên cứu. 5.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn  – Phương pháp điều tra, khảo sát. 

Phương pháp này được sử dụng để điều tra, thu thập thông tin về thực trạng kiểm tra đánh giá cho học sinh lớp 10 ở các môn học, môn lịch sử ở các trường học hiện nay. Từ cơ sở đó rút  ra những kết luận về tình hình dạy học và KTĐG Lịch sử nói chung và lịch sử lớp 10 nói riêng ở trường THPT và đề xuất một số giải pháp. 

• Phương pháp thống kê. 

Tiến hành thống kê số liệu khảo sát về thực trạng của vấn đề nghiên cứu từ hai đối tường HS và GV. 

• Phương pháp phân tích, tổng kết. 

Từ kết quả thu được qua khảo sát thực trạng các tác giá tiến hành phân tích số liệu và rút ra nhận xét, kết luận. 

• Phương pháp thực nghiệm. 

Thực nghiệm sư phạm là phương pháp quan trọng để kiểm định các giả thuyết khoa học và tính khả thi của đề tài. Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm và dạy đối chứng ở một số lớp 10 tại trường THPT để kiểm chứng hiệu quả của các biện pháp được lựa chọn.