SKKN Rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua thực hành Lịch Sử 10- CTGDPT 2018 – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài

Đại hội XII của Đảng xác định: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản của Giáo dục- Đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập; đổi mới căn bản công tác quản lý Giáo dục-Đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục; coi trọng quản lý chất lượng; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới; đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển Giáo dục-Đào tạo.

Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá cần phải đáp ứng mục tiêu giáo dục mới đó là không chỉ nhằm trang bị kiến thức mà còn chú trọng đến vận dụng kiến thức kĩ năng vào cuộc sống, đặc biệt quan tâm đến phát triển năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề phù hợp với hoàn cảnh. Điều đó có nghĩa dạy học không chỉ đơn thuần truyền đạt, cung cấp thông tin mà chủ yếu rèn luyện khả năng tìm kiếm và chiếm lĩnh tri thức. Muốn nâng cao chất lượng dạy học lịch sử, trước hết người giáo viên phải tạo được hứng thú, khơi gợi niềm đam mê học tập cho học sinh một cách tự giác. giáo viên cần đầu tư chuyên môn, nghiên cứu phương pháp, kỹ thuật dạy học phù hợp từng đối tượng trong mỗi tiết học. 

Tuy nhiên, thực tế học sinh cảm thấy lịch sử khó học, khó nhớ; các em cảm thấy lịch sử khô khan và chưa hứng thú vì là các tiết lí thuyết dài, những sự kiện, ngày tháng, số liệu khó khăn cho người học. Vốn là môn học “khó khăn” theo quan điểm học sinh nhưng hiện nay trong chương trình lớp 10 cơ bản theo CTPT 2018 lại bố trí thêm các tiết thực hành lịch sử. Do đó bản thân tôi cũng như rất nhiều đồng nghiệp gặp rất nhiều khó khăn và trăn trở làm thế nào để tiết học hiệu quả.

Để giờ học thực hành đạt hiệu quả và tạo hứng thú học tập, cũng như rèn luyện năng lực tự học cho học sinh tôi đã chọn đề tài: “Rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua thực hành Lịch Sử 10- CTGDPT 2018” làm sáng kiến kinh nghiệm với mong muốn chia sẻ những kinh nghiệm hiểu biết của mình tới đồng nghiệp, áp dụng vào thực tiễn dạy học để nâng cao chất lượng bộ môn.

2. Mục đích nghiên cứu

– Rèn luyện năng lực tự học nhằm nâng cao hiệu quả bài thực hành Lịch sử 10.

– Góp phần đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử ở trường THPT.

– Giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, năng lực hành động, năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn một cách có hiệu quả, làm cho nội dung học tập sinh động, hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú với việc học tập hơn. Từ đó, nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử THPT.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu quá trình dạy học môn lịch sử ở trường THPT.

3.2. Đối tượng nghiên cứu: học sinh THPT 

4. Giả thuyết khoa học

Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi này thì có thể rèn luyện năng lực tự học của học sinh; giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, năng lực hành động, năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn một cách có hiệu quả, làm cho nội dung học tập sinh động, hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú với việc học tập hơn. Từ đó, phát triển được năng lực và phẩm chất của học sinh, nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử THPT.

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Nghiên cứu lí luận: nghiên cứu tài liệu, các công trình nghiên cứu về dạy học thực hành, phương pháp dạy học lịch sử, sách giáo khoa phổ thông, định hướng dạy học phát triển năng lực và phẩm chất, các năng lực đặc thù của bộ môn lịch sử.

Khảo sát ý kiến của giáo viên, của học sinh về dạy học thực hành, về hứng thú học tập của học sinh, về năng lực tự học của học sinh; rút ra thực trạng của vấn đề nghiên cứu.

Đề xuất các giải pháp tổ chức dạy học để rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua các bài thực hành Lịch Sử 10.

Tổ chức thực nghiệm, đánh giá kết quả của sáng kiến, rút kinh nghiệm thực hiện của sáng kiến.

5.2. Phạm vi nghiên cứu

– Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các giải pháp rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua thực hành Lịch Sử 10- CTGDPT 2018.

– Về thời gian: năm học 2022 – 2023

6. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp lí luận: nghiên cứu tài liệu, các công trình nghiên cứu về dạy học thực hành, phương pháp dạy học lịch sử, sách giáo khoa phổ thông, các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và đào tạo…

– Phương pháp phỏng vấn: Khảo sát ý kiến của giáo viên, của học sinh về dạy học thực hành.Dự giờ đồng nghiệp,trao đổi ý kiến với giáo viên, xây dựng hệ thống các câu hỏi, phiếu điều tra để điều tra thực trạng.

– Phương pháp thực nghiệm: tiến hành áp dụng các giải pháp đối với học sinh khối 10 năm học 2022 – 2023 để giải quyết vấn đề. 

– Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phương pháp này dùng để phân tích, tổng hợp số liệu, so sánh kết quả áp dụng sáng kiến với khi chưa áp dụng sáng kiến.

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài 

Sáng kiến đã đưa ra năm giải pháp thực hiện nhằm rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua thực hành Lịch Sử 10: Giải pháp1: Sử dụng phiếu học tập; Giải pháp 2: Tổ chức thực hành thông qua sưu tầm tư liệu lịch sử; Giải pháp 3: Tổ chức thực hành lịch sử thông qua các dự án lịch sử; Giải pháp 4: Tổ chức dạy học lịch sử thông qua phương pháp đóng vai; Giải pháp 5: Tổ chức dạy học thực hành lịch sử thông qua các trò chơi Lịch sử được thiết kế trên các phần mềm khác nhau. Đây là các giải pháp được đánh giá rất cần thiết và khả thi để nâng cao năng lực tự học cho học sinh thông qua  thực hành Lịch sử 10- GDPT 2018.

Đồng thời đây cũng lần đầu tiên tiết thực hành Lịch sử được áp dụng vào học chính khóa vì vậy GV áp dụng các giải pháp trên sẽ giúp HS phát triển năng lực lịch sử trên nền tảng kiến thức cơ bản để học tiết thực hành đạt hiệu quả cao. Với các giải pháp nêu trên tạo hứng thú cho HS tìm hiểu lịch sử, khai thác các tư liệu lịch sử, tự chủ động tái hiện được các nhân vật lịch sử, thảo luận và tranh luận để bảo vệ các quan điểm của mình…Từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm, lòng yêu quê hương đất nước, tinh thần tự tôn dân tộc, HS được thực hành nhiều sẽ vận dụng các bài học lịch sử để giải quyết vấn đề thực tiễn cuộc sống, phát triển tầm nhìn, cũng cố các giá trị nhân văn, tinh thần cộng đồng, lòng khoan dung, nhân ái, góp phần hình thành, phát triển những phẩm chất của công dân Việt Nam, công dân toàn cầu trong xu thế phát triển của thời đại. Tất cả các giải pháp đó nhằm phát huy tối đa năng lực tự học, tự rèn luyện của HS khi tiến hành thực hành Lịch sử.

8. Đóng góp mới của đề tài 

– Tăng cường ý thức tự học giúp việc học diễn ra thường xuyên, liên tục: ở trường, ở nhà, ngoài xã hội….

– Phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập, sáng tạo, tự giác trong học tập của học sinh.

– Phát huy kỹ năng trình bày ý kiến đối với những vấn đề chưa rõ, chưa hiểu để nắm chắc kiến thức, vận dụng kiến thức đó vào thực tế đời sống.

– Việc lên kế hoạch học tập giúp học sinh:

+  Có những chuẩn bị dài hạn cho môn học.

+ Tiếp thu kiến thức một cách có hệ thống giúp các em nhớ lâu, hứng thú với môn học.

+ Vận dụng linh hoạt các phương pháp học tập cho từng bài, từng chủ đề kiến thức.

– Tạo một môi trường học tập tự học khoa học, sinh động phát huy khả năng tư duy, sáng tạo, thoải mái để học sinh hứng thú với việc tự học.

– Xây dựng môi trường học tập gắn liền với công nghệ thông tin, tạo sự kết nối nhanh. Sử dụng công nghệ thông tin để liên kết giữa giáo viên và học sinh cũng như với phụ huynh sẽ làm mối liên hệ giữa nhà trường và gia đình, xã hội được củng cố. Việc kết nối thông tin, thông báo sẽ diễn ra nhanh chóng làm tăng thêm hiệu quả của việc đôn đốc, kiểm tra quá trình tự học của học sinh.

– Với các hình thức giao bài tập và làm phiếu học tập sẽ phát huy được sự sáng tạo của học sinh. Các em có cơ hội để thể hiện bản thân và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.

– Nâng cao hiệu quả của việc tự học, sưu tập tư liệu lịch sử, tranh ảnh, các câu truyện, thuyết trình, đóng vai các nhân vật lịch sử, hoạt động nhóm… là một cách phát huy tính tích cực của học sinh trong hoạt động dạy và học, phù hợp với xu thế đổi mới của giáo dục hiện nay.

Tất cả những năng lực tự học trên đã được nhiều thầy cô giáo viết sáng kiến nhưng chưa có sáng kiến nào đề cập đến phát huy tính tích cực nhằm nâng cao năng lực tự học trong các giờ học thực hành, vì đây là lần đầu tiên trong chương trình học Lịch sử tiết thực hành được đưa vào học chính khóa. Vì vậy tôi mạnh dạn viết đề tài: “Rèn luyện năng lực tự học cho học sinh thông qua thực hành Lịch Sử 10- CTGDPT 2018” với mong muốn nâng cao hiệu quả khi dạy tiết thực hành trong chương trình lịch sử mới.