SKKN Vận dụng kĩ thuật SQ3R để dạy – học ĐỌC các văn bản nghị luận trong Bài 3“Nghệ thuật thuyết phục trong văn nghị luận” (Ngữ Văn 10 – KNTT&CS) theo định hướng phát triển năng lực học sinh

PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

     Đổi mới dạy học nói chung và đổi mới dạy học Ngữ văn là một trong những yêu cầu căn bản, có tầm quan trọng đặc biệt trong chiến lược đổi mới phương pháp giáo dục ở nước ta. Đổi mới phương pháp dạy học đã được xác định rõ trong Nghị quyết 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về ―Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo:  Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”.  

    Điểm mới của chương trình Ngữ văn 2018 là tập trung hình thành và phát triển các kỹ năng: Đọc, Viết, Nói và Nghe cho học sinh. Thông qua đọc văn bản, học sinh sẽ phát triển kĩ năng Đọc các kiểu văn bản để trở thành một độc giả tích cực và năng động, biết cách Đọc và Đọc một cách hiệu quả. Với học sinh THPT, việc đọc hiểu văn bản không thể chỉ dừng lại ở phạm vi các văn bản trong chương trình sách giáo khoa mà cần phải có sự mở rộng về phạm vi đọc văn bản ngoài sách giáo khoa. Chính vì vậy, rèn luyện kĩ năng Đọc cho học sinh như thế nào để đạt hiệu quả tối ưu là điều mà bất cứ giáo viên dạy Văn nào cũng phải quan tâm.  

  Thế nhưng, thực tế dạy học môn Ngữ văn 10, GV và HS đang gặp phải những khó khăn lớn khi hình thành kĩ năng Đọc. Đặc biệt dạy – học Đọc VBNL trong bài 3 ―Nghệ thuật thuyết phục trong văn nghị luận‖. Hoạt động này chỉ có thể được tháo gỡ khi HS có sự đam mê, tìm tòi và quan trọng hơn là cần có sự định hướng, hỗ trợ của GV. Trong quá trình hướng dẫn học sinh Đọc VB, GV cần phải sử dụng nhiều chiến lược Đọc, kĩ thuật Đọc để giúp HS tiếp cận VB một cách tốt nhất.  

   Kĩ thuật SQ3R là một chiến lược đọc nổi tiếng. Vận dụng kĩ thuật đọc SQ3R sẽ định hướng cho HS một số thao tác cụ thể, hữu ích cho từng giai đoạn Đọc. HS sẽ biết cách tạo ra những câu hỏi hiệu quả, phát triển thói quen tìm kiếm thông tin, khả năng sử dụng các kĩ thuật Đọc độc lập để hiểu VB sâu hơn, kiểm soát việc hiểu VB trong quá trình Đọc. Qua thể nghiệm vận dụng kĩ thuật SQ3R vào dạy- học Đọc VBNL, chúng tôi thu nhận được kết quả ngoài mong đợi. Học sinh phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo và nâng cao năng lực Đọc VBNL ngoài sách giáo khoa có độ dài tương đương và làm kiểm tra đánh giá đọc ngữ liệu nghị luận khá tốt. 

   Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài ―Vận dụng kĩ thuật SQ3R để dạy – học  ĐỌC các văn bản nghị luận trong Bài 3“Nghệ thuật thuyết phục trong văn nghị luận” (Ngữ Văn 10 – KNTT&CS) theo định hướng phát triển năng lực học sinh” với mong muốn khắc phục khó khăn và nâng cao hiệu quả dạy học môn Ngữ văn, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp và hình thức dạy học chương trình GDPT 2018. 

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

• Tìm hướng đi mới trong dạy học Đọc VBNL nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu dạy học Đọc chương trình 2018 của Bộ GD – ĐT.  
• Nâng cao năng lực Đọc, phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo và hiệu quả Đọc cho HS THPT. 

• KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 

1. 1. 1. Khách thể nghiên cứu: HS khối 10 THPT. 
      2. Đối tượng nghiên cứu : Kĩ thuật đọc chủ động SQ3R. 

• GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 

 Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp vận dụng kĩ thuật SQ3R có cơ sở khoa học, có tính khả thi này để dạy- học Đọc các VBNL ở bài 3 ( Sách KNTT & CS) thì có thể HS sẽ phát huy năng lực đọc VBNL một chủ động, tích cực, sáng tạo và hiệu quả, GV đổi mới phương pháp dạy học phù hợp mục tiêu của chương trình GDPT 2018, nâng cao hiệu quả dạy học VBNL trong nhà trường phổ thông và phát triển năng lực, phẩm chất của người học. 

5.NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. 

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu. 

Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đặt ra một số nhiệm vụ phục vụ mục đích nghiên cứu của đề tài đã đề ra như sau: 

Thứ nhất là dựa trên các khái niệm, học thuyết, lý thuyết về đọc, năng lực, năng lực đọc, kĩ thuật đọc, VBNL và đọc VBNL để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. 

Thứ hai là khảo sát thực tế bằng bảng hỏi thu nhập dữ liệu, xử lý và phân tích  đánh giá thực trạng để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình đọc và dạy đọc VBNL của HS và GV trong nhà trường THPT  

Thứ ba là xây dựng các giải pháp, đề xuất  vận dụng kĩ thuật SQ3R trong quá trình dạy- học đọc các VBNL ở bài 3 ― Nghệ thuật thuyết phục trong văn nghị luận‖ Ngữ văn 10- bộ sách KNTT &CS năm 2022. 

5.2. Phạm vi nghiên cứu. 

– Về nội dung : Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các giải pháp vận dụng kĩ thuật SQ3R về dạy – học Đọc các VBNL ở bài 3- Ngữ văn 10 – KNTT & CS dựa trên cơ sở lí luận về đọc, năng lực đọc, dạy đọc VBNL, kĩ thuật đọc SQ3R và cơ sở thực tiễn về đọc, dạy đọc VBNL của HS và GV ở nhà trường THPT hiện nay. – Về thời gian: Năm học 2021-2022;  2022-2023.  

6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 

• Phương pháp phân tích tài liệu 
• Phương pháp quan sát  
• Phương pháp khảo sát điều tra trưng cầu ý kiến. 
• Phương pháp thực nghiệm 
• Phương pháp xử lí thông tin 

• NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ CỦA ĐỀ TÀI. 

Luận điểm 1. Vận dụng kĩ thuật SQ3R để dạy học đọc VBNL cho HS trong dạy học môn Ngữ văn 10 ở bài 3 giữ vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả dạy học đọc VBNL môn Ngữ văn 10, nhằm thực hiện mục tiêu phát triển các phẩm chất và năng lực cần thiết cho HS.  

Luận điểm 2. Quá trình vận dụng kĩ thuật SQ3R trong dạy học đọc VBNL môn 

Ngữ văn 10 ở bài 3 cần được thực hiện theo các nguyên tắc: Đọc theo tiến trình; đọc theo đặc trưng của thể loại; tích hợp các kĩ năng đọc; phát triển năng lực đọc chủ động cho HS đáp ứng mục tiêu của chường trình GDPT 2018. 

• ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI  

-Về mặt lí luận: Đề tài góp phần làm rõ khái niệm phát huy năng lực, kĩ thuật đọc chủ động SQ3R cũng như những yêu cầu cơ bản của việc đổi mới phương pháp dạy học VBNL, Ngữ văn 10- KNTT. 

-Về mặt thực tiễn: 

+ Đề tài bước đầu đề xuất sử dụng kĩ thuật đọc SQ3R kết hợp với một số phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực khác để dạy – học Đọc VBNL theo định hướng phát triển năng lực HS, nhằm góp phần đổi mới hình thức tổ chức hoạt động và phương pháp dạy học môn Ngữ văn. Đây cũng là những thay đổi cần thiết để dạy học chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Cách dạy học này khắc phục được hạn chế của cách dạy đọc truyền thống truyền thụ một chiều, đọc thụ động và không hiệu quả. Từ đó giúp học sinh kích hoạt kiến thức nền để vận dụng vào kết nối đọc VB đồng dạng ngoài SGK, và tạo lập VBNL thuyết phục bày tỏ quan điểm của cá nhân về từ bỏ thói quen; vấn đề xã hội; vấn đề đặt ra trong VBNL… 

+ Đề tài này có thể áp dụng vào thực tiễn trong dạy – đọc VBNL và các loại VB khác trong chương trình  Ngữ văn ở nhà trường THPT và trong cuộc sống. + Đề tài này là công trình nghiên cứu của chúng tôi, chưa được cá nhân, tập thể và công trình giáo dục nào công bố. Đề tài được tổ chuyên môn đánh giá cao và được hội đồng khoa học trường ghi nhận và đề xuất xét SKKN cấp nghành.