SKKN Áp dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” vào việc dạy học chủ đề Văn tự sự trong chương trình Ngữ văn 10 nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

Thứ nhất là xuất phát từ ý nghĩa của việc đổi mới PPDH theo hướng hiện  đại. Chương trình GDPT mới được xây dựng theo định hướng tiếp cận năng lực,  phù hợp với xu thế phát triển chương trình của các nước tiên tiến trên thế giới. Và  đổi mới PPDH là một giải pháp được xem là then chốt, có tính đột phá cho việc  thực hiện chương trình này. GDPT nước ta đang thực hiện bước chuyển từ giáo  dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan  tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS làm được cái gì qua việc  học. Để đảm bảo được điều đó, phải đổi mới cách tiếp cận các thành tố của quá  trình dạy học. Một trong những trọng tâm của đổi mới giáo dục hiện nay là đổi mới  PPDH, thực hiện dạy học dựa vào hoạt động tích cực, chủ động của HS với sự tổ chức và hướng dẫn đúng mực của GV nhằm phát triển tư duy độc lập, sáng tạo,  góp phần hình thành phương pháp và nhu cầu tự học, bồi dưỡng hứng thú học tập,  tạo niềm tin và niềm vui trong học tập. Vì vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại là rất cần thiết và cần được triển khai rộng rãi nhằm tạo ra môi  trường học tập tốt nhất cho HS. Chính môi trường này sẽ là tiền đề để tạo ra một  thế hệ trẻ có khả năng hội nhập sâu rộng với thế giới trong kỷ nguyên mới với đầy  cơ hội và thách thức, góp phần tạo tiền đề để phát triển toàn diện nguồn nhân lực  trong bối cảnh phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0, hướng tới một nền giáo  dục Việt Nam hiện đại và hội nhập quốc tế. 

Thứ hai là xuất phát từ ý nghĩa của mô hình “Lớp học đảo ngược”. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4 đang diễn ra mạnh mẽ thì việc dạy  học kết hợp sử dụng công nghệ thông tin nhằm thúc đẩy quá trình học tập bên  ngoài lớp học là một xu thế đã và đang ngày càng phổ biến trong giáo dục trên thế giới. Với PPDH truyền thống, GV phải dành phần lớn thời gian trên lớp để giúp  người học nắm được những kiến thức, kỹ năng mới, sau đó người học làm bài tập,  thực hành tại lớp, được giao bài tập về nhà để củng cố, hoàn thiện tri thức đã tiếp  nhận được. Làm như vậy chưa thực sự tạo cho người học tính chủ động, tích cực  và hứng thú trong học tập. Thế giới ngày càng phẳng, người học có nhiều lựa chọn  và cơ hội để tự học hiệu quả với sự hỗ trợ của các tài liệu học phong phú trên  Internet. Trên cơ sở đó họ đã đưa ra các hình thức như đọc và tóm tắt tài liệu về bài  học mới, trả lời câu hỏi, hoặc hoàn thành phiếu bài tập để kiểm tra sự hiểu biết của  người học. Từ phương thức này đã phát triển nên mô hình “Lớp học đảo ngược’  được ứng dụng trong dạy các môn học khác nhau. Mô hình “Lớp học đảo ngược” ra đời và ngày càng được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới giúp người  học phát triển khả năng tự học, tính chủ động và tích cực, không phụ thuộc. Không  chỉ hướng tới sự chủ động tích cực của người học, mô hình này cũng chú trọng  tương tác giữa người học và GV, người học tham gia phát biểu, thảo luận, xây  dựng bài giảng, chốt kiến thức cùng GV. Như vậy, mọi hoạt động học trên lớp học  đảo ngược đều xoay quanh người học, lấy người học làm trung tâm, thúc đẩy học  trò tích cực và năng nổ hơn. Thực chất của mô hình là đảo ngược cách học tập  truyền thống sao cho phát huy được tối đa tiềm năng trí tuệ, tính tích cực và khả năng tự học của HS. Để phát huy tính tích cực, chủ động học tập của HS, mở rộng  hình thức học tập với sự linh hoạt về thời gian, không gian, sự phong phú, hấp dẫn  trong những học liệu đa phương tiện, mô hình “Lớp học đảo ngược” là một cách  thức hữu hiệu để DH đạt hiệu quả. Mặt khác, đất nước ta đang trong “cuộc chiến 

không tiếng súng” với Đại dịch Covid 19. Trong bối cảnh mới, trường học cũng cần phải thay đổi và chuyển sang trạng thái thích ứng mới. Vì vậy, chúng ta cũng cần phải có những bước đi tính toán lâu dài cho việc dạy và học. Bên cạnh việc tinh giản chương trình thì còn đòi hỏi GV phải có phương pháp dạy học hợp lý cũng như HS phải có ý thức tự học nên việc áp dụng phương pháp “Lớp học đảo ngược” theo tôi sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian và tăng thêm những giờ thực hành cho GV và HS. Một trong những thách thức đặt ra là làm thế nào để GV có  thể tổ chức dạy học cho hiệu quả trong hoàn cảnh mới. Với mong muốn góp phần  

khắc phục khó khăn trên, đến với đề tài này, người viết tập trung nghiên cứu áp  dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” trong tổ chức dạy học chủ đề môn Ngữ Văn  bằng hình thức trực tuyến và trực tiếp để từ đó từng bước nâng cao hiệu quả của  phương thức dạy học này tại trường THPT Nguyễn Duy Trinh. 

Thứ ba là xuất phát từ thực trạng dạy học chủ đề theo định hướng phát triển  năng lực và phẩm chất của HS trong môn Ngữ Văn. Dạy học theo chủ đề là sự kết  hợp giữa mô hình dạy học truyền thống và hiện đại, ở đó GV không dạy học chỉ bằng cách truyền thụ kiến thức mà chủ yếu là hướng dẫn HS tự lực tìm kiếm thông  tin, sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ có ý nghĩa thực tiễn dạy học  theo chủ đề không phải là mô hình dạy học hoàn toàn mới trên thế giới. Tuy nhiên,  ở Việt Nam, việc quan tâm đến mô hình này mới chỉ dừng lại ở bước đầu tiếp cận.  Song, căn cứ vào thực tiễn và kế hoạch đổi mới căn bản nền giáo dục hiện nay, có  thể khẳng định mô hình dạy học này sẽ còn tiếp tục được nghiên cứu và thử nghiệm để có được những bài học kinh nghiệm xác đáng trước khi chính thức áp  dụng phục vụ cho chủ trương đối mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. 

Bên cạnh đó, chương trình môn Ngữ Văn được tiếp cận theo hướng phát  triển năng lực và phẩm chất của người học. Một trong những yêu cầu đặt ra với  GV dạy Văn là việc thiết kế các chủ đề dạy học theo hướng phát triển năng lực của  HS. Từ thực tiễn dạy học, chúng tôi nhận thấy nhiều GV còn lúng túng trong việc  thiết kế các chủ đề dạy học theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người  học. Vì thế, đề tài nhằm đề xuất quy trình dạy học theo chủ đề môn Ngữ Văn ở trường THPT theo yêu cầu của chương trình GDPT mới và một số kết quả thực  nghiệm sư phạm thu được. Mặt khác, Ngữ Văn là môn học có nội dung phong phú  vừa cụ thể, vừa trừu tượng vừa mang tính thực tiễn, đòi hỏi tư duy, trí tưởng tượng  cao, đồng thời cũng có kiến thức liên quan đến thực tế. Trên cơ sở làm rõ cơ sở lý  luận và thực tiễn của mô hình “Lớp học đảo ngược”, vận dụng mô hình này trong  dạy học môn Ngữ văn sẽ kích thích người học cực chủ động học tập, góp phần rèn  luyện và phát huy tối đa năng lực tự học, năng lực tư duy, sáng tạo của HS, đồng  thời góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn trong thời đại mới.

Cùng với sự phát triển nhanh của khoa học – kỹ thuật, khối lượng tri thức  của nhân loại tăng và thay đổi từng giờ đòi hỏi nền giáo dục nước ta đào tạo ra  những người lao động năng động, tự chủ, tích cực và sáng tạo. Đáp ứng các yêu  cầu đó, có thể thấy mô hình “Lớp học đảo ngược” là mô hình hiện đại, phù hợp  cần được nghiên cứu và vận dụng. Với mong muốn nghiên cứu mô hình dạy học  mới và sử dụng chúng nhằm nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học  Văn nói riêng, tác giả quyết định chọn đề tài: Áp dụng mô hình “Lớp học đảo  ngược” vào việc dạy học chủ đề Văn tự sự trong chương trình Ngữ văn 10  nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh tại trường THPT  Nguyễn Duy Trinh. 

Qua đề tài này, người viết muốn khảo sát thực tế để tìm hiểu, nắm bắt,  đánh giá được thực trạng dạy học Ngữ Văn tại trường THPT Nguyễn Duy Trinh,  trên cơ sở đó, đề xuất mô hình dạy học mới nhằm phát triển năng lực và phẩm  chất cho HS THPT nói chung và HS trường THPT Nguyễn Duy Trinh nói riêng  trong thời đại mới. Đề tài được người viết thực hiện trong dạy học tại trường  THPT Nguyễn Duy Trinh. 

PHẦN II. NỘI DUNG

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 
2. Mô hình Lớp học đảo ngược. 

1.1. Khái niệm Lớp học đảo ngược 

Lớp học đảo ngược (Flipped classroom) là một phương pháp đào tạo mới  trong đó cung cấp nội dung học tập cho người học học tập trước khi vào lớp. 

Lớp học đảo ngược là mô hình giảng dạy năng động, có thể hiểu rằng so với  phương pháp học tập truyền thống, người học đến lớp nghe thầy cô giảng bài rồi  trở về nhà làm bài tập sẽ được “đảo ngược” bằng phương pháp người học phải xem  các tài liệu học tập (hồ sơ môn học, slide bài giảng, video, giáo trình, các bài  hướng dẫn…) ở nhà thông qua hệ thống quản lý học tập (classroom, zalo, …). Giờ  học ở lớp sẽ dành cho các hoạt động tương tác giúp củng cố thêm các khái niệm đã