SKKN Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh thông qua dạy học dự án môn vật lý ở trường thpt

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Trước bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập hiện nay, đất nước ta không ngừng hoàn thiện, đổi mới và phát triển về mọi mặt. Trong xu thế đó, Đảng ta luôn khẳng định “Giáo dục là quốc sách hàng đầu” và xem việc đổi mới, nâng cao chất lượng trong giáo dục là yếu tố sống còn trong việc đào tạo, bồi dưỡng những con người giàu tri thức, năng động, sáng tạo đảm nhận vai trò quan trọng quyết định đến sự phát triển của đất nước trong tương lai.
Việc nâng cao chất lượng giáo dục phải được thực hiện gắn liền với việc đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình, đổi mới về phương pháp, phương tiện và hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá kiến thức, kỹ năng.
“Phương pháp là sự vận động của nội dung”, nên cùng với sự phát triển của nội dung, phương pháp dạy học cũng đang được đổi mới theo hướng hiện đại hóa. Luật giáo dục điều 28.2 nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh (HS); phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”. Việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) đòi hỏi phải tìm kiếm các PPDH mới và cải tạo các phương pháp cổ truyền cho phù hợp với nội dung hiện đại, theo hướng nâng cao tính tích cực, độc lập sáng tạo, nâng cao năng lực nội sinh của người học, đổi mới cách điều khiển quá trình dạy học và đưa công nghệ hiện đại vào nhà trường.
Những năm gần đây, qua quá trình giao lưu học hỏi, nghiên cứu và tiếp thu những thành tựu giáo dục ở các nước phát triển, chúng ta đã ghi nhận và thực hiện thành công nhiều phương pháp dạy học tích cực, hiện đại, mang lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học và quan trọng là phù hợp với tình hình giáo dục Việt Nam hiện nay. Trong những phương pháp dạy học hiện đại đó không thể không kể đến PBL (Project Based Learning: dạy học theo dự án).
PBL là một trong những PPDH hiện đại, chiếm một vị thế đáng kể trong các lớp học, đang phát triển chính thức thành một chiến lược dạy học ở những nước phát triển. So với các PPDH khác PBL vượt xa hơn trong việc tạo hứng thú, tăng tính chuyên cần, nâng cao tính tự lực và thái độ học tập của HS. PBL giúp HS có cơ hội phát triển những kỹ năng phức hợp như tư duy bậc cao, giải quyết vấn đề, hợp tác và giao tiếp. Với PBL, HS có cơ hội thâm nhập vào những vấn đề lôi cuốn, phức tạp mang tính thách thức cao nhưng sát với thực tế đời sống. Tóm lại PBL góp phần rèn luyện kỹ năng sống cho HS- một vấn đề mà toàn xã hội đang quan tâm.
Là một môn học quan trọng trong chương trình giáo dục THPT,Vật lý có vai trò to lớn trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo của giáo dục phổ thông. Việc lựa chọn và vận dụng sáng tạo các PPDH tích cực theo hướng đổi mới vào quá trình dạy học môn Vật lý sẽ góp phẩn rèn luyện cho HS tư duy logic và tư duy biện chứng, hình thành ở họ niềm tin về bản chất khoa học của các hiện tượng tự nhiên, cũng như khả năng nhận thức của con người, khả năng vận dụng khoa học để đẩy mạnh sản xuất, cải thiện đời sống cũng như các yếu tố tích cực khác.
Với những lý do nêu trên tôi đã chọn đề tài nghiên cứu: “Rèn luyện kỹ năng sống cho HS thông qua dạy học dự án môn Vật lý ở trường THPT”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Lồng ghép phương pháp dạy học theo tinh thần dạy học dự án vào bộ môn Vật lý nhằm rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THPT.
3.NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu đề tài giải quyết các vấn đề sau:
– Tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học gắn liền với trải nghiệm.
– Thiết kế tiến trình dạy học dự án qua chủ đề“Dụng cụ quang học bổ trở cho mắt”.
– Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại đơn vị công tác và các đơn vị khác.
– Khảo sát kết quả thử nghiệm đề tài thông qua lấy ý kiến của đồng nghiệp và học sinh.
4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
– Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 11 tại đơn vị công tác trong năm học và 2021-2022.
– Nghiên cứu xây dựng chủ đề dạy học “Dụng cụ quang học bổ trở cho mắt” bằng dạy học dựán.
– Phạm vi và khả năng nhân rộng cho tất cả các đối tượng học sinh, áp dụng cho dạy học đại trà ở tất cả các trường THPT, góp phần phân luồng học sinh sau THPT.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để thực hiện các nhiệm vụ trên, chúng tôi dử dụng các phương pháp sau:
– Phương pháp nghiên cứu lí luận:
Nghiên cứu các tài liệu về cơ sở lí luận của dạy học dự án, của hoạt động ngoại khoá trong dạy học vật lí để làm cơ sở định hướng cho việc thực hiện mục đích nghiên cứu.
Nghiên cứu chương trình, nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài liệu tham khảo để xác định mức độ nội dung kiến thức Vật lí ở chương “Các dụng cụ quang học” mà học sinh cần tiếp thu được.
– Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Tìm hiểu việc dạy (thông qua phỏng vấn, trao đổi với giáo viên) và việc học (thông qua trao đổi với học sinh, phiếu điều tra cơ bản) nhằm sơ bộ đánh giá tình hình dạy học chương “Các dụng cụ quang học” Vật lí lớp 11 ban cơ bản.
– Phương pháp thực nghiệm:
Tiến hành thực nghiệm sư phạm theo kế hoạch. Phân tích kết quả thu được trong quá trình thực nghiệm sư phạm, đối chiếu với mục đích nghiên cứu và rút ra kết luận của đề tài.
– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
– Các phương pháp thống kê toán học.
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu vận dụng cơ sở lí luận của dạy học dự án để tổ chức hoạt động ngoại khoá cho học sinh khi dạy học nội dung kiến thức “Các dụng cụ quang học”Vật lí lớp 11 ban cơ bản thì sẽ giúp học sinh vận dụng được các kiến thức Vật lí vào đời sống thực tiễn, phát huy tính tích cực và phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong học tập.
7. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
Kích thích và góp phần nâng cao việc học tập và khả năng tự học, tự giáo dục của học sinh. Từ đó, học sinh có thể chủ động, sáng tạo trong việc chuẩn bị, trình bày nội dung cũng như những hiểu biết của mình trong các giờ học lí thuyết, các giờ thực hành và vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn.
– Tính mới:
+ Đề tài có thể được áp dụng rộng rãi với mọi đối tượng HS.
+ Đề tài không chỉ áp dụng đối với các bài học trong môn vật lí THPT, mà còn có thể áp dụng với các môn học khác, trong dạy học tích hợp liên môn.
+ Đề tài có thể được áp dụng vào việc dạy và học theo chủ đề. – Về hiệu quả kinh tế – xã hội: Đề tài này nếu được áp dụng rộng rãi trong nhà trường phổ thông thì có thể có được những lợi ích cho xã hội như:
Chuyển mục đích của các em vào mạng internet để chơi, để giải trí sang việc tìm kiếm các kiến thức khoa học phục vụ cho quá trình học tập của mình.
Hình thành nên những con người tự tin, năng động, sáng tạo và biết phối hợp để nâng cao hiệu quả khi làm việc nhóm.
Việc giáo dục kĩ năng sống giúp cho học sinh rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng…; giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh. Hình thành cho học sinh 1 số kĩ năng sống cơ bản, đáp ứng được yêu cầu cấp thiết của giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
8. CẤU TRÚC SÁNG KIẾN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và đề nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục. Nội dung chính của SKKN gồm 2 phần chính:
Phần II. Nội dụng nghiên cứu.
Phần III: Kết quả đạt được.
PHẦN II: NỘI DUNG
1: CƠ SỞ LÝ LUẬN.
1.1. Kỹ năng sống.
1.1.1. Kỹ năng sống là gì?
Kỹ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mọi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.
1.1.2. Phân loại kỹ năng sống.
Phân loại kỹ năng sống gồm:
– Kỹ năng cơ bản + Kỹ năng giao tiếp.
+ Kỹ năng tự nhận thức.
+ Kỹ năng xác định giá trị.
+ Kỹ năng kiểm soát cảm xúc.
– Kỹ năng thương lượng.
+ Kỹ năng từ chối.