SKKN Sử dụng phương pháp trò chơi tạo hứng thú cho học sinh khi học hình học lớp 3 (Bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống)

1. Lý do chọn đề tài 

Hiện nay, giáo dục đang ngày càng được đổi mới nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Dù là ở bất kỳ môn học nào cũng đều cần thay đổi để thích nghi và mang đến chất lượng dạy học tốt nhất. Với sự phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện nay đòi hỏi giáo viên phải không ngừng tìm tòi, sáng tạo những phương pháp dạy mới. Chỉ như thế, mới có thể mang đến một môi trường học tập hiệu quả nhất.

Vì thế, đòi hỏi giáo viên cần phải có nhiều phương pháp học tập thú vị để tăng hiệu quả trong việc giảng dạy. Việc truyền tải những kiến thức khô khan đến học sinh theo cách truyền thống vẫn chưa đủ để học sinh học ghi nhớ và vận dụng. Nên phương pháp tổ chức trò chơi trong dạy học là một phương pháp giảng dạy vô cùng hiệu quả. Phương pháp này không chỉ giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc tiếp cận kiến thức mới mà còn là công cụ hỗ trợ học sinh ghi nhớ và ôn lại những bài đã được học trước đó. Hơn thế nữa, phương pháp này còn rèn luyện cho học sinh khả năng tuy duy nhạy bén, ứng biến nhanh nhạy, tăng sự tự tin và năng động trong học tập. Đồng thời, việc tổ chức các trò chơi cho học sinh sẽ tạo nên một môi trường thoải mái, từ đó tạo sự hưng phấn và tích cực trong tiết học. Ngoài ra, biện pháp này còn rèn luyện khả năng học nhóm cho học sinh, tạo sự cởi mở, đoàn kết và hỗ trợ lẫn nhau.

Môn Toán trong chương trình học lớp 3 là môn vô cùng quan trọng, môn học này được xem là nền tảng cho học sinh khi lên những lớp trên. Nền móng phải vững chắc thì mới có thể đem lại hiệu quả học tập ở sau này. Hơn nữa, môn Toán hình lớp 3 còn là môn học thúc đẩy khả năng tư duy của học sinh, từ khả năng nhận biết đến khả năng phân tích các yếu tố hình học. Vì thế, Toán hình trong chương trình lớp 3 cần phải được chú trọng để phát huy khả năng của học sinh.

Chính vì vậy, tôi đã tìm hiểu và lựa chọn đề tài “Sử dụng phương pháp trò chơi tạo hứng thú cho học sinh khi học hình học lớp 3 (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)” nhằm đưa ra các biện pháp giảng dạy môn Toán hình học trong chương trình lớp 3 nhằm đảm bảo kết quả dạy học hiệu quả nhất.

2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là:

• Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc sử dụng phương pháp trò để chơi tạo hứng thú cho học sinh khi học hình học lớp 3.
• Đưa ra một số biện pháp sử dụng phương pháp trò để chơi tạo hứng thú cho học sinh khi học hình học lớp 3 ở các học sinh lớp 3A trường tiểu học …… Từ đó, rút ra kết luận và bài học kinh nghiệm khi áp dụng sáng kiến.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

– Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp tổ chức trò chơi để tạo hứng thú cho học sinh.

– Phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 3A, trường tiểu học …..

4. Phương pháp nghiên cứu 

Để thực hiện nghiên cứu đề tài này, tôi đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

– Phương pháp nghiên cứu cơ sở lý luận.

– Phương pháp phân tích, xử lý thông tin.

– Phương pháp thống kê.

– Phương pháp nghiên cứu, khảo sát thực nghiệm.

– Phương pháp phân tích tổng hợp.

B. NỘI DUNG 

1. Cơ sở lý luận 

Phương pháp dạy học trò chơi là một phương pháp giảng dạy cung cấp kiến thức, kĩ năng thông qua các trò chơi. Những trò chơi này sẽ góp phần hình thành những nền tảng kiến thức trong quá trình học tập. Trên thực tế, giáo viên thường tổ chức các trò chơi để học sinh củng cố kiến thức cũ và bổ sung kiến thức đang còn thiếu. Truyền đạt kiến thức thông qua các câu hỏi, đó chính là một trong những phương pháp học hiệu quả nhất hiện nay. Tuy nhiên, phương pháp này tốt nhất nên tổ chức đầu các tiết học sẽ giúp tạo hứng khởi cho học sinh ở những tiết học sau.

Trò chơi học tập là những trò chơi được xây dựng dựa trên những kiến thức trong các môn học. Những trò chơi này thường sử dụng câu hỏi liên quan đến các môn học ở trường nhằm bổ sung kiến thức cho học sinh, những trò chơi khơi gợi sự tò mò liên quan đến việc học tập và những trò chơi học sinh có thể vận dụng lý thuyết vào thực tiễn cuộc sống.

Vai trò của phương pháp dạy học bằng chơi rất quan trọng đối với việc dạy và học, không chỉ củng cố kiến thức cho học sinh mà còn là công cụ hỗ trợ giáo viên giảng dạy đạt hiệu quả cao hơn. Hơn nữa, việc sử dụng phương pháp này có vai trò khích lệ và nâng cao tinh thần học tập của học sinh, học sinh sẽ có cơ hội sáng tạo, phát huy kỹ năng của mình một cách tốt nhất. Đồng thời, phương pháp này còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng lớp học, tạo một môi trường học tập năng động, vui tươi, thoải mái và thúc đẩy học sinh tích cực trong việc tiếp thu, ghi nhớ kiến thức.

Quy trình thực hiện phương pháp dạy học trò chơi chủ yếu được thực hiện dựa trên 4 bước cơ bản sau:

– Bước 1: Giáo viên tiến hành giới thiệu về trò chơi và mục đích của trò chơi.

– Bước 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh cách thức và các quy định của trò chơi như:

Hướng dẫn học sinh cách thức tổ chức trò chơi: Giáo viên phổ biến về số lượng người tham gia, tổng số nhóm tham gia, cách thức phân chia nhóm. Đồng thời, phổ biến các dụng cụ sẽ có mặt để hỗ trợ trò chơi. 

Hướng dẫn học sinh cách thức tham gia trò chơi: Giáo viên tiến hành phân công nhiệm vụ từng người hoặc từng nhóm, quy định về thời gian,… Bên cạnh đó, giáo viên cũng phổ biến về cách tính điểm và tiêu chí lựa chọn nhóm chiến thắng, phần thưởng của nhóm khi chiến thắng.

– Bước 3: Thực hiện trò chơi.

– Bước 4: Nhận xét và góp ý sau trò chơi.

Môn Toán hình học lớp 3 là nền tảng cho học sinh phát triển ở những năm tiếp theo, giai đoạn này đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với các học sinh. Vì thế, khi hoàn thành chương trình Toán hình học lớp 3 (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1) học sinh cần nắm được:

• Cách tìm trung điểm của đoạn thẳng. 
• Hiểu về hình tròn, tâm, bán kính, đường kính. 
• Phân biệt được góc vuông và góc không vuông.
• Biết cách tính chu vi và diện tích của hình vuông, hình chữ nhật. 
• Nắm được các đơn vị đo độ dài. 

Đây là những kiến thức nền tảng cho học sinh phát triển kiến thức và tư duy học toán ở những lớp sau, nên học sinh bắt buộc phải nắm được những kiến thức nền tảng đó. Vì thế, giáo viên cần phải có phương pháp dạy học phù hợp để giúp học sinh có thể tiếp thu kiến thức một cách tốt nhất. 

2. Cơ sở thực tiễn 

* Thực trạng

Hiện nay, các trường học và cơ sở vẫn đang không ngừng đổi mới và phát triển các phương pháp học tập khoa học, để đảm bảo cho học sinh có điều kiện học tập tốt nhất. Tuy nhiên, môn toán là môn học mà đa số học sinh nào cũng sợ sệt và căng thẳng khi đối mặt với những con số, những công thức toán học. Từ đó, tạo ra trong suy nghĩ của học sinh một cái nhìn không tốt về toán học nói chung và môn toán hình học nói riêng. Nhìn chung, phương pháp giảng dạy của giáo viên trong môn toán vẫn chưa được quá chú trọng, nhiều thầy cô vẫn còn giữ những cách dạy cũ, nên dẫn đến sự khô khan trong môn học này. Giáo viên vẫn chưa thật sự nhận thức được tác dụng và tầm quan trọng của các trò chơi trong giờ học toán. Điều đó đã dẫn đến một lớp học toán thụ động và thiếu sự thoải mái trong quá trình học.

Trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu về cách ứng dụng phương pháp dạy học bằng trò chơi cho học sinh, tôi nhận thấy có một số thuận lợi và khó khăn như sau:

* Thuận lợi:

Về phía nhà trường: Nhà trường luôn tạo điều kiện cho giáo viên trao dồi, học hỏi những phương pháp dạy học tốt nhất. Đồng thời, nhà trường trang bị đầy đủ các thiết bị và dụng cụ hỗ trợ cho quá trình dạy và học.

Về phía giáo viên: Giáo viên vẫn luôn tích cực trong việc tìm tòi và học hỏi những phương pháp dạy học tốt nhất, luôn lấy học sinh làm trung tâm để phát huy tốt nhất chất lượng và hiệu quả giảng dạy. 

Về phía học sinh: Đa số các học sinh đều ngoan ngoãn và sẵn sàng nghe theo những hướng dẫn và chỉ dạy của thầy cô. Hơn nữa, học sinh cũng vô cùng hứng thú đối với các trò chơi học tập, bởi trò chơi vừa mang lại sự thoải mái, giảm căng thẳng vừa giúp tăng khả năng ghi nhớ.

* Khó khăn:

Về phía giáo viên: Giáo viên không được tập huấn rõ ràng và chi tiết về cách thức cũng như tầm quan trọng trong thiết kế trò chơi học tập. Khả năng của giáo viên trong việc thiết kế và ứng dụng các trò chơi học tập vào lớp học vẫn còn hạn chế. Hơn nữa, các tài liệu hướng dẫn về phương pháp tổ chức, thiết kế trò chơi học tập không có nhiều, dẫn đến việc giáo việc muốn học hỏi và tìm hiểu vô cùng khó khăn. 

Về phía học sinh: Các em đã quá quen thuộc với cách dạy truyền thống khô khan nên đổi khi áp dụng trò chơi vào lớp học các học sinh thiếu năng động, thiếu tự tin để tham gia các trò chơi học tập. Thêm vào đó, do các em học sinh lớp 3 có độ tuổi nhỏ, nên khi tổ chức những trò chơi học tập có thể gây mất trật tự nếu giáo viên không biết cách quản lý tốt. 

3. Giải pháp thực hiện 

Biện pháp 1. Ứng dụng các phần mềm công nghệ thông tin vào tổ chức trò chơi hình học cho học sinh

* Mục đích: 

Mục đích chính của việc ứng dụng các phần mềm công nghệ thông tin để tổ chức trò chơi khi học toán hình nhằm hỗ trợ quá trình giảng dạy của thầy cô trở nên sinh động hơn. Đồng thời, việc tổ chức các trò chơi còn giúp các bài toán hình học trở nên thú vị hơn, thu hút sự chú ý của học sinh. Việc tổ chức trò chơi còn phát huy được khả năng sáng tạo và chủ động của học sinh. Ứng dụng công nghệ thông tin để tổ chức trò chơi là các giảng dạy phù hợp với bối cảnh của môn Toán lớp 3. Từ đó, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn toán hình học.

* Nội dung và cách thực hiện: 

Phần mềm thiết kế trò chơi là một phần mềm bao gồm nhiều công cụ khác nhau được sử dụng để tạo ra những trò chơi của riêng mình, với những công cụ đã được thiết lập sẵn có đầy đủ chức năng cần thiết.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào thiết kế trò chơi đóng vai trò vô cùng quan trọng. Với ngành công nghệ thông tin đang ngày một phát triển, xã hội đang chuyển sang xu hướng công nghệ hóa nên việc vận dụng công nghệ thông vào thiết kế trò chơi mang lại rất nhiều lợi ích. Nếu trước đây muốn tổ chức trò chơi cho học sinh giáo viên cần phải lên kế hoạch, chuẩn bị dụng cụ hỗ trợ trò chơi, tính toán thời gian thực hiện thì khi áp dụng công nghệ thông tin giáo viên sẽ có thể dễ dàng hơn khi tổ chức trò chơi cho học sinh. Sử dụng công nghệ thông tin còn tạo thế chủ động trong việc xây dựng trò chơi mới lạ, hấp dẫn cho học sinh. Hơn nữa, sử dụng công nghệ thông tin để thiết kế trò chơi còn giúp trò chơi trở nên sinh động hơn, nhiều màu sắc và có tính linh hoạt. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều trong quá trình dạy và học. Các phần mềm tôi đã sử dụng để thiết kế và tổ chức trò chơi cho học sinh:

– Phần mềm tạo trò chơi Baamboozle

Đây là một trong những phần mềm tôi đã sử dụng để thiết kế và tổ chức trò chơi cho học sinh. Phần mềm này cung cấp chức năng tạo trò chơi dưới dạng câu hỏi cùng với đó là những hình ảnh minh hoạ đi kèm để tạo sự sinh động. Khi sử dụng trò chơi này trên lớp sẽ hỗ trợ giáo viên tạo sự sôi động cho không khí lớp học. Việc này giúp học sinh có thể tự củng cố lại kiến thức Toán đã học hiệu quả và nhanh chóng. Phần mềm Baamboozle cho phép nhập các câu hỏi kèm theo hình ảnh tương ứng với từng câu trả lời khác nhau như một sự gợi ý đáp án cho học sinh. 

Ví dụ: Khi giảng dạy học sinh đến bài “Hình tam giác, hình tứ giác. Hình chữ nhật, hình vuông” (Chủ đề 3 Toán 3 sách Kết nối tri thức với cuộc sống tập 1) tôi đã tổ chức trò chơi trên phần mềm Baamboozle thông qua các câu hỏi củng cố kiến thức cho học sinh.

Đầu tiên, trước tiết học tôi tiến hành thiết kế bộ câu hỏi hình học (bao gồm 16 câu hỏi) trên phần mềm Baamboozle. Để tiến hành trò chơi, tôi đã bắt đầu chia lớp có sĩ số 30 học sinh thành 2 nhóm, mỗi nhóm tương ứng 15 thành viên.

Bộ câu hỏi ví dụ: (cho nhóm có 15 thành viên)

Bộ câu hỏi 1: Hình tam giác, hình tứ giác.

Bộ câu hỏi 2: Hình chữ nhật, hình vuông.

Tiếp theo, tôi sẽ tiến hành chọn ngẫu nhiên một nhóm đi trước. Nhóm đi trước sẽ chọn ngẫu nhiên 1 trong 16 con số chứa câu hỏi hiển thị trên màn hình.