SKKN Vận dụng phương pháp trò chơi vào dạy các bài học môn Tin học 10 nhằm phát huy tính năng động, hứng thú học tập cho học sinh

PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

William Arthur Ward, một nhà giáo dục lỗi lạc của nước Mỹ đã từng nói “Chỉ nói thôi là thầy giáo xoàng. Giảng giải là thầy giáo tốt. Minh họa biểu diễn là thầy giáo giỏi. Gây hứng thú trong học tập là thầy giáo vĩ đại”. Điều đó cho thấy việc gây hứng thú đối với học sinh trong giờ học vô cùng quan trọng. Vậy nên nếu như giờ học không có sự thu hút đối với các em thì chắc chắn tiết học sẽ trở nên nhàm chán, khô khan. “ Học mà chơi, chơi mà học” thì ai giáo viên nào cũng biết nhưng biết cách tổ chức các hoạt động giúp học sinh học- chơi, chơi – học thì không nhiều giáo viên làm được. 

Cùng với các môn học khác trong nhà trường, Tin học là môn ứng dụng và khoa học thực nghiệm với phương pháp nghiên cứu chủ yếu là lý thuyết gắn với thực hành. Vì vậy trong giờ dạy Tin học nếu GV không tìm cách tổ chức hay minh họa một giờ dạy học sao cho hợp lý, sinh động, hấp dẫn thì rất khó lôi cuốn học sinh, giờ học sẽ tẻ nhạt, khô khan. 

Để giờ dạy – học Tin học đạt kết quả tốt hơn, gây được hứng thú học tập và phát huy được tính tích cực của học sinh, GV cần phải thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức các hoạt động dạy học. Một trong những hình thức dạy học đem lại hiệu quả cao là kết hợp tổ chức/ giới thiệu các trò chơi trong giờ dạy Tin học Từ những lý do trên chúng tôi mạnh dạn đề xuất đề tài “Vận dụng  phương pháp trò chơi vào dạy các bài học môn Tin học 10 nhằm phát huy tính năng động, hứng thú học tập cho học sinh” Mong muốn trình bày một số giải pháp trò chơi trong việc tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Tin học 10, một khi đã có hứng thú kết hợp với phương pháp, công cụ học tập khác chắc chắn các em sẽ yêu thích và học tốt môn này.  

2.MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 

Vấn đề tích cực hóa học tập của học sinh  trong dạy học nói chung môn Tin học nói riêng có tầm quan trọng đặc biệt, việc làm này có tác dụng thúc đẩy sự phát triển trí tuệ cho học sinh, kích thích tư duy của các em, phát huy tính năng động, nâng cao hứng thú học tập cho bộ môn. Trong số những biện pháp dạy học tích cực hóa, sử dụng trò chơi được xem là một trong những phương pháp dạy học hiệu quả, nhằm tạo ra quá trình tương tác, thu hút, động viên học sinh tham gia hợp tác để nâng cao tính tự giác tạo cơ hội cho các em thực hành vận dụng những kinh nghiệm, những tri thức đã học để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Tin học. 

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

Đề tài nghiên cứu trong tiết học Tin học của 7 lớp 10A1, 10A2, 10A3, 10A4 10E2, 10E3, 10E4 tại trường Trung học phổ thông Huỳnh Thúc Kháng trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 5 năm 2023.  

4.  NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 

Giáo viên hoàn thành nội dung đề tài, cho học sinh thực hiện đề tài trong quá trình dạy học 

Giáo viên trao đổi với các đồng nghiệp trong tổ chuyên môn để cùng bổ sung những thiếu sót của đề tài. 

Học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên nghiêm túc tham gia thực hiện đề tài. 

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

Trong quá trình nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng phương pháp điều tra khảo sát bằng phiếu hỏi nhằm thu thập thông tin về thực trạng học sinh thụ động và ít hứng thú với giờ học Tin học qua đó xác định nguyên nhân của thực trạng làm cơ sở cho việc xác lập các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc dạy học bằng cách vận dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn Tin học ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. 

Bên cạnh đó chúng tôi còn sử dụng phương pháp quan sát nhằm thu thập các biểu hiện sinh động, khách quan về thái độ, hứng thú cũng như mức độ tham gia hoạt động trong giờ học của học sinh. 

Phương pháp thử nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm nhằm mục đích kiểm tra kết quả của việc sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn Tin học theo quy trình được xác định trong đề tài. Ngoài ra tôi còn sử dụng một số phương pháp chứng minh, minh họa, so sánh… 

6. TÍNH MỚI VÀ ĐÓNG GÓP CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI 

Năm học 2022 – 2023 là năm học đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018 ở lớp 10 nên việc dạy học còn nhiều bỡ ngỡ với chương trình mới và nhiều kiến thức mới. Chúng tôi muốn đưa ra một số giải pháp nhằm khơi gợi hứng thú của học sinh, từ đó học sinh có động lực để bước tiếp trên con đường tiếp thu và vận dụng tri thức vào cuộc sống. 

Sáng kiến góp phần giải quyết vấn đề thiếu ý tưởng trong việc sử dụng phương pháp trò chơi để dạy học nhằm nâng cao hứng thú học tập cho học sinh môn Tin học lớp 10 nói riêng và các môn học khác nói chung. Trò chơi được thiết kế ở chủ đề 2, nhấn mạnh vào những bài có nội dung nhiều lý thuyết, với các trò chơi khác nhau, giúp học sinh có những trải nghiệm tích cực hơn trong quá trình học tập. 

 Những trò chơi mà chúng tôi tổ chức bên cạnh phương pháp truyền thống powerpoint và thủ công còn có sử dụng công nghệ số trong dạy học, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin bằng trang web tạo trò chơi trực tuyến https://wordwall.net và trang web https://flippity.net với các thiết bị công nghệ 

(máy tính, tivi, điện thoại, mạng Internet,..). Do đó chúng có thể được áp dụng linh hoạt khi dạy học trực tuyến và cả trực tiếp. 

PHẦN II. NỘI DUNG 

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 

1. Một số khái niệm 

1.1 Trò chơi 

Theo định nghĩa của Wikipedia, Trò chơi là một hình thức có cấu trúc của việc chơi đùa, thường được thực hiện để nhằm mục đích giải trí hay vui vẻ, và đôi khi được sử dụng như một công cụ giáo dục. Trò chơi khác biệt với công việc, thường được thực hiện để được trả thù lao, và từ nghệ thuật, thường là biểu hiện của yếu tố thẩm mỹ hoặc tư tưởng. Tuy nhiên sự phân biệt không rõ ràng và nhiều trò chơi cũng được coi là công việc (chẳng hạn như người chơi chuyên nghiệp của các môn thể thao hoặc trò chơi có khán giả) hoặc nghệ thuật (chẳng hạn như trò chơi ghép hình hoặc trò chơi có bố cục nghệ thuật như mạt chược, solitaire hoặc một số trò chơi điện tử). 

Trên quan điểm macxit, các nhà khoa học Xô Viết đã khẳng định rằng, trò chơi có nguồn gốc từ lao động và mang bản chất xã hội. Trò chơi được truyền thụ từ thế hệ này sang thế hệ khác chủ yếu bằng con đường giáo dục. 

Các trò chơi đều có luật lệ, quy tắc, nhiệm vụ, yêu cầu tức là có tổ chức và thiết kế, nếu không có những thứ đó thì không phải trò chơi mà chỉ có sự chơi đơn giản. 

 Như vậy, trò chơi là tập hợp các yếu tố chơi, có hệ thống và có tổ chức. Trò chơi là sự chơi có luật, những hành vi chơi tùy tiện, bất giác không gọi là trò chơi. 

1.2 Trò chơi dạy học 

Có những quan niệm khác nhau về trò chơi dạy học. Trong lí luận dạy học, tất cả những trò chơi gắn với dạy học như là phương pháp, hình thức tổ chức và luyện tập…không tính đến nội dung và tính chất của trò chơi đều được gọi là trò chơi dạy học. 

 Do những lợi thế của trò chơi có luật được quy định rõ ràng (gọi tắt là trò chơi có luật), trò chơi dạy học còn được hiểu là loại trò chơi có luật có định hướng đối với sự phát triển trí tuệ của người học, thường do giáo viên nghĩ ra và dùng nó vào mục đích giáo dục và dạy học. 

  Bản chất của phương pháp sử dụng trò chơi học tập là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi trong đó mục đích của trò chơi chuyển tải mục tiêu của bài học. Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá. 

1.3. Ý nghĩa của trò chơi trong dạy học 

 Học trong quá trình vui chơi, là quá trình lĩnh hội tri thức vốn sống một cách nhẹ nhàng, tự nhiên không gò bó phù hợp với đặc điểm tâm lí sinh học ở học sinh. Học tập bằng trò chơi sẽ khơi dậy hứng thú tự nguyện, làm giảm thiểu sự căng thẳng thần kinh ở các em. Trò chơi dạy học giúp xua đi nỗi lo âu nặng nề của việc học tập cho học sinh, giúp gắn kết tình cảm giữa học sinh với học sinh và giữa học sinh với giáo viên. Trong quá trình chơi, học sinh huy động các giác quan để tiếp nhận thông tin. Học sinh phải tự phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa làm cho các giác quan tinh nhạy hơn, ngôn ngữ mạch lạc hơn, các thao tác trí tuệ được hình thành. Học sinh tiếp thu, lĩnh hội và khắc sâu được nhiều tri thức, nhiều khái niệm. Trò chơi dạy học cũng có thể hình thành nên cho học sinh những kĩ năng của môn học, học sinh không chỉ có cơ hội tìm hiểu kiến thức, ôn tập lại các kiến thức đã biết mà còn có thể có được kinh nghiệm, hành vi.  

Một số trò chơi dạy học còn giúp cho học sinh có khả năng tư duy, cách giải quyết vấn đề nhanh nhẹn không chỉ trong lĩnh vực mình chơi mà cả các lĩnh vực của cuộc sống…Trên cơ sở đó trò chơi dạy học có thể định hướng phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh. 

1.4. Hứng thú  

Hứng thú: “Hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó, vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng mang lại khoái cảm cho cá nhân trong quá trình hoạt động” (Nguyễn Quang Uẩn, 2005). 

Hứng thú biểu hiện ở sự tập trung cao độ, ở sự say mê, hấp dẫn bởi nội dung hoạt động, ở bề rộng và chiều sâu của hứng thú. Hứng thú làm nảy sinh khát vọng hành động, làm tăng hiệu quả của hoạt động nhận thức, tăng sức làm việc. 

2. Tầm quan trọng của hứng thú đối với hoạt động học 

Hứng thú học tập có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc chiếm lĩnh tri thức. Nếu người học có hứng thú với môn học nào đó, nghĩa là người học rất mong muốn nắm vững tri thức môn học, cho dù có sự mệt mỏi về cơ bắp người học cũng sẽ hướng toàn bộ quá trình nhận thức của mình vào đó. 

Hứng thú học tập làm nảy sinh tính tích cực học tập của học sinh. Những học sinh có hứng thú học tập thực sự thường học tập một cách tích cực và chủ