SKKN Biện pháp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá cho học sinh THPT trong dạy học lịch sử trên địa bàn huyện Diễn Châu – Nghệ An – CÁNH DIỀU

I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Toàn cầu hoá đã và đang tạo nên xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Hội nhập quốc tế đem lại nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng chứa đựng nhiều thách thức, trong đó có thách thức về giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. Đó là sự xâm nhập của các sản phẩm văn hoá xuyên quốc gia, khi những văn hoá lệch chuẩn không phù hợp với văn hoá Việt, thậm chí có cả những sản phẩm “độc hại” đang tác động và ảnh hưởng đến người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Họ sẽ dễ trở nên mất phương hướng nếu không có bản lĩnh, thái độ, trình độ văn hoá cần thiết; có thể tự đánh mất mình nếu không được hưởng thụ dưỡng chất văn hoá tốt đẹp của ông cha để lại. Làm thế nào để giáo dục cho học sinh ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá của dân tộc nói chung và địa phương nói riêng trong quá trình phát triển kinh tế thời kỳ hội nhập là một vấn đề quan trọng và cần phải có định hướng đúng đắn. 

Nghị quyết 29 – NQ/TW năm 2013 đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh: “Đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển năng lực và phẩm chất của người học”. Để thực hiện tốt mục tiêu đó, giáo dục gắn với DSVH địa phương chính là hướng tiếp cận hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay một cách thiết thực nhất. 

Từ năm 2013, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã có kế hoạch hướng dẫn đưa Di sản vào nội dung dạy học ở phổ thông, từ đó thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện đa dạng hoá các hình thức dạy học, khuyến khích học sinh tham gia trải nghiệm sáng tạo. “Sử dụng di sản văn hoá trong dạy học ở trường THPT, TTGDTX nhằm hình thành và nâng cao ý thức tôn trọng, giữ gìn, phát huy những giá trị của di sản văn hoá, rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tập và rèn luyện; góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng của học sinh” (Trích hướng dẫn sử dụng dạy học di sản trong trương THPT 2013). Trong “chiến lược phát triển văn hoá đến 2030” Thủ tướng chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1909/QĐ-TTQ ngày 

12/11/2021 xác định: “…xây dựng và phát triển văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng, các dân tộc,…ở đó giáo dục di sản văn hoá trong nhà trường là thành tố quan trọng góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá”. Tối ngày 23/11/2022, tại Bảo tàng Nghệ An, Sở Văn hoá và Thể thao phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức khai mạc cuộc thi tìm hiểu di sản văn hoá Nghệ An năm 2022 với chủ đề “ Em yêu di sản quê em”  nhằm giúp cho các em học sinh và người dân hiểu thêm về lịch sử, vùng đất, con người, di sản văn hoá xứ Nghệ; qua đó góp phần bồi đắp thêm tình yêu quê hương  đất nước, tự hào, tự tôn dân tộc, tôn trọng và gìn giữ bản sắc văn hoá để rồi ý thức được trách nhiệm trong việc bảo vệ, và phát huy giá trị di sản. 

Thấm nhuần quan điểm chỉ đạo của Đảng, Bộ và Sở giáo dục đào tạo Nghệ An, việc dạy học gắn với bảo tồn và gìn giữ di sản là một yêu cầu bắt buộc đối với hệ thống giáo dục. Thông qua giáo dục, những chủ trương chính sách, cũng như giá trị nhân văn của tư tưởng được triển khai một cách hệ thống bài bản. Quan trọng hơn là qua giáo dục thế hệ trẻ sẽ được đánh thức tinh thần trách nhiệm và tình yêu đối với các di sản văn hóa quý báu của ông cha. 

Ở trường THPT, môn Lịch sử giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc, truyền thống lịch sử và văn hoá dân tộc, giúp học sinh nhận thức và vận dụng được các bài học lịch sử giải quyết những vấn đề của thực tế cuộc sống, phát triển tầm nhìn, củng cố các giá trị nhân văn, tinh thần cộng đồng, lòng khoan dung, nhân ái; góp phần hình thành, phát triển những phẩm chất của công dân Việt Nam, công dân toàn cầu trong xu thế phát triển của thời đại. 

Diễn Châu – vùng đất Hoan Diễn xưa, trên mỗi mảnh đất, đường làng, xóm nhỏ, mỗi ngôi đền, nghĩa trang; mỗi ngọn núi, khúc sông, bãi biển,… đều in đậm dấu vết lịch sử và văn hoá; nơi nào cũng vang vọng khí thế anh hùng, bất khuất của cha ông. Nơi đây còn lưu giữ được một hồn cốt của Nghệ thuật ca trù – loại hình di sản văn hoá phi vật thể. 

Là những giáo viên dạy học bộ môn Lịch sử, trong quá trình giảng dạy chúng tôi luôn trăn trở làm thế nào để giúp học sinh hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa của quê hương, củng cố, bổ sung và làm phong phú, cụ thể hoá những kiến thức lịch sử học sinh đã được học; bên cạnh đó rèn luyện cho các em những kỹ năng cơ bản, tạo hứng thú cho các em tìm hiểu những vấn đề lịch sử địa phương, có ý thức bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá mà cha ông để lại nên chúng tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Biện pháp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá cho học sinh THPT trong dạy học lịch sử trên địa bàn huyện Diễn Châu – Nghệ An” để nghiên cứu. 

2. Tính mới của đề tài 

Đề tài chưa có tác giả nào đề cập đến trong giảng dạy môn Lịch sử  ở nhà trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu, nhằm giúp giáo viên hướng đến giải quyết các vấn đề dạy học gắn với bảo tồn các di sản văn hóa ở địa phương. Đề tài được thực hiện có giá trị về lý thuyết và thực tiễn. Góp phần làm phong phú thêm tri thức của học sinh về quê hương, nhận thức được mối quan hệ biện chứng giữa lịch sử địa phương với lịch sử dân tộc. Qua đó, giáo dục các em lòng yêu quý, gắn bó với nơi mình sinh ra và lớn lên, dần dần hình thành ý thức và trách nhiệm đối với quê hương, đất nước, giữ gìn và phát huy giá trị DSVH địa phương. Đề tài cũng hướng đến sự đổi mới trong phương pháp, hình thức tổ chức dạy học. Nâng cao chất lượng giờ học môn Lịch sử. 

3. Mục đích nghiên cứu 

   Nhằm giúp giáo viên hướng đến giải quyết các vấn đề dạy học gắn với bảo tồn các di sản văn hóa ở địa phương. 

Bồi dưỡng cho học sinh ý thức trân trọng giá trị trường tồn của các di sản văn hóa ở địa phương. Từ đó, giáo dục cho học sinh ý thức trách nhiệm trong việc góp phần bảo tồn các di sản văn hóa của quê hương. Vận dụng những hiểu biết về các di sản văn hóa để giới thiệu về quê hương Diễn Châu. 

Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn lịch sử và hiệu quả của việc sử dụng DSVH trong dạy học lịch sử; từ đó giúp giáo dục học sinh một cách toàn diện. 

4. Đối tượng nghiên cứu 

Nghiên cứu các biện pháp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá cho học sinh THPT trong dạy học lịch sử trên địa bàn huyện Diễn Châu – Nghệ An. 

Khách thể nghiên cứu là học sinh lớp 10, 12 ở trường chúng tôi công tác. 

5. Phạm vi nghiên cứu 

Nghiên cứu các biện  pháp giáo dục ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá cho học sinh THPT trong dạy học lịch sử (phần Lịch sử Việt Nam) trên địa bàn huyện Diễn Châu – Nghệ An. 

Nội dung ngoại khoá tìm hiểu DSVH địa phương trên địa bàn một số xã: Diễn An, Diễn Ngọc, Diễn Hoa, Diễn Trường,..thuộc huyện Diễn Châu. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

Tiến hành thu thập tài liệu qua sách, báo, các văn bản liên quan đến đề tài.  

Các phương pháp phân tích – tổng hợp, so sánh, thống kê. 

Điều tra thực tế: Khảo sát thực tế ở địa phương huyện Diễn Châu về làng nghề, các di tích lịch sử, các lễ hội, các phường ca trù…