SKKN Dạy học stem bài “Liên kết ion” trong chương trình hoá học 10 theo định hướng stem bài học và stem trải nghiệm – CTST

PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 

Hoá học là ngành khoa học thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, nghiên  cứu về thành phần cấu trúc, tính chất và sự biến đổi của các đơn chất và hợp  chất. 

Hoá học kết hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực nghiệm, là cầu nối các  ngành khoa học tự nhiên khác như vật lí, sinh học, y dược và địa chất học.  Những tiến bộ trong lĩnh vực hoá học gắn liền với sự phát triển của những  phát hiện mới trong các lĩnh vực của các ngành sinh học, y học và vật lí. Hoá 

học đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống, sản xuất, góp phần vào sự phát  triển kinh tế – xã hội. Những thành tựu của hoá học được ứng dụng vào các  ngành vật liệu, năng lượng, y dược, công nghệ sinh học, nông – lâm – ngư nghiệp và nhiều lĩnh vực khác. 

Trong chương trình giáo dục phổ thông, Hoá học là môn học thuộc  nhóm môn khoa học tự nhiên ở cấp trung học phổ thông, được học sinh lựa  chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân. Môn  Hoá học giúp học sinh có được những tri thức cốt lõi về hoá học và ứng dụng  những tri thức này vào cuộc sống, đồng thời có mối quan hệ với nhiều lĩnh  vực giáo dục khác. Cùng với Toán học, Vật lí, Sinh học, Tin học và Công  nghệ, môn Hoá học góp phần thúc đẩy giáo dục STEM, một trong những xu  hướng giáo dục đang được coi trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới.  

Nội dung môn Hoá học được thiết kế thành các chủ đề vừa bảo đảm  củng cố các mạch nội dung, phát triển kiến thức và kĩ năng thực hành đã hình  thành từ cấp học dưới, vừa giúp học sinh có hiểu biết sâu sắc hơn về các kiến  thức cơ sở chung của hoá học, làm cơ sở để học tập, làm việc, nghiên cứu. 

Việc dạy học bộ môn Hoá học nói riêng và khoa học tự nhiên nói chung  từ lâu đã được nhiều tổ chức giáo dục, phụ huynh và học sinh quan tâm. Vấn  đề đặt ra là dạy thế nào để Hoá học thực sự là một môn khoa học thực nghiệm,  từ trang sách đến cuộc sống không có quá nhiều khoảng cách; dạy thế nào để 

thực sự học đi đôi với hành. Môn Hoá học hình thành và phát triển ở học sinh  năng lực hoá học – một biểu hiện đặc thù của năng lực khoa học tự nhiên với  các thành phần: nhận thức hoá học; tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hoá học; vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học. 

Từ năm học 2022 – 2023, lớp 10 bắt đầu áp dụng sách giáo khoa mới  của chương trình GDPT 2018, tuy nhiên nhìn chung, kiến thức lớp 10 khá  hàn lâm, học sinh chủ yếu tiếp cận các định luật chung, các vấn đề hoá học  đại cương nên việc triển khai dạy học theo định hướng stem gặp nhiều khó  khăn. Thêm vào đó, tài liệu giúp giáo viên tham khảo theo định hướng chương  trình mới cũng chưa nhiều, các cuộc thi stem đang chủ yếu ở mức độ stem  trải nghiệm và stem kĩ thuật còn đòi hỏi nhiều thời gian, chỉ phù hợp với một 

1 

số đối tượng học sinh có năng lực hoá học, chưa thể áp dụng đại trà. Đa số các giáo viên đang từng bước bắt nhịp với việc đổi mới phương pháp dạy học  để phù hợp với mục tiêu của chương trình, có thể nói chưa có nhiều kinh  nghiệm về dạy học stem, một số còn rất lúng túng khi thực hiện. Nhằm mục  đích thực hiện một số yêu cầu cần đạt về công tác dạy học đối với chương  trình GDPT 2018 với bộ môn Hoá học 10, nhất là năng lực khám phá khoa  học, hiểu biết về giới tự nhiên cũng như đẩy mạnh phong trào mỗi thầy cô  giáo là tấm gương đi đầu đổi mới sáng tạo, góp phần thực hiện mục tiêu của  chương trình, chúng tôi chọn đề tài “Dạy học stem bài “Liên kết ion” trong  chương trình hoá học 10 theo định hướng stem bài học và stem trải nghiệm”.  

Điểm mới trong đề tài của chúng tôi là không nghiên cứu dàn trải, quy  mô rộng mà tập trung nghiên cứu một bài học cụ thể có sử dụng hình thức  dạy học stem, đưa khái niệm dạy học stem gần hơn với các đối tượng học sinh và giáo viên, từ đó mọi người hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học này và có  những định hướng phù hợp trong quá trình giảng dạy của mình.

2 

PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

1. CƠ SỞ KHOA HỌC 

I.1. Cơ sở lí luận 

I.1.1. Một số vấn đề cơ bản về stem 

STEM là thuật ngữ viết tắt của các từ Science (Khoa học), Technology  (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật) và Mathematics (Toán học). Đề cập đến  STEM là muốn nhấn mạnh đến sự quan tâm của nền giáo dục với các lĩnh  vực Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật, Toán học; chú trọng đến dạy học các  môn học STEM theo tiếp cận tích hợp liên môn, gắn với thực tiễn, hình thành  và phát triển phẩm chất, năng lực người học. 

Khi đề cập đến STEM, giáo dục STEM cần nhận thức và hành động  theo hai cách hiểu: một là tư tưởng giáo dục, định hiowngs và chuẩn bị nguồn  nhân lực đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các ngành nghề liên quan đến  STEM, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế; hai là tiếp cận liên môn với  mục tiêu nâng cao hứng thú học tập các môn STEM, vận dụng kiến thức liên  môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn, kết nối trường học với cộng đồng,  định hướng hành động trải nghiệm học tập, hình thành và phát triển phẩm  chất năng lực người học. 

Mục tiêu giáo dục STEM trong trường phổ thông là thúc đẩy giáo dục  các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học trên tất cả các phương  diện về chương trình, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, chính sách, nâng cao  nhận thức của Nhà trường, xã hội về vai trò, ý nghĩa của các môn học liên  quan đến STEM, thu hút sự quan tâm, nâng cao hứng thú và chất lượng học  tập của học sinh với các môn học này; kết hợp với hoạt động giáo dục hướng  nghiệp để định hướng phân luồng, nâng cao tỷ lệ học sinh có xu hướng lựa  chọn nghề nghiệp thuộc các lĩnh vực STEM, đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân  lực cho sự nghiệp công nghiệp-hiện đại hoá và phát triển kinh tế xã hội của  đất nước. 

I.1.2. Giáo dục stem trong chương trình GDPT 2018 đối với môn Hoá học Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo dục STEM vừa  mang ý nghĩa thúc đẩy giáo dục các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật,  Toán học, vừa thể hiện phương pháp tiếp cận liên môn, phát triển năng lực và  phẩm chất người học. 

Môn Hoá học hình thành, phát triển ở học sinh năng lực hoá học, đồng  thời góp phần cùng các môn học, hoạt động giáo dục khác hình thành, phát  triển ở học sinh các năng lực chung, đặc biệt là thế giới quan khoa học; hứng  thú học tập, nghiên cứu; tính trung thực; thái dộ tôn trọng các quy luật của  thiên nhiên, ứng xử với thiên nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững;  khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện  và hoàn cảnh của bản thân. 

Để phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học, giáo viên  tạo điều kiện cho học sinh được đọc, tiếp cận, trình bày thông tin về những  vấn đề thực tiễn cần đến kiến thức hoá học và đưa ra giải pháp. Giáo viên cần  quan tâm rèn luyện các kĩ năng phát hiện vấn đề; lập kế hoạch nghiên cứu, 

3 

giải quyết vấn đề (thu thập, trình bày thông tin, xử lí thông tin để rút ra kết  luận); đánh giá kết quả giải quyết vấn đề; nếu giải pháp khắc phục, cải tiến,  đồng thời kết hợp với giáo dục STEM trong dạy học nhằm phát triển cho học  sinh khả năng tích hợp các kiến thức, kĩ năng của môn Toán, Công Nghệ và  Hoá học vào việc nghiên cứu giải quyết một số tình huống thực tiễn.  

Có sự tương đồng về phương pháp, hình thức tổ chức dạy học giữa dạy  học Hoá học với dạy học STEM. Đó là chú trọng vào hoạt động, thực hành,  trải nghiệm và định hướng sản phẩm. Đây cũng là cơ sở để triển khai dạy học  nhiều nội dung công nghệ tiếp cận STEM. 

Giáo dục STEM trong môn Hoá học được thực hiện thông qua các bài  học, mchj nội dung, chuyên đề học tập. Khi triển khai chương trình, giáo dục  STEM trong dạy học môn Hoá học sẽ tiếp tục được mở rộng thông qua dạy