SKKN Định hướng khởi nghiệp cho học sinh với các sản phẩm làm đẹp từ thiên nhiên thông qua dạy học dự án chủ đề Este – Lipit lớp 12 THPT

PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài

1.1. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện  giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học  theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến  thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động  xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học”. Vì thế, để thực hiện tốt mục tiêu đổi mới  căn bản và toàn diện Giáo dục và Đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, chúng ta  cần có nhận thức đúng về bản chất của sự đổi mới phương pháp dạy học theo định  hướng phát triển năng lực người học. Mục tiêu chính của đổi mới giáo dục là tạo ra  lực lượng lao động sẵn sàng thích nghi với với sự thay đổi của thời đại. Với nền tảng  vững chắc này, người lao động sẽ nắm bắt kiến thức mới nhanh chóng, biết áp dụng  một cách sáng tạo vào thực tế. 

1.2. Thực hiện Quyết định số 3852/QĐ-BGDĐT ngày 25/11/2022 của Bộ Giáo  dục và Đào tạo về việc ban hành thể lệ cuộc thi “Học sinh, sinh viên với ý tưởng  khởi nghiệp” lần thứ V – SV – STAUP LẦN V, Sở Giáo dục và đào tạo Nghệ An  triển khai cuộc thi theo quyết định số 2795/SGD&ĐT – CTTT – GDTX nhằm khơi  dậy tiềm năng, phát huy sự đam mê, tư duy sáng tạo và khát vọng khởi nghiệp của  học sinh, đồng thời giúp các em trao dồi kiến thức, rèn luyện kĩ năng để thực hiện  ước mơ, hoài bão trong tương lai. Điều đó cho thấy vấn đề khởi nghiệp trong trường  học đang được quan tâm, để đào tạo ra nguồn nhân lực phù hợp và chủ động thích  nghi với những biến đổi của thế giới trong thời đại công nghệ số. Do đó HS không  chỉ cần được trang bị các kĩ năng, kiến thức mà hơn cả là năng lực thích ứng và xử lí nhanh nhạy các vấn đề phức tạp của cuộc sống và công việc. 

1.3. Hóa học là môn học thực nghiệm, kiến thức Hóa học được vận dụng rất  nhiều trong thực tế cuộc sống, do đó thông qua ý tưởng khởi nghiệp học sinh được  mở rộng tri thức, rèn luyện khả năng tư duy, tính kiên nhẫn… và vận dụng những  kiến thức được học vào giải quyết những vấn đề do thực tiễn đặt ra. Tuy nhiên  chương trình hóa học hiện hành còn nhiều bất cập, bài tập nặng nhiều về lý thuyết,  tính toán, nhiều bài thực hành trùng lặp, không thực tế và xa vời thực tiễn. Nội dung  hóa học gắn với các vấn đề thực tiễn còn ít. Tính giáo dục của môn hóa thông qua  lượng bài tập thực tế trong sách giáo khoa cũng chưa thực sự nổi bật. Đặc biệt những  thông tin khoa học mới và những vấn đề mang tính thời sự có liên quan đến bộ môn  không được cập nhật kịp thời vào chương trình. Chính vì vậy, những ứng dụng trong  sách giáo khoa sẽ nhanh chóng lạc hậu. Điều đó làm cho ý nghĩa của việc học trở nên kém hứng thú làm hạn chế khả năng tư duy và vận dụng sáng tạo của học sinh  Việt Nam so với bạn bè quốc tế.

1 

1.4. Trong chương trình hóa học 12, với hệ thống chương Este – Lipit có rất  nhiều bài tập gắn với thực tiễn, sản xuất nhưng chỉ được sách giáo khoa nhắc đến sơ  sài, thiếu logic khiến cho việc dạy và học trở nên nhàm chán. Việc định hướng cho  học sinh sử dụng các nguyên liệu sẵn có tại địa phương để làm ra các sản phẩm ý  nghĩa và đề xuất kinh doanh các sản phẩm đó rất ý nghĩa. Điều này giúp học sinh  phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học,  khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn;  tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Đặc biệt định  hướng khởi nghiệp có ý nghĩa đối với các em chuẩn bị lựa chọn nghề nghiệp sau khi  tốt nghiệp THPT, phù hợp với xu hướng nghành nghề trong bối cảnh kĩ thuật số đang  đặt ra nhiều biến đổi phức tạp. 

1.5. Đã có một số đề tài nghiên cứu về chủ đề Este – Lipit có nội dung liên môn,  đưa ứng dụng hóa học vào thực tiễn đời sống ở các trường phổ thông. Tuy nhiên tôi  thấy rằng chưa có đề tài nào nghiên cứu về định hướng khởi nghiệp cho học sinh với  các sản phẩm làm đẹp từ thiên nhiên vận dụng kiến thức hoá học theo hướng phát triển  năng lực đặc thù môn Hóa học – những năng lực cần thiết trong chương trình giáo dục  phổ thông mới được đưa vào dạy từ năm học 2022-2023.  

Xuất phát từ những những yêu cầu đào tạo của xã hội, yêu cầu tất yếu về đổi  mới phương pháp dạy học nói chung và bộ môn hóa học nói riêng tôi chọn đề tài:  “Định hướng khởi nghiệp cho học sinh với các sản phẩm làm đẹp từ thiên nhiên  thông qua dạy học dự án chủ đề Este – Lipit lớp 12 THPT” với mong muốn góp  thêm một số ý tưởng và biện pháp mới trong tổ chức dạy học để phát huy những  năng lực tích cực cho học sinh trong thời đại công nghệ 4.0. 

2. Mục đích nghiên cứu 

– Nghiên cứu, xây dựng và thử nghiệm những biện pháp định hướng khởi  nghiệp cho HS với các sản phẩm làm đẹp từ thiên nhiên theo DHDA nhằm phát huy  năng lực của HS qua phần Este – Lipit – Hoá học 12 để nâng cao hiệu quả quá trình  dạy học sinh học ở trường phổ thông. 

– Rèn luyện cho HS kĩ năng làm việc theo nhóm, kỹ năng phát hiện và giải  quyết vấn đề thực tiễn một cách có hiệu quả. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

– Tìm hiểu cơ sở lí luận về dạy học dự án, các dự án khởi nghiệp của học sinh  thông qua môn học. 

– Nghiên cứu các phương pháp và cách thức lồng ghép kiến thức thực tiễn môn  học để định hướng khởi nghiệp cho học sinh nhằm phát triển năng lực đặc thù môn  hóa học. 

– Nghiên cứu chương trình và sách giáo khoa hóa học theo định hướng phát  triển năng lực GDPT 2018. 

– Kết luận và đề xuất.

2 

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 

– HS THPT khối 12, GV giảng dạy hoá học ở THPT 

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 

– Đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài 

5.2. Phương pháp điều tra 

Phương pháp quan sát sư phạm, phương pháp điều tra khảo sát, phương pháp  tổng kết kinh nghiệm. 

5.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

Phương pháp nghiên cứu trên nhóm lớp thực nghiệm qua việc đánh giá các tiêu  chí tương ứng với các mức độ đạt được và so sánh với lớp đối chứng. 

5.4. Phương pháp thống kê toán học 

Sử dụng toán xác suất, thống kê để xử lí số liệu và tính toán. 

6. Những đóng góp mới của đề tài 

* Về mặt lí luận:  

– Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận về dạy học dự án, áp dụng dự án để định  hướng khởi nghiệp cho HS. 

– Nghiên cứu một cách có hệ thống về khởi nghiệp, áp dụng khởi nghiệp trong  dạy học nhằm xây dựng môi trường học tập tích cực, rèn luyện HS những năng lực,  phẩm chất quan trọng trong yêu cầu phát triển con người toàn diện của giáo dục mới  hiện nay. 

* Về mặt thực tiễn:  

– Cung cấp nguồn tư liệu giúp GV dễ dàng lựa chọn và áp dụng vào bài dạy để phát huy tính sáng tạo cho HS thông qua dự án khởi nghiệp từ nguồn nguyên liệu có  sẵn tại địa phương.  

– Tổ chức một số hoạt động trải nghiệm thực tế như tinh chế các sản phẩm làm  đẹp từ nguồn nguyên liệu có sẵn tại địa phương, đề xuất hướng kinh doanh sản phẩm,  mở hội chợ bán hàng. Điều này giúp HS có thêm niềm tin vào khoa học từ đó phát  huy năng lực đặc thù môn hóa, góp phần nâng cao hiệu quả học tập trong dạy học  hóa học ở trường phổ thông. 

– Đề tài có ý nghĩa khơi dậy tiềm năng, phát huy sự đam mê, tư duy sáng tạo và  khát vọng khởi nghiệp của học sinh THPT, đồng thời giúp các em trau dồi kiến thức,  rèn luyện kỹ năng để thực hiện ước mơ, hoài bão trong tương lai.

3 

PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

1. Cơ sở khoa học của đề tài 

1.1. Cơ sở lí luận 

1.1.1. Dạy học dự án 

1.1.1.1. Khái niệm 

– Dạy học dự án là một hình thức dạy học hay PPDH phức hợp, trong đó dưới  sự hướng dẫn của giáo viên, người học tiếp thu kiến thức và hình thành kỹ năng  thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống (dự án) có thật trong đời sống, theo  sát chương trình học, có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và tạo ra các sản  phẩm cụ thể 

1.1.1.2. Đặc điểm của dạy học dự án 

– Tính phức hợp: Có sự kết hợp tri thức nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau, học sinh thực hiện các hoạt động học tập phong phú và đa dạng, sử dụng nhiều  phương tiện học tập, thực hành; có sự tích hợp công nghệ thông tin vào quá trình  học tập. Việc kiểm tra, đánh giá cũng được thực hiện thường xuyên và đa dạng. 

– Tính định hướng người học: Dạy học dự án chú ý đến nhu cầu, khả năng, hứng  thú của người học. Học sinh tích cực, tự lực tham gia vào các giai đoạn của quá trình  dạy học từ việc chọn chủ đề, xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự  án, kiểm tra, đánh giá. 

+ Tính hợp tác trong hoạt động: Đó là đặc điểm nổi bật của dạy học dự án,  người học tham gia một cách có tổ chức, có sự phân công, chịu trách nhiệm và phối  hợp với các thành viên khác, với giáo viên hướng dẫn cũng như với các lực lượng  xã hội khác tham gia trong dự án.  

– Tính định hướng thực tiễn: Có ý nghĩa trong thực tiễn 

– Tính định hướng sản phẩm: Sản phẩm được tạo ra chính là kết quả của việc  học tập. Những sản phẩm đem lại nhiều ích lợi đối với xã hội thường được đánh giá  cao và có thể được công bố, giới thiệu rộng rãi và đưa vào sử dụng