SKKN Phát triển năng lực đặc thù môn hóa học thông qua bài tập sáng tạo chủ đề HIDROCACBON lớp 11 THPT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài

Chúng ta đang sống trong một xã hội ngày càng đa dạng, với xu thế toàn cầu  hóa lôi cuốn sự hội nhập của mọi quốc gia trên thế giới. Những thay đổi và phát triển liên tục ở mọi khía cạnh của cuộc sống đã đặt ra những thách thức cho ngành giáo  dục trong việc đào tạo nguồn nhân lực theo nhu cầu mới của thời đại. Nghị quyết  Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo  nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại;  phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người  học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy  cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi  mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu  khoa học”. Vì thế, để thực hiện tốt mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục  và Đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, chúng ta cần có nhận thức đúng về bản  chất của sự đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người  học. Mục tiêu chính của đổi mới giáo dục là tạo ra lực lượng lao động sẵn sàng thích  nghi với với sự thay đổi của thời đại. Với nền tảng vững chắc này, người lao động  sẽ nắm bắt kiến thức mới nhanh chóng, biết áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế. 

Hóa học là môn học thực nghiệm, kiến thức Hóa học được vận dụng rất nhiều  trong thực tế cuộc sống, do đó thông qua bài tập sáng tạo, đặc biệt là các bài tập thực  tiễn học sinh được mở rộng tri thức, rèn luyện khả năng tư duy, tính kiên nhẫn… và  vận dụng những kiến thức được học vào giải quyết những vấn đề do thực tiễn đặt ra.  Tuy nhiên chương trình hóa học hiện hành còn nhiều bất cập, bài tập nặng nhiều về lý thuyết, tính toán, nhiều bài thực hành trùng lặp, không thực tế và xa vời thực tiễn.  Nội dung hóa học gắn với các vấn đề thực tiễn còn ít, đặc biệt khả năng vận dụng  kiến thức đó vào thực tiễn hầu như không có. Tính giáo dục của môn hóa thông qua  lượng bài tập thực tế trong sách giáo khoa cũng chưa thực sự nổi bật. Chủ yếu đưa  ra mặt tích cực của các chất, các phản ứng…còn về tác động tiêu cực đến môi trường,  sức khỏe con người và giải pháp cho vấn đề này thì rất ít đề cập.. Đặc biệt những  thông tin khoa học mới và những vấn đề mang tính thời sự có liên quan đến bộ môn  không được cập nhật kịp thời vào chương trình. Chính vì vậy, những ứng dụng trong  sách giáo khoa sẽ nhanh chóng lạc hậu. Điều đó làm cho ý nghĩa của việc học trở nên kém hứng thú và khó thuyết phục học sinh, làm hạn chế khả năng tư duy và vận  dụng sáng tạo của học sinh Việt Nam so với bạn bè quốc tế. 

Trong chương trình hóa học 11, với chủ đề HIĐROCACBON có rất nhiều bài  tập gắn với thực tiễn, sản xuất, môi trường nhưng chỉ được sách giáo khoa nhắc đến  sơ sài, thiếu logic khiến cho việc dạy và học trở nên nhàm chán. Việc thiết kế các  bài tập sáng tạo gắn với năng lực đặc thù môn học ở những chương này thực sự cần  thiết, giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng  phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến 

1 

thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học  sinh. 

Đã có một số đề tài nghiên cứu về bài tập sáng tạo, giải các bài toán có nội dung  liên môn phát triển khả năng ứng dụng hóa học vào thực tiễn ở các trường phổ thông. Tuy nhiên tôi thấy rằng chưa có đề tài nào nghiên cứu về phương pháp thiết kế các bài  tập sáng tạo chủ đề HIĐROCACBON theo hướng phát triển năng lực đặc thù môn hóa  học – những năng lực cần thiết trong chương trình giáo dục phổ thông mới được đưa  vào dạy từ năm học 2022-2023.  

Xuất phát từ những những yêu cầu đào tạo của xã hội, yêu cầu tất yếu về đổi  mới phương pháp dạy học nói chung và bộ môn hóa học nói riêng tôi chọn đề tài:  “Phát triển năng lực đặc thù môn hóa học thông qua bài tập sáng tạo chủ đề HIDROCACBON lớp 11 THPT” với mong muốn góp thêm một số ý tưởng và biện  pháp mới trong tổ chức dạy học để phát huy những năng lực tích cực cho HS trong  thời đại công nghệ 4.0. 

2. Mục đích nghiên cứu 

Sáng kiến nhằm chứng minh sự cần thiết cũng như khả năng, ưu thế và hiệu  quả to lớn của việc sử dụng bài tập sáng tạo qua chủ đề Hidrocacbon lớp 11 THPT. 

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

3.1. Khách thể nghiên cứu: Tiến hành dạy học hóa học lớp 11 ở trường THTP  

3.2. Đối tượng nghiên cứu: Việc sử dụng phương pháp dạy học thông qua việc  sử dụng bài tập sáng tạo học hóa học THPT. 

4. Giả thiết khoa học 

Nếu vận dụng bài tập sáng tạo cùng với một số phương pháp và kĩ thuật dạy  học, kĩ thuật đánh giá hợp lí trong dạy học hóa học 11 thì sẽ phát triển năng đặc thù  môn hoá học của học sinh, nhằm góp phần vào đổi mới PPDH và nâng cao chất  lượng dạy học hóa học ở trường THPT. 

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 

– Nghiên cứu cơ sở khoa học của đề tài bao gồm năng lực đặc thù môn hoá học,  bài tập sáng tạo.  

– Khảo sát, đánh giá thực trạng và khả năng vận dụng bài tập sáng tạo để phát  triển năng lực đặc thù môn Hoá học chủ đề Hidrocacbon. 

– Đề xuất các biện pháp sử dụng bài tập sáng tạo chủ đề Hidrocacbon để phát  triển năng lực đặc thù môn Hoá học 11. 

– Tiến hành thực nghiệm sư phạm khẳng định tính khả thi và hiệu quả của biện  pháp vận dụng bài tập sáng tạo chương Hidrocacbon để phát triển năng lực đặc thù môn  Hoá học 11.

2 

– Tiến hành khảo sát GV để thu thập mức độ định lượng về tính cấp thiết và  khả thi của các giải pháp phát sử dụng bài tập sáng tạo.  

5.2. Phạm vi nghiên cứu 

– Trong đề tài, tôi tập trung nghiên cứu về việc sử dụng bài tập sáng tạo chương  Hidrocacbon để phát triển năng lực đặc thù môn Hoá học. 

– Đề tài được triển khai và nghiên cứu từ tháng 8 năm 2022 đến tháng 4 năm  2023. Cụ thể: