SKKN Thiết kế bài giảng E-Learning bài học “Sự rơi tự do” – Vật lý 10 THPT góp phần nâng cao năng lực tự học cho học sinh

ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài.
Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, trong thời gian vừa qua, hơn 20 triệu học sinh, sinh viên và gần 2 triệu nhà giáo các cấp học không thể dạy – học theo phương thức dạy học trực tiếp. Chuyển sang dạy học trực tuyến là lựa chọn thích ứng phù hợp trong bối cảnh hiện nay. Dạy học trực tuyến có nhiều ưu điểm nhưng cũng đặt ra không ít khó khăn mà ngành Giáo dục đã và đang nỗ lực khắc phục để vượt qua.
Có thể nói, rất nhiều giáo viên còn chưa khai thác được tối ưu việc ứng dụng công nghệ thông tin khi dạy học trực truyến. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy – học đã mang lại hiệu quả cao trong việc chiếm lĩnh kiến thức và phát triển một cách vượt bậc các năng lực của học sinh. Học sinh có thể dễ dàng lĩnh hội kiến thức một cách trực quan hơn, rõ ràng hơn, chủ động hơn và nhiều thông tin hơn. Vì vậy, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy – học là một yêu cầu tất yếu của đổi mới phương pháp dạy học, nhất là dạy học trực tuyến. Vật lý là bộ môn khoa học thực nghiệm, nhiều kiến thức trong chương trình giảng dạy gắn liền với thực tiễn, đòi hỏi giáo viên cung cấp kiến thức cho học sinh phải trực quan hơn, đa dạng hơn nhằm giúp học sinh tăng khả năng tư duy trừu tượng để hiểu sâu bản chất của hiện tượng. Cụ thể như ở bài “Sự rơi tự do”, chuyển động rơi là một hiện tượng rất thường gặp trong thực tế, nếu giáo viên giảng dạy lựa chọn phương pháp truyền thống, học sinh sẽ rất khó hình dung được các hiện tượng, việc tiếp thu bài của các em sẽ vẫn gặp nhiều khó khăn. Nhiều học sinh rất thuộc bài nhưng không hiểu được bản chất của các sự vật, hiện tượng nên kĩ năng vận dụng vào bài tập cũng như thực tế chưa tốt. Với mục tiêu giáo dục trong thời kì đổi mới, thực hiện phương pháp dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm thì năng lực tự học sẽ đóng vai trò vô cùng lớn trong quá trình lĩnh hội kiến thức. Để phát triển năng lực tự học và nâng cao hiệu quả dạy – học trong bài “Sự rơi tự do” – Vật lí 10 chúng tôi đưa ra giải pháp sử dụng bài giảng E-Learning. Bài giảng E-Learning chính là hình thức tổ chức bài giảng thông qua việc khai thác những thiết bị công nghệ tiêu biểu như máy tính, máy tính bảng, hay điện thoại… qua môi trường internet để tiến hành giảng dạy đáp ứng cho nhu cầu học tập của con người. Với bài giảng E-Learning mở ra một hệ sinh thái giáo dục số hóa hoàn chỉnh giúp việc lưu trữ, mã hóa, hay truyền tải dữ liệu, kiến thức tới người học được thực hiện tốt. Việc tương tác với giáo viên, với hệ thống dễ dàng khi có thể tự do chọn lựa được phương pháp, công cụ hỗ trợ sao cho phù hợp nhất. Học tập với bài giảng E-Learning mang tới sự chủ động cao cho học sinh. Sự kết hợp giữa hình ảnh, âm thanh, hay tình huống xây dựng qua các nhân vật hoạt hình… khai thác tốt trong xây dựng bài giảng tạo nên những bài học sinh động, sống động đầy thú vị và hấp dẫn. Nó giúp thu hút sự chú ý của người học để nâng cao hơn nữa hiệu quả học tập, giúp các em hiểu nhanh hơn, hứng thú hơn và có kĩ năng vận dụng vào thực tế tốt hơn.
Đặc biệt tại những thời điểm dịch bệnh đang bùng phát, học sinh không thể đến trường, việc học thông qua bài giảng E-Learning là một giải pháp cực tốt giúp đảm bảo cung cấp các kiến thức, kỹ năng, đồng thời tăng cường khả năng tự học cho học sinh. Tuy nhiên, để xây dựng bài giảng E-Learning thế nào cho chất lượng và đạt hiệu quả cao trong quá trình tự học của học sinh thì không phải giáo viên nào cũng làm được.
Từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Thiết kế bài giảng E-Learning bài học “Sự rơi tự do” – Vật lý 10 THPT góp phần nâng cao năng lực tự học cho học sinh”.
II. Mục đích nghiên cứu.
Thiết kế bài giảng E-Learning bài học “Sự rơi tự do” – Vật lý 10 THPT nhằm phát huy năng lực tự học cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
III. Nhiệm vụ nghiên cứu.
– Nghiên cứu đường lối giáo dục và chủ trương đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
– Nghiên cứu lí luận về bài giảng E-Learning, năng lực tự học.
– Phân tích đặc điểm nội dung kiến thức bài “Sự rơi tự do”, từ đó đề xuất phương án cần xây dựng.
– Lựa chọn phần mềm và công cụ hỗ trợ thiết kế bài giảng E-Learning.
– Vận dụng lí luận và thực tiễn để thiết kế bài giảng E-Learning cho bài học “Sự rơi tự do”.
– Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài và tính khả thi của việc sử dụng bài giảng E-learning trong dạy học vật lý ở trường THPT.
IV. Phương pháp nghiên cứu.
– Phương pháp nghiên cứu lí luận.
– Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
– Phương pháp thống kê toán học.
V. Đóng góp của đề tài.
1. Về mặt lí luận:
– Góp phần làm sáng tỏ lý luận về ứng dụng bài giảng E-Learning trong dạy học vật lý ở trường THPT, đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy năng lực tự học của HS.
– Đề xuất quy trình thiết kế bài giảng E-Learning để phát triển năng lực tự học, năng lực vận dụng kiến thức, năng lực giải quyết vấn đề và năng lực sáng tạo cho HS, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Vật lý ở trường THPT.
2. Về mặt thực tiễn:
– Xây dựng ý tưởng, thiết kế và tiến hành xây dựng bài giảng E-Learning bài “Sự rơi tự do”-Vật lý 10 THPT.
– Đề xuất phương án lựa chọn các phần mềm và công cụ hỗ trợ hiệu quả cho việc thiết kế bài giảng E-Learning môn vật lý.
– Đề xuất công cụ đánh giá có tác dụng kép (đánh giá định tính và đánh giá định lượng) và là đòn bẩy thúc đẩy quá trình học tập của HS.
– Khẳng định lợi ích từ việc triển khai rộng rãi phương pháp dạy học trực tuyến E-Learning ở các môn học, các lớp học ở trường THPT. Nó là một mô hình linh hoạt, phù hợp với điều kiện môn học, tạo cơ hội học tập công bằng cho học sinh, vừa đảm bảo yêu cầu hướng đến học sinh là trung tâm quá trình dạy học vừa hướng đến mục tiêu cá thể hóa trong dạy học; giúp nâng cao tính tự học của học sinh, với bài giảng E-Learning thì học sinh có thể học mọi lúc, mọi nơi mà ko cần sự có mặt của GV, phù hợp với thời điểm hiện tại do dịch COVID và thời đại thế giới phẳng trên toàn cầu.

B. NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA E-LEARNING TRONG VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH
1.1. Tổng quan về E-Learning.
1.1.1. Khái niệm.
E-Learning là tên viết tắt của electronic learning (học tập điện tử). Đây là quá trình học tập thông qua các phương tiện điện tử như máy tính, điện thoại, tivi, mà hình thức chính là học tập trên máy tính thông qua mạng Internet.
Bài giảng E-Learning chính là hình thức tổ chức bài giảng thông qua việc khai thác những thiết bị công nghệ điện tử qua môi trường internet để tiến hành giảng dạy đáp ứng cho nhu cầu học tập của con người. Bài giảng E-Learning mở ra một hệ sinh thái giáo dục số hóa hoàn chỉnh giúp việc lưu trữ, mã hóa, hay truyền tải dữ liệu, kiến thức tới người học được thực hiện tốt hơn.
1.1.2. Ưu điểm của E-Learning so với việc dạy học truyền thống.
E-Learning được đánh giá là một cuộc cách mạng trong giáo dục thế kỉ 21 với những ưu điểm nổi trội:
Giúp cho việc học ở mọi nơi, mọi lúc. Người học có thể tận dụng tối đa các cơ hội học tập.
E-Learning tạo ra một môi trường học tập mới mẻ, mềm dẻo và thân thiện. Nó mở ra cơ hội đối với tất cả mọi người và góp phần xoá bỏ sự phân biệt tuổi tác, tôn giáo, nghề nghiệp, đưa người khuyết tật hoà nhập với cộng đồng. Với hình thức giáo dục truyền thống, những người đang đi làm, nếu muốn đi học thêm thì họ phải rất khó khăn mới bố trí được thời gian để đi học. Nếu khoá học được tổ chức ở xa, những người không có điều kiện về thời gian, chi phí hay do hoàn cảnh cá nhân cũng phải đành từ bỏ ý định. Ngược lại, với mô hình E-Learning, mỗi cá nhân có thể lựa chọn cho mình một hình thức học tập phù hợp nhất không bị hạn chế bởi thời gian hay không gian.
Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, E-Learning có mặt ở khắp nơi, một khoá học E-Learning được chuyển tải qua một máy tính tới người học, điều này cho phép học sinh có thể linh hoạt lựa chọn khoá học từ một máy tính. Do đó thời gian rảnh rỗi khi di chuyển trên xe buýt, tàu hoả hay máy bay… có thể được sử dụng một cách hữu hiệu vào mục đích học tập.
Người học chủ động, tích cực hơn trong học tập, hỗ trợ việc học thông qua phản hồi và thảo luận.
Các bài giảng được hỗ trợ các file âm thanh, hình ảnh, video, các trò chơi, các phần mềm tạo câu hỏi Quiz Maker, McMIX…. Một vài môn học được thực hành trực tiếp thông qua video hướng dẫn của giáo viên. Do đó, việc học trở nên lôi cuốn, hấp dẫn làm cho học sinh nhanh chóng nắm bắt, in sâu kiến thức trong đầu. Nhờ sử dụng mạng và cộng đồng trực tuyến, người học có thể trao đổi, học hỏi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm. Hình thức này khuyến khích khả năng độc lập tư duy, mạnh dạn bày tỏ ý kiến cá nhân của mỗi học sinh.
E-Learning cung cấp nhiều tùy chọn cho việc học như: đọc, xem, tìm hiểu, tìm kiếm, thảo luận, diễn đàn chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm. Qua đó, người học có thể chọn cho mình một hình thức học phù hợp nhất hoặc có thể kết hợp giữa các hình thức đó.
Nhiều phương thức truyền tải kiến thức, bài giảng hiệu quả.
E-Learning thường được dùng để hỗ trợ cho giảng dạy bằng việc cung cấp các thông tin về bài giảng, tạo ra việc truy cập tới các tài nguyên học một cách dễ dàng, thiết lập cộng đồng giao tiếp trong lớp học, hỗ trợ làm việc theo nhóm và cung cấp các bài test có đánh giá, phản hồi. Thông tin về bài giảng bao gồm mục đích và mục tiêu của bài giảng, chương trình học, phương pháp giảng dạy, thời gian biểu, danh sách các tài liệu tham khảo. Người học được cung cấp một nguồn rộng lớn các tài nguyên học và họ có thể truy cập tới nó một cách dễ dàng. Tài nguyên ở đây có thể là các file tiếng, file hình, các bài giảng, các slide, các tài liệu tham khảo, các câu hỏi thường gặp và cả những trang web cung cấp kiến thức khác. Với E-Learning, người học có thể trao đổi và chia sẻ kiến thức cũng như kinh nghiệm của họ một cách cởi mở, tương trợ lẫn nhau. Đôi khi, họ cũng có thể tự tìm thấy câu trả lời cho những thắc mắc của bản thân ngay chính trong câu hỏi của người khác trong nhóm thảo luận. Qua đó, góp phần tăng khả năng làm việc theo nhóm của học sinh. Sau mỗi bài giảng, mỗi chương, mỗi học phần, học sinh có thể tự ôn luyện kiến thức, rèn luyện kĩ năng cho bản thân thông qua các bài test có phản hồi. Các bài test này bao gồm các câu hỏi được chọn ngẫu nhiên trong cơ sở dữ liệu câu hỏi. Các câu hỏi có thể bao gồm cả hình ảnh và âm thanh minh họa, sống động. Học sinh có thể nhận được đáp án và đánh giá ngay lập tức. Qua các bài test, học sinh có thể tự mình kiểm tra kiến thức của bản thân, giáo viên có thể đánh giá chất lượng giáo dục và có phương án hỗ trợ học sinh trau dồi những bài học còn yếu.
Tất cả ưu điểm nói trên vừa giúp đảm bảo chất lượng và tiến độ giáo dục, vừa đảm bảo an toàn cho cả giáo viên và học sinh trong thời đại dịch Covid đang hoành hành trên toàn đất nước, vừa phát huy được năng lực tự học và kĩ năng áp dụng công nghệ thông tin trong việc học của học sinh.