SKKN THIẾT KẾ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC NĂNG LƯỢNG HOÁ HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC LỚP 10 – GDPT 2018

PHẦN 1: MỞ ĐẦU 

1. Lý do chọn đề tài: 

Năm học 2022-2023, chương trình giáo dục phổ thông mới được triển khai ở cấp THPT, đây là một chương trình giáo dục được xây dựng theo hướng mở, lấy  người học làm trung tâm. Chương trình giáo dục phổ thông mới cho phép địa  phương chủ động trong việc triển khai kế hoạch giáo dục theo định hướng giáo dục  trên địa bàn mình, cũng như tạo điều kiện những nhà biên soạn sách và người dạy  phát huy được tính chủ động của họ. Ngoài nguyên lý giáo dục nền tảng bao gồm  “học đi đôi với hành”, “lý luận gắn liền với thực tiễn”, “giáo dục ở nhà trường kết  hợp với giáo dục ở gia đình và xã hội”, chương trình còn chịu ảnh hưởng từ triết lý  giáo dục “học để biết – học để làm – học để chung sống – học để tự khẳng định  mình”. Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, ở cấp trung học phổ thông  môn Hóa học là môn học thuộc giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, được  học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân.  Hoá học 10 giúp học sinh hình thành và phát triển cả ba thành phần của năng lực  hoá học, bao gồm nhận thức, tìm hiểu và vận dụng. 

Chương trình Hoá học 10 tập trung vào kiến thức cơ sở hoá học chung. Các  nội dung này giúp HS nhận định tính hệ thống, quy luật của chất và quá trình biến  đổi chất qua các chủ đề: Cấu tạo nguyên tử; Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá  học; Liên kết hoá học; Phản ứng oxi hoá – khử; Năng lượng hoá học; Tốc độ phản  ứng hoá học và sau phần cơ sở hoá học chung là chủ đề hoá học vô cơ Nguyên tố nhóm VIIA. Trong các chủ đề đó thì Năng lượng hoá học là một nội dung rất mới,  lần đầu được đưa vào giảng dạy trong chương trình Hoá học đại trà, do đó chúng  tôi đã chọn đề tài “THIẾT KẾ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC NĂNG LƯỢNG HOÁ HỌC 

TRONG CHƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC LỚP 10” nhằm nâng cao chất lượng dạy  và học môn Hoá học trong giai đoạn mới.  

1. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài 
2. Mục đích 

Để rèn luyện khả năng làm việc nhóm, nâng cao năng lực nhận thức và tư  duy, giúp học sinh biết nắm bắt các kiến thức cốt lõi, bản chất, tìm ra mối liên hệ  giữa các kiến thức và vận dụng sáng tạo trong việc giải quyết các vấn đề học tập và  thực tiễn, chúng tôi đã nghiên cứu sử dụng các phương pháp dạy học tích cực và hệ  thống câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực trong chủ đề Năng lượng hoá học của  chương trình Hóa học 10. 

2. Nhiệm vụ 

– Nghiên cứu các nội dung lí luận liên quan đến đề tài như: dạy học chủ đề,  các mô hình, phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực: STEM, dự án, lược đồ tư  duy, lớp học đảo ngược, theo góc, mảnh ghép, khăn trải bàn…

1 

– Xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực chủ đề Năng lượng  hoá học. 

– Nghiên cứu vận dụng các hình thức và phương pháp dạy học để thiết kế hoạt  động học tập chủ đề Năng lượng hoá học. 

– Thực nghiệm sư phạm đánh giá tính phù hợp và hiệu quả các đề xuất. III. Đối tượng nghiên cứu 

1. Đối tượng nghiên cứu 

Quá trình dạy hoc chủ đề Năng lượng hoá học trong chương trình Hóa học  lớp 10. 

2. Giả thuyết khoa học 

Khả năng làm việc nhóm, năng lực nhận thức và tư duy, khả năng vận dụng  kiến thức các môn học vào thực tiễn của HS cũng như chất lượng các bài học về  Năng lượng hoá học sẽ được nâng cao khi giáo viên sử dụng dạy học chủ đề có sử  dụng hệ thống câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực phối hợp các phương pháp dạy  học tích cực khác. 

1. Phương pháp nghiên cứu 
2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết 

Nghiên cứu các tài liệu về lý luận dạy học có liên quan đến đề tài.  

Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống  hóa, khái quát hóa… các tài liệu đã thu thập được từ các nguồn khác nhau. 

2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

Điều tra, phỏng vấn giáo viên và học sinh về thực trạng việc sử dụng câu hỏi,  bài tập đánh giá năng lực trong dạy học hóa học.  

Quan sát quá trình học tập của học sinh qua các giờ học, phỏng vấn học sinh.  

Thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả và tính khả thi của các phương pháp  đề xuất trong đề tài. 

1. Những đóng góp của đề tài 

Thiết kế chủ đề dạy học Năng lượng hoá học trong chương trình Hóa học lớp  10 theo hướng phát triển năng lực.

2 

PHẦN II : NỘI DUNG 

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Xây dựng chủ đề dạy học 

1.1.1. Vai trò của DH theo chủ đề trong tiến trình đổi mới giáo dục  hiện nay. 

DH theo chủ đề là một mô hình mới cho hoạt động lớp học thay thế cho lớp học  truyền thống bằng việc chú trọng những nội dung học tập có tính tổng quát, liên quan  đến nhiều lĩnh vực, với trung tâm tập trung vào học sinh và nội dung tích hợp với  những vấn đề, những thực hành gắn liền với thực tiễn. 

Với phương pháp học theo chủ đề, học sinh được học tập theo từng chủ đề và  nghiên cứu sâu các chủ đề dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Các em được giao bài tập  hoặc bài thực nghiệm làm việc theo từng nhóm với từng đề án riêng của môn học. Với  phương pháp học này, việc thảo luận và hợp tác tìm ra giải pháp cho vấn đề giúp các  em phát triển khả năng học độc lập rất nhiều. Chính quá trình tự khám phá và thực  hành, các em hiểu biết vấn đề sâu hơn là chỉ nghe giảng và chép bài. 

Với cách tiếp cận DH theo chủ đề, học sinh không những được tăng cường tích  hợp các vấn đề cuộc sống, thời sự vào bài giảng mà còn tăng cường sự vận dụng kiến  thức của học sinh sau quá trình học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, rèn luyện các  kỹ năng sống vốn rất cần cho trẻ hiện nay. 

DH theo chủ đề ở bậc THPT là sự cố gắng tăng cường tích hợp kiến thức, làm  cho kiến thức có mối liên hệ mạng lưới nhiều chiều; là sự tích hợp vào nội dung  những ứng dụng kĩ thuật và đời sống thông dụng làm cho nội dung học có ý nghĩa  hơn, hấp dẫn hơn. Nói một cách hoa mỹ, thì đó là việc “thổi hơi thở” của cuộc sống  vào những kiến thức cổ điển, nâng cao chất lượng “cuộc sống thật” trong các bài học. 

1.1.2. Các bước để xây dựng một chủ đề DH 

Bước 1. Xác định chủ đề. 

Bước 2. Xác định mục tiêu cần đạt của chủ đề. 

Bước 3. Xây dựng bảng mô tả.  

Bước 4. Biên soạn câu hỏi/bài tập. 

Bước 5. Xây dựng kế hoạch thực hiện chủ đề. 

Bước 6. Tổ chức thực hiện chủ đề. 

1.2. Một số mô hình, phương pháp và kỹ thuật DH tích cực 

1.2.1. Mô hình giáo dục STEM 

Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 khẳng định: Giáo dục STEM là mô hình  giáo dục dựa trên cách tiếp cận liên môn, giúp học sinh áp dụng các kiến thức khoa học,  công nghệ, kĩ thuật và toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể.

3 

Thông qua thực hành và ứng dụng liên môn, các đơn vị giáo dục thay vì dạy các  môn rời rạc lại kết hợp chúng lại thành một mô hình học gắn kết với các ứng dụng  thực tiễn. Nhờ đó học sinh vừa có kiến thức chuyên sâu vừa vận dụng chúng vào thực  tiễn. Các em học sinh không chỉ biết tới lý thuyết mà còn có thể thực hành một cách  chính xác, thuần thục. Giáo dục theo phương thức Stem có thể phá bỏ khoảng cách  giữa hàn lâm và thực tiễn để giúp con người có năng lực đủ để làm việc trong các môi  trường có tính sáng tạo cũng như đòi hỏi cao trong trí óc con người ở thế kỷ 21. 

1.2.2. Mô hình lớp học đảo ngược 

Lớp học đảo ngược (Flipped classroom) là một phương pháp đào tạo mới trong  đó cung cấp nội dung học tập cho người học học tập trước khi vào lớp. Với hình thực  dạy học này, tài liệu học tập được giáo viên cung cấp trên hệ thống eLearning, học  sinh sẽ học tập ở hai không gian trong và ngoài phạm vi lớp học, làm tăng thời lượng  và hiểu quả học tập. Lớp học đảo ngược chuyển sự hướng dẫn học tập sang mô hình  lấy người học làm trung tâm. Với 6 cấp độ học tập trong thang Bloom, trong lớp học  đảo ngược, học sinh sẽ chú trọng nhớ và hiểu ngoài lớp học qua các bài giảng trực  tuyến, sau đó, khi đến lớp, học sinh dùng thời gian lên lớp để khám phá sâu hơn các  chủ đề dưới sự giúp đỡ của giáo viên. Tại lớp học, giáo viên sẽ chú trọng giúp học  sinh ứng dụng, phân tích, đánh giá và sáng tạo. Điều này ngược lại với lớp học truyền  thống rất chú trọng giúp người học hiểu và nhớ lý thuyết tại lớp. 

1.2.3. DH giải quyết vấn đề 

Trong môn Hoá học, có thể vận dụng DH giải quyết vấn đề trong hoạt động  khám phá kiến thức mới, hoạt động ôn tập, luyện tập, vận dụng mở rộng. Đồng thời  cũng có thể được sử dụng như là một tư tưởng xuyên suốt của cả bài học, khi vấn đề  được đặt ra trong hoạt động khởi động nhằm tạo hứng thú và gắn kết HS vào bài học,  thông qua các hoạt động khám phá kiến thức mới theo dẫn dắt của GV, HS giải quyết  được vấn đề được đặt ra ban đầu, từ đó HS vận dụng để giải quyết những vấn đề  tương tự trong tình huống mới. 

1.2.4. DH dự án. 

DH dự án là phương pháp DH tích cực rất phù hợp để tổ chức DH các chủ đề/  bài học STEM đòi hỏi chế tạo sản phẩm. Không gian thực hiện các nhiệm vụ dự án  thường mở và kéo dài vượt thời gian trong khuôn khổ tiết học. Để thực hiện dược cần  có sự bố trí hợp lí thời gian trên lớp và thời gian ở nhà. 

Trong phương pháp học tập theo dự án, học sinh giải quyết một vấn đề, nhưng  trọng tâm là sản phẩm mà học sinh cần phải tạo ra. 

Phương pháp DH theo dự án là một hình thức DH mà học sinh được học dưới  sự điều khiển và giúp đỡ của các giáo viên, nhưng phải tự giải quyết nhiệm vụ học  của mình, nó đòi hỏi sự kết hợp cả về mặt lý thuyết và thực hành. Thông qua quá trình  nó sẽ tạo ra những sản phẩm học tập.