SKKN Thiết kế và sử dựng Rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinhthông qua dạy học dự án trong môn Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 THPT – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Đổi mới giáo dục từ lâu đã là một yêu cầu thiết yếu của xã hội. Điều này đã được nêu ra trong Nghị quyết số 29-NQ/TW (ngày 4.11.2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH – HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế và được quy định cụ thể trong 

Chương trình GDPT chương trình tổng thể (Ban hành kèm theo thông tư số 32/2018/TT-BGDDT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo), Luật giáo dục (ban hành 6/2019). Theo các văn bản này, việc đổi mới giáo dục phải được tiến hành đồng bộ từ nội dung chương trình, sách giáo khoa, phương pháp giảng dạy, kiểm tra đánh giá (KTĐG)… Trong đó việc đổi mới kiểm tra KTĐG là vấn đề cốt lõi vì nó ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng và hiệu quả dạy học.  

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo khẳng định: “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan. Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và của xã hội”. 

Để đánh giá (ĐG) phẩm chất, năng lực (NL) của học sinh (HS) yêu cầu thiết yếu là phải xây dựng được bộ công cụ ĐG phù hợp, có giá trị, có độ tin cậy cao và phù hợp với thực tiễn dạy học ở Việt Nam. Có rất nhiều phương pháp và công cụ để KTĐG NL của học sinh như: Bài kiểm tra, sản phẩm học tập, bảng kiểm, thang đo, phiếu đánh giá (rubric),… Trong đó, rubric là một công cụ hiệu quả, có độ tin cậy cao, đáp ứng các yêu cầu nêu trên, bởi vì rubric giúp giáo viên (GV) trình bày rõ những gì họ mong muốn từ HS và thông báo cho HS cần phải làm gì và cần đạt được gì trong quá trình học tập. Ngay cả khi GV thiết kế rubric nhưng không thông báo đến HS thì quá trình thiết kế, sử dụng rubric cũng có tác động tích cực, giúp GV có thể lựa chọn nội dung và phương pháp dạy học phù hợp. Rubric còn giúp GV nhận biết đặc điểm của một sản phẩm học tập đạt yêu cầu, giúp HS tự học và tự ĐG kết quả học tập của mình. Rubic còn có thể minh chứng kết quả học tập ở các mức độ khác nhau, từ đó hạn chế sự chênh lệch quá lớn ở các HS với nhau. 

          Xuất phát từ những lí do trên chúng tôi chọn và nghiên cứu đề tài: “Thiết kế và sử dựng Rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh thông qua dạy học dự án trong môn Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 THPT.” 

• Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 

• Mục đích nghiên cứu 

Đề tài đưa ra nguyên tắc, quy trình thiết kế và sử dụng Rubric trong dạy học 

Giáo dục kinh tế và pháp luật để đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS 

• Nhiệm vụ nghiên cứu  

1. • Xây dựng được ma trận nội dung kiến thức, năng lực cần hình thành cho học sinh. 
   • Nắm được đặc điểm, nguyên tắc và quy trình thiết kế, sử dụng rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh trong dạy học môn Giáo dục kinh tế và pháp luật. 

• Đối tượng, phạm vi  nghiên cứu:   

• 1.Đối tượng nghiên cứu 

Quy trình thiết kế và sử dụng rubric trong quá trình tổ chức hoạt động dạy Giáo dục kinh tế và pháp luật THPT. 

• Khách thể nghiên cứu 

+ Học sinh, giáo viên dạy bộ môn Giáo dục kinh tế và pháp luật tại trường THPT Diễn Châu 4 và các trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu. 

• Thời gian nghiên cứu và thực nghiệm:  

Đề tài được nghiên cứu từ năm học 2021 – 2022 và tiến hành nghiên cứu và  thực nghiệm sư phạm từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 4 năm 2023.   

• Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu lý luận: nghiên cứu với các tài liệu khoa học, sách báo tạp chí, các trang web,… 
• Phương pháp điều tra, khảo sát 
• Phương pháp thống kê 
• Phương pháp quan sát: quan sát thái độ, quá trình và kết quả thực hiện ĐG và tự ĐG  của HS bằng công cụ rubric … 
• Phương pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu. 
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm. 

• Tính mới của đề tài – Là đề tài đầu tiên của nhóm tác giả và cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu. 

– Thiết kế và hướng dẫn cách sử dụng bộ tiêu chí đánh giá năng lực năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS trong dạy học Giáo dục kinh tế và pháp luật nói chung và thông qua dạy học dự án nói riêng.  

• Những đóng góp chính của đề tài 

• Đề tài là tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn vận dụng rubric trong quá trình dạy học;  
• Đề xuất được quy trình thiết kế và sử dụng rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS thông qua dạy học dự án trong môn Giáo dục kinh tế và pháp luật THPT phù hợp với mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 2018. 

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

CHƯƠNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 

1.1. Cơ sở lí luận. 

1.1.1. Cơ sở lí luận về rubric. + Khái niệm rubric. 

Rubric là một thuật ngữ có nguồn gốc là từ rubrica, theo tiếng Latin có nghĩa là “vùng đất đỏ”, “phần viết bằng mực đỏ trong các cuốn Kinh thánh, sách cổ”; “tập tục hoặc quy tắc được thiết lập để thực hiện”. Sau đó, có nhiều nhà nghiên cứu đã đưa ra những định nghĩa khác nhau về rubric. Tuy nhiên, giữa các định nghĩa đó ta vẫn thấy có những điểm chung. 

Tác giả Tôn Quang Cường có đưa ra khái niệm về rubric cụ thể, chi tiết hơn: “Rubric là một cách ĐG, công cụ ĐG, được sử dụng khá rộng rãi trong thực tiễn GD và dạy học trên thế giới. Rubric là bảng mô tả chi tiết có tính hệ thống (theo chuẩn, tiêu chí và mức) những kết quả (kiến thức, kĩ năng, thái độ) mà người học nên làm và cần phải làm để đạt được mục tiêu cuối cùng khi thực hiện nhiệm vụ cụ thể”. 

Như vậy, ta có thể hiểu rubric là một tập hợp các tiêu chí thể hiện mức độ đạt được của mục tiêu học tập và được sử dụng để ĐG hoặc thông báo về sản phẩm, NL thực hiện và quá trình thực hiện nhiệm vụ của  HS. 

+ Vai trò của rubric.  

        Giáo dục kinh tế và pháp luật là môn học có nhiều ưu thế trong việc góp phần hình thành và phát triển toàn diện các NL chung được nêu trong chương trình tổng thể. Với tiêu chí đổi mới của chương trình GDPT 2018 là tập trung hướng vào phát triển  NL người học cả NL cốt lõi và NL chuyên biệt. Trong quá trình dạy học Giáo dục Kinh tế và pháp luật, người dạy không chỉ phải đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy  học mà còn đổi mới hình thức KTĐG. Trong đó, rubric được xem là một công cụ hiệu quả để ĐGNL HS bởi vì: 

• Rubric với việc thiết kế các tiêu chí ĐG dựa vào mục tiêu bài học và các thang bậc ĐG từ thấp đến cao sẽ giúp phân loại HS một cách rõ ràng, chính  xác. 
• Rubric được thiết kế theo thang bậc Bloom, đòi hỏi HS không chỉ nhớ,  hiểu kiến thức mà còn phải biết vận dụng, phân tích, ĐG, có đủ kỹ năng giải quyết một vấn đề gặp trong đời sống xã hội. 
• Sử dụng rubric giúp HS làm chủ việc học, nhận biết các mục tiêu cần đạt, nhận biết điểm mạnh, điểm yếu của mình từ đó khắc phục những hạn chế, yếu kém để tiến bộ. 
• Rubric góp phần thúc đẩy việc học của HS. Nhìn vào bảng rubric  những HS khá, giỏi sẽ có kì vọng đạt được những thang bậc cao nhất trong các  tiêu chí ĐG. Những HS trung bình, yếu cũng sẽ cố gắng để vượt qua các giới hạn để đạt được kết quả cao hơn. 
• Mô hình rubric trong ĐG giáo dục góp phần phát triển NL người học một cách toàn diện. Ngoài việc lĩnh hội kiến thức bài học, HS còn được phát triển, hoàn thiện các kỹ năng khác như: hợp tác làm việc nhóm, giao tiếp, chia  sẻ, giải quyết vấn đề và sáng tạo… 

Có thể nói, việc sử dụng rubric trong đánh NL rất phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, phù hợp với xu thế đổi mới GD nhằm phát triển NL người học hiện nay. Rubric cũng là công cụ phát huy tính hiệu quả đối với GV, HS và phụ huynh. 

+ Phân loại rubric. 

Rubric có 2 loại chính: 

• Rubric định lượng/phân tích (Analytical rubric): cung cấp các mô tả chi  tiết của mỗi tiêu chí ở mỗi mức trên thang ĐG. Đối với đánh giá định lượng để lượng hóa điểm số của các tiêu chí trong bản rubric thành một điểm số cụ thể, GV cần tính tổng điểm các mức độ đạt được của từng tiêu chí sau đó chia cho điểm số kì vọng để qui ra điểm phần trăm rồi đưa về hệ điểm 10. Tùy thuộc vào việc rubric được xây dựng có bao nhiêu mức độ (3, 4, hay 5 mức độ) mà việc tính điểm cho từng tiêu chí có thể khác nhau.  

Bảng1.1. Rubric định lượng/phân tích