SKKN Thiết kế và ứng dụng Bài giảng E-learning trong dạy học trực tuyến môn Vật lí nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh.

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, sự gia tăng nhanh chóng và thường xuyên của lượng thông tin, tri thức thì việc dạy học không thể hạn chế ở chức năng dạy kiến thức mà phải tăng cường rèn luyện cho học sinh cả phương pháp học. Nói đến phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học, đó là cầu nối giữa tự học và nghiên cứu khoa học.
Do tình hình dịch bệnh covid-19 đang hoành hành trên khắp thế giới, ở Việt Nam tình hình dịch bệnh hết sức phức tạp nên việc phải dạy học online là không thể tránh khỏi.
Bước vào năm học 2021 – 2022, nhiều trường trong tỉnh Nghệ An phải tiến hành dạy học online, trong quá trình này, việc HS phải chủ động, tích cực, tự giác trong học tập là vấn đề tiên quyết để đưa đến chất lượng trong quá trình dạy và học. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện dạy học trực tuyến còn có một số không nhỏ học sinh chưa chủ động, tích cực, tự giác trong học tập, học tập còn đối phó. Do đó cần có các giải pháp tích cực, phù hợp để phát huy được tính tự giác và năng lực tự học của HS.
Bài giảng E-Learning là một mô hình giáo dục hiện đại. Mô hình này đã tạo ra những yếu tố thay đổi sâu sắc trong giáo dục, yếu tố không gian và thời gian không còn bị ràng buộc chặt chẽ. Người học có thể học bất cứ ở đâu, bất cứ khi nào, với bất cứ ai, học những vấn đề bản thân quan tâm, phù hợp với năng lực và sở thích, phù hợp với môn học mà người học hướng tới … mà chỉ cần có máy tính hoặc điện thoại thông minh và mạng Internet. Phương thức học tập này mang tính tương tác cao sẽ hỗ trợ bổ sung cho phương pháp dạy học truyền thống góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
Bài giảng E-Learning giúp chúng ta có thể truyền thụ tri thức mới cho HS đồng thời có thể thực hiện việc kiểm tra đánh giá HS một cách khách quan, chính xác. Trong quá trình thiết kế bài giảng E-Learning ta có thể lồng ghép cả hai quá trình là vừa truyền thụ tri thức mới vừa đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh trong từng đơn vị kiến thức cụ thể. Quá trình này bắt buộc học sinh phải thực hiện nhiệm vụ học tập từ đó nâng cao tính tự giác, phát triển năng lực tự học cho học sinh.
Giai đoạn công nghệ số phát triển hiện nay đã tạo ra những phần mềm, các nền tảng Web, các công cụ hỗ trợ giúp chúng ta dễ dàng hơn trong việc thiết kế và ứng dụng hệ thống bài giảng E-Learning phục vụ cho việc dạy và học online, có thể rút ngắn được thời gian và công sức của người dạy và người học.
Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng được yêu cầu của xã hội, đòi hỏi chúng ta phải lựa chọn các phương pháp dạy học phù hợp với việc sử dụng bài học E-learning nhằm phát huy tối đa những ưu điểm của loại bài giảng này. Đã có nhiều đề tài nghiên cứu và thiết kế bài giảng E-learning, tuy nhiên, việc áp dụng bài giảng như thế nào cho hiệu quả, cùng với các tiêu chí, phương pháp đánh giá quá trình hoạt động của HS,…thì ít được đề cập đến.Với phương pháp “lớp học đảo ngược”, việc tìm hiểu kiến thức được định hướng bởi người thầy (thông qua những bài giảng E-learning đã được GV chuẩn bị trước cùng thông tin do HS tự tìm kiếm), nhiệm vụ của HS là tự học kiến thức mới và làm bài tập mức độ thấp ở nhà. Khi ở lớp các em được giáo viên tổ chức các hoạt động để tương tác và chia sẻ lẫn nhau. Các bài tập bậc cao cũng được thực hiện tại lớp dưới sự hỗ trợ của giáo viên và các bạn cùng nhóm. Như vậy, với phương pháp này, không những giúp HS hình thành và phát triển năng lực tự học, tự tìm tòi nghiên cứu mà còn giúp HS nâng cao năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tiễn.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên cùng với mong muốn được góp phần vào việc đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học Vật lý trong trường phổ thông, chúng tôi đã chọn đề tài: “Thiết kế và ứng dụng Bài giảng Elearning trong dạy học trực tuyến môn Vật lí nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh”.
2. Mục đích nghiên cứu:
– Bổ sung cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn về dạy học trực tuyến.
– Tìm hiểu và ứng dụng phần mềm, nền tảng Web hỗ trợ trong dạy học và kiểm tra đánh giá trực tuyến.
– Thiết kế và ứng dụng Bài giảng E-learning, kết hợp với phương pháp dạy học “lớp học đảo ngược” trong dạy học trực tuyến môn Vật lí, lồng ghép quá trình vừa truyền thụ, khám phá tri thức mới, vừa đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh trong từng đơn vị kiến thức cụ thể nhằm phát triển năng lực tự học cho HS.
– Thiết kế bài kiểm tra trực tuyến nhằm đánh giá mức độ nhận thức của HS.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
– Lí luận và thực tiễn về dạy học trực tuyến trong dạy học bộ môn Vật lý ở THPT.
– Phương pháp dạy học theo mô hình “Lớp học đảo ngược”
– Các nền tảng Web, những phần mềm, công cụ hỗ trợ cho quá trình thiết kế và ứng dụng bài giảng E-learning trong dạy học trực tuyến.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Thiết kế và ứng dụng bài giảng E-learning trong dạy học trực tuyến môn
Vật lí nhằm phát triển năng lực tự học cho HS ở huyện Quỳnh Lưu – Diễn Châu, Tỉnh Nghệ An.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Nghiên cứu về cơ sở lí luận của E-learning và về phương pháp phát triển năng lực tự học của HS.
– Nghiên cứu thực tiễn về quá trình dạy và học trực tuyến trong quá trình dạy học Vật lí ở trường THPT.
– Nghiên cứu về cơ sở lí luận và thực tiễn của phương pháp dạy học theo mô hình “Lớp học đảo ngược”.
– Thiết kế và ứng dụng hệ thống bài giảng E-learning trong chương trình Vật lí THPT.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
– Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc dạy và học trực tuyến bằng hệ thống bài giảng E-learning.
– Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về lí luận dạy học, phương pháp dạy học vật lí, chương trình nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên, tài liệu giáo khoa Vật lí THPT.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
– Thăm lớp, dự giờ để biết được thực trạng dạy và học trực tuyến trong quá trình dạy học Vật lí ở trườngTHPT.
– Điều tra về hứng thú của học sinh trong quá trình tiếp thu tri thức mới thông qua bài giảng E-learning.
– Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm hiệu quả của đề tài.
5.3. Phương pháp xử lý thông tin
– Xử lí thông tin thông qua sử dụng toán học thống kê để kiểm tra kết quả thực nghiệm sư phạm.
6. Đóng góp của đề tài
– Nghiên cứu phương pháp dạy học “lớp học đảo ngược” nhằm nâng cao chất lượng dạy học online môn Vật lí.
– Thiết kế và ứng dụng Bài giảng E-learning trong dạy học trực tuyến môn
Vật lí bằng phương pháp dạy học “lớp học đảo ngược”, đánh giá việc thực hiện từng nhiệm vụ học tập của HS nhằm phát triển năng lực tự học cho HS.
– Kiểm tra đánh giá tiến trình nhận thức và đánh giá kết quả học tập của HS thông qua các bài kiểm tra online.
– Thực nghiệm sư phạm và rút ra được những ưu, nhược điểm trong qua trình thiết kế và ứng dụng bài giảng E-learning trong dạy học trực tuyến.

PHẦN II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận
1.1. E-Learning
1.1.1. Khái niệm E-Learning
E-Learning (electronic learning: Học điện tử) là thuật ngữ bao hàm một tập hợp các ứng dụng và quá trình, như học qua web, học qua máy tính, lớp học ảo và sự liên kết số. Trong đó bao gồm việc phân phối nội dung các khoá học tới học viên qua internet, mạng intranet/extranet (LAN/WAN), băng audio và video, vệ tinh quảng bá, truyền hình tương tác, CD-ROM và các loại học liệu điện tử khác.
E-Learning được hiểu một cách chung nhất là quá trình học thông qua các phương tiện điện tử. Ngày nay với sự hội tụ của máy tính và truyền thông, ELearning được hiểu một cách trực tiếp hơn là quá trình học thông qua mạng internet và công nghệ web.
Theo ADL (Advanced Distributed Learning), một tổ chức chuyên nghiên cứu và khuyến khích việc phát triển và phân phối học liệu sử dụng các công nghệ mới, đã công bố các tiêu chuẩn cho SCORM mô tả tổng quát chức năng của một hệ thống E-Learning bao gồm:
– Hệ thống quản lý học tập (LMS): cho phép người quản trị hệ thống tạo ra cổng dịch vụ đào tạo trực tuyến có nhiệm vụ: quản lý các khóa học trực tuyến; quản lý quá trình tự học, tự bồi dưỡng; quản lý việc phân phối, tìm kiếm nội dung học tập và học liệu (quản lý tài nguyên); quản lý học viên, giảng viên/hướng dẫn viên hoặc người quản trị khóa học; quản lý bài kiểm tra, quá trình tự kiểm tra, tự đánh giá của học viên; quản lý quá trình trao đổi, thảo luận trên diễn đàn, email, trao đổi tin nhắn điện tử, lịch học của học viên.
– Hệ thống quản lý nội dung học tập (LCMS): Một LCMS là một môi trường đa người dùng, ở đó các nhà giáo dục, quản trị khóa học có thể tạo ra, lưu trữ, sử dụng lại, chỉnh sửa, quản lý và phân phối nội dung học tập của các khóa học. LCMS quản lý các quá trình tạo ra và phân phối học liệu.
1.1.2. Đặc điểm của E-Learning
Bài giảng E-Learning dựa trên CNTT và truyền thông: cụ thể là công nghệ mạng kĩ thuật đồ họa, kĩ thuật mô phỏng, công nghệ tính toán,…
Bài giảng E-Learning bổ sung rất tốt cho phương pháp dạy học truyền thống bởi tính tương tác cao dựa trên multimedia, giúp người học trao đổi thông tin dễ dàng hơn, và cũng đưa ra những nội dung học tập phù hợp với khả năng, sở thích của từng người. E-Learning có những đặc điểm cụ thể như sau: