SKKN Tổ chức các hoạt động trải nghiệm âm nhạc nhằm kích thích hứng thú học Vật lý cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học phần sóng âm Vật lý 12 trung học phổ thông

PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hoạt động trải nghiệm là một bộ phận trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, là hoạt động giáo dục bắt buộc, trong đó HS dựa trên sự huy động tổng hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một số năng lực thành phần đặc thù của hoạt động này như: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp, năng lực thích ứng với những biến động trong cuộc sống và các kĩ năng sống khác.
Hoạt động trải nghiệm có những đóng góp giá trị đối với sự phát triển của học sinh có thể kể đến như:
Học sinh có thể nắm bắt các khái niệm dễ dàng hơn. Thông qua học tập trải nghiệm, học sinh có cơ hội áp dụng các kiến thức và ý tưởng vào các tình huống thực tế, trong đó học sinh đóng vai trò chủ thể. Đó là một trong những cách hiệu quả nhất để hiểu được bản chất của khái niệm.
Học sinh có nhiều cơ hội để phát huy tính sáng tạo. Với các nội dung học tập mang tính thực tiễn cao, học sinh nhận thấy luôn có nhiều giải pháp khác nhau cho mỗi tình huống, mỗi vấn đề cần giải quyết. Học sinh được khuyến khích tìm kiếm, đưa ra giải pháp độc đáo của riêng mình trong các nhiệm vụ được giao.
Khi tham gia vào các hoạt động trải nghiệm thực tế, học sinh sẽ tìm ra những phương pháp tiếp cận, cách giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. Học sinh biết phân tích, so sánh và loại bỏ các phương pháp, cách giải quyết vấn đề thiếu hiệu quả. Trong học tập trải nghiệm, việc loại bỏ những phương pháp, cách thức “sai lầm” trở thành một phần vô cùng giá trị của quá trình học tập. Học sinh học được cách không sợ sai nhưng phải ghi nhớ để không lặp lại những sai lầm đó.
Bên cạnh đó âm nhạc là một trong những lĩnh vực quan trọng trong đời sống tinh thần của con người, nó là tinh hoa của tạo hóa đã ban tặng cho chúng ta, nguồn gốc của âm nhạc cũng chính là đối tượng vật lý đang nghiên cứu; việc nghiên cứu vật lý giúp ta hiểu rõ hơn bản chất của âm nhạc, nghiên cứu âm nhạc giúp ta thêm yêu Vật lý.
Chính vì những lý do đó chúng tôi chọn đề tài sáng kiến là “ Tổ chức các hoạt động trải nghiệm âm nhạc nhằm kích thích hứng thú học Vật lý cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học phần sóng âm Vật lý 12 trung học phổ thông” . Với mong muốn góp phần đổi mới và nâng cao chất lượng hiệu quả của việc dạy học
Vật lý đồng thời tạo thêm niềm yêu thích, hứng thú đối với môn học đầy sáng tạo này.
2. Mục đích, đối tượng, phạm vi, giới hạn, phương pháp nghiên cứu của đề tài
a. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu xây dựng các hoạt động trải nghiệm về âm nhạc trong dạy học Vật lý theo hướng phát triển năng lực của học sinh THPT; đề tài được sử dụng để làm tài liệu tham khảo cho giáo viên trong khi dạy vật lý đặc biệt là phần sóng âm vật lý 12. Ngoài ra những nghiên cứu này giúp cho việc tổ chức các câu lạc bộ, đội, nhóm thiết thực hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy phong trào của Đoàn Thanh niên trường học.
b. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng
– Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong Vật lý.
– Quá trình tổ chức, tham gia các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường THPT Nguyễn Cảnh Chân
Phạm vi
– Các hoạt động trải nghiệm âm nhạc gắn liền với vật lý tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân.
– Nội dung dạy học phần sóng âm trong chương trình vật lý 12 THPT
c. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm.
– Nghiên cứu những đặc trưng của âm nhạc gắn liền với kiến thức vật lý trong chương trình phổ thông.
– Nghiên cứu phương pháp thực hiện các hoạt động trải nghiệm phủ hợp với học sinh tại đơn vị mình.
– Thực hiện các hoạt động trải nghiêm âm nhạc cho học sinh tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân.
d. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận
– Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong vật lý, các hoạt động trải nghiệm âm nhạc gắn liền với vật lý.
– Nghiên cứu những điều kiện khách quan, chủ quan khi áp dụng cơ sở lý luận của việc dạy học trải nghiệm tại đơn vị.
Nghiên cứu thực tiễn
– Điều tra và tìm hiểu tâm tư, mong muốn của học sinh đối với các hoạt động trải nghiệm nói chung, trải nghiệm âm nhạc nói riêng.
– Nghiên cứu thực tiễn dạy học trải nghiệm tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân và các trường THPT trên địa bàn.
– Nghiên cứu việc tổ chức các câu lạc bộ, đội, nhóm của Đoàn trường trong thời gian qua.
Thực nghiệm sư phạm
– Tổ chức dạy học các bài đặc trưng vật lý, đặc trưng sinh lý của âm theo hình thức đổi mới phương pháp dạy học.
– Phối hợp với tổ chức Đoàn thanh niên tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho đoàn viên thanh niên gắn liền với các hoạt động của chuyên môn.

PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
1.1.Cơ sở lý luận
1.1.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm
“Hoạt động trải nghiệm sáng tạo” (hiện tại gọi là hoạt động trải nghiệm vì trong trải nghiệm đã có sáng tạo) là hoạt động giáo dục, trong đó dưới sự hướng dẫn và tổ chức của các nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất, nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình.
Khái niệm về HĐTN đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Mặc dù nội hàm của khái niệm được diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau nhưng các tác giả đều thống nhất và có những điểm chung sau:
– HĐTN là hoạt động giáo dục, được tổ chức theo phương pháp trải nghiệm nhằm góp phần phát triển toàn diện nhân cách HS.
– Nội dung và cách thức tổ chức tạo điều kiện cho từng HS được tham gia trực tiếp và làm chủ thể của hoạt động.
– Qua hoạt động, HS phát huy khả năng sáng tạo để thích ứng và tạo ra cái mới, giá trị cho cá nhân và cộng đồng.
1.1.2. Hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông
Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động dạy học và HĐTN. HĐTN dành cho tất cả các HS từ cấp tiểu học đến cấp trung học phổ thông, giúp HS vận dụng những kiến thức, kĩ năng và thái độ đã học trong nhà trường vào thực tiễn một cách sáng tạo. Ngoài ra, HĐTN còn tập trung hình thành và phát triển những NL đặc thù cho HS như: NL tổ chức hoạt động, NL tổ chức và quản lí cuộc sống, NL tự nhận thức và tích cực hóa bản thân, NL định hướng và lựa chọn nghề nghiệp.
Có thể so sánh sự khác nhau giữa hoạt động dạy học và HĐTN trong chương trình giáo dục phổ thông mới (bảng 1)