SKKN Nâng cao hứng thú học tập môn hoá học khi dạy chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học thông qua hoạt động hình thành kiến thức – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do lựa chọn đề tài

Hóa học là một bộ môn khoa học quan trọng trong cuộc sống, sản xuất, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội. Bộ môn hóa học nghiên cứu về các chất, sự biến đổi của chất và ứng dụng của chúng; do đó bộ môn vốn rất gần gũi, quen thuộc với tất cả mọi người. Thông qua việc học môn hóa học, học sinh được phát triển các năng lực như nhận thức kiến thức hoá học, tìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ hoá học và vận dụng kiến thức hoá học vào thực tiễn, trên cơ sở đó học sinh có nền tảng trong việc phát triển tư duy khoa học và kĩ năng thực hành. 

Hiện nay, để nâng cao chất lượng dạy và học, ngành giáo dục đang tích cực thực hiện nội dung đổi mới giáo dục với chủ trương chuyển từ tiếp cận nội dung học sang tiếp cận năng lực của người học, từ việc “học sinh học được gì” sang “học sinh làm được gì thông qua việc học”. Điều này đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xác định cụ thể trong định hướng phát triển Giáo dục và Đào tạo đến năm 2020: “Cần tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về phương pháp giáo dục, tiếp tục đổi mới chương trình, đổi mới phương pháp dạy và học, khắc phục cơ bản lối truyền thụ một chiều; phát huy PPDH tích cực, sáng tạo, hợp tác, giảm thời gian giảng dạy lí thuyết, tăng thời gian tự học, tự tìm hiểu cho học sinh”.

Để đạt được mục tiêu dạy học thì việc đổi mới phương pháp dạy học của các môn nói chung và môn hóa học nói riêng theo các phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp học sinh đạt được các phẩm chất năng lực cần thiết thông qua quá trình học. 

Tuy nhiên, trong thực tiễn dạy học hiện nay ở các nhà trường bộ môn hóa học còn nhiều hạn chế: giáo viên chưa nắm vững được các phương pháp dạy học tích cực, còn bối rối trong việc vận dụng các phương pháp vào các giờ học cụ thể, chưa đánh giá được phương pháp nào chiếm ưu thế trong mỗi loại bài học, một số phương pháp đòi hỏi giáo viên phải có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin tương đối tốt,… Giáo viên muốn khơi gợi được niềm say mê, hứng thú của học sinh với môn học thì mỗi bài giảng cần phải có những hoạt động ấn tượng, cuốn hút được học sinh tham gia một cách tích cực. Tôi cho rằng cần đặc biệt chú trọng đến các hoạt động hình thành kiến thức, là những hoạt động quan trọng nhất trong mỗi bài giảng; bởi vậy tôi luôn quan tâm, tìm tòi đổi mới để tìm ra cách dẫn dắt học sinh khám phá kiến thức một cách chủ động, hào hứng nhằm đem lại hiệu quả cao nhất cho tiết học. Do đó tôi lựa chọn đề tài: “Nâng cao hứng thú học tập môn hoá học khi dạy chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học thông qua hoạt động hình thành kiến thức”.

2. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Vận dụng kĩ thuật dạy học theo trạm vào giảng dạy các bài thuộc chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học – Chương trình hóa học 10 mới ở các lớp học khác nhau có trình độ tương đương nhằm đánh giá khả năng vận dụng kĩ thuật dạy học theo trạm vào các kiểu bài giảng khác nhau và cải tiến kĩ thuật cho phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất cũng như trình độ học sinh ở trường phổ thông.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Xây dựng, tổ chức và đánh giá hiệu quả việc áp dụng kĩ thuật dạy học theo trạm vào giảng dạy tại trường THPT.

2.3. Đối tượng nghiên cứu

– Lý thuyết về kĩ thuật dạy học theo trạm. 

– Một số kĩ thuật thiết kế hoạt động học tập theo hướng tích cực.

– Quá trình vận dụng phương pháp dạy học môn hóa học ở trường THPT.

– Cơ sở lý thuyết chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

– Trong phạm vi của đề tài này, tôi chỉ nghiên cứu vận dụng kĩ thuật dạy học theo trạm vào thiết kế hoạt động hình thành kiến thức cho các bài giảng thuộc chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học – Chương trình hóa học 10 mới.

3. Phương pháp nghiên cứu 

Sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp sau:

3.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết

• Thu thập, đọc và phân tích, tổng hợp các tài liệu về lí luận dạy học và các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài.
• Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa,… trong nghiên cứu các tài liệu có liên quan tới việc đổi mới PPDH; các PPDH và kĩ thuật dạy học hiện đại.
• Phân tích mục tiêu, cấu trúc nội dung các bài giảng thuộc chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học – Chương trình hóa học 10 mới để vận dụng kĩ thuật dạy học theo trạm một cách hiệu quả.

3.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

• Quan sát hoạt động học tập của học sinh, trao đổi với giáo viên, dự giờ…
• Điều tra cơ bản thực trạng vận dụng các PPDH tích cực trong dạy học hóa học ở trường THPT Kim Liên.
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả việc sử dụng kĩ thuật dạy học theo trạm ở trường THPT Kim Liên.

3.3. Phương pháp xử lí thông tin

Dùng phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục để xử lí phân tích các kết quả thực nghiệm sư phạm.

3.4. Giả thuyết khoa học

 Nếu áp dụng được thành công kĩ thuật dạy học theo trạm vào giảng dạy các kiểu bài như bài mới, bài luyện tập; đồng thời cải tiến kĩ thuật, chỉ ra những điểm cần chú ý khi áp dụng kĩ thuật này vào giảng dạy ở trường phổ thông thì sẽ giúp các thầy cô giáo hiểu rõ về kĩ thuật dạy học theo trạm, biết cách áp dụng kĩ thuật này một cách hiệu quả, lựa chọn được những bài phù hợp có thể sử dụng kĩ thuật này vào giảng dạy các bài học thuộc các chủ đề khác; từ đó nâng cao hứng thú học tập và chất lượng dạy học hóa học ở trường THPT.

4. Đóng góp mới của đề tài

Đề tài cung cấp một số kinh nghiệm của bản thân tôi trong việc thiết kế hoạt động hình thành kiến thức khi dạy các bài thuộc chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học – Hóa học 10, chương trình GDPT 2018. Đề tài chỉ rõ được cách áp dụng kĩ thuật dạy học theo trạm vào giảng dạy các kiểu bài học trong chương trình hóa học ở trường THPT; nêu ra được một số cải tiến để áp dụng hiệu quả và phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất cũng như trình độ, năng lực của học sinh phổ thông.

Ngoài ra đề tài đưa ra một số kĩ thuật bổ trợ trong việc thiết kế nội dung các hoạt động trạm nhằm nâng cao hứng thú học tập cho học sinh; hình thức tổ chức đa dạng, phong phú, linh hoạt khiến học sinh bị cuốn hút vào bài theo các cách mà giáo viên muốn dẫn dắt. Thông qua đó học sinh hình thành năng lực tìm tòi và khám phá thế giới tự nhiên dưới góc độ hoá học, dần dần học sinh biết tự liên hệ thế giới tự nhiên với bài học và vận dụng bài học vào giải quyết các tình huống thực tiễn. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học môn hoá học cũng như phát triển năng lực cho học sinh lớp 10 khi tiếp cận bộ môn hóa học theo chương trình GDPT 2018.