SKKN Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực nghiệm phần hóa học kim loại lớp 12 nhằm phát triển năng lực thực hành cho học sinh THPT

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn mới, giai đoạn xây dựng và phát triển  trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng. Chính điều này đã đặt ra thách  thức cho đất nước là làm thế nào tìm ra con đường đi sáng tạo để nhanh chóng hòa  nhập cùng với khu vực và thế giới. 

Để đáp ứng được điều đó cần phải có một nền giáo dục toàn diện đủ sức tạo ra  chất lượng và hiệu quả thực sự trong sứ mệnh “nâng cao dân trí, phát triển nguồn  nhân lực và bồi dưỡng nhân tài”. 

Nhận thức được việc đổi mới phương pháp dạy học là một trong những vấn đề bức thiết hiện nay ở nước ta, Đảng và Nhà nước cũng như Bộ giáo dục và đào tạo  đã đưa ra nhiều nghị quyết, chỉ thị nhằm thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy  học ở tất cả các cấp học, bậc học. 

Trong Nghị quyết hội nghị Trung ương 8 khóa XI năm 2013 về đổi mới căn  bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã khẳng định:“Đổi mới căn bản, toàn diện giáo  dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư  tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện  bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước  đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục-đào tạo và việc tham gia của gia  đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học,  ngành học”. 

Hóa học là môn khoa học vừa mang tính lí thuyết và vừa mang tính thực  nghiệm, cho nên để đạt hiệu quả cao trong dạy học bộ môn này, cần phải gắn lí  thuyết với thực tiễn, thực hành. Nghĩa là dạy và học hóa học không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, mà phải biết tổ chức và rèn luyện cho các em  các kĩ năng thực hành, có vốn kiến thức sâu rộng về sản xuất hóa học ngay từ khi  còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông. 

Sử dụng bài tập (BT) thực nghiệm trong dạy và học hoá học sẽ góp phần thực hiện  nguyên lí giáo dục: Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lí luận  gắn liền với thực tiễn. Đồng thời sẽ nâng cao được khả năng thực hành, phương pháp  làm việc độc lập khoa học cho học sinh. 

Tuy nhiên, việc sử dụng BT thực nghiệm trong chương trình hóa học phổ thông  hiện nay còn ít và hình thức học tập chưa phong phú đa dạng. 

Và với mong muốn phát triển và đóng góp thêm cho hệ thống BTHH có chất  lượng, phục vụ cho việc rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học, góp phần nâng cao  chất lượng dạy học hóa học phổ thông, phù hợp với việc đổi mới phương pháp dạy  và học, chúng tôi lựa chọn đề tài:

1 

“Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực nghiệm phần hóa học kim  loại lớp 12 nhằm phát triển năng lực thực hành cho học sinh THPT”. 

1. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 
2. Mục đích nghiên cứu 

Nghiên cứu, xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực nghiệm phần hóa học  kim loại lớp 12 nhằm rèn luyện và phát triển năng lực thực hành cho học sinh, góp  phần nâng cao chất lượng dạy và học hóa học ở trường phổ thông. 

2. Nhiệm vụ nghiên cứu 

– Nghiên cứu xu hướng đổi mới chương trình giáo dục theo định hướng phát triển  năng lực, năng lực thực hành hóa học, BTHH, BT thực nghiệm. – Nghiên cứu một số vấn đề thực tiễn liên quan đến việc sử dụng BT thực  nghiệm và phát triển năng lực thực hành trong dạy học hóa học ở trường THPT. – Lựa chọn và xây dựng hệ thống bài tập thực nghiệm phần hóa học kim loại lớp 12  – Chương trình cơ bản. 

– Đề xuất biện pháp sử dụng BT thực nghiệm trong dạy học hóa học. – Thực nghiệm sư phạm (TNSP) để đánh giá hiệu quả của hệ thống bài tập đã  xây dựng. 

III. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn hóa học ở trường THPT. 
2. Đối tượng nghiên cứu:Hệ thống bài tập thực nghiệm phần hóa học kim loại lớp 12 – chương trình cơ bản và năng lực thực hành hóa học ở trường THPT. 
3. Phương pháp nghiên cứu 

Sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu đặc trưng của nghiên cứu  khoa học giáo dục: 

– Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Sử dụng phương pháp phân  tích, tổng hợp, hệ thống hóa để tổng quan cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài. – Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 

⮚ Sử dụng phương pháp điều tra để tìm hiểu thực trạng việc sử dụng BTHH có  nội dung thực hành trong dạy học hóa học ở trường THPT. 

⮚ Phương pháp TNSP: Tiến hành TNSP để đánh giá tính hiệu quả và tính khả  thi của đề tài. 

– Phương pháp toán học: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí kết  quả TNSP. 

1. Tính mới của đề tài 

Bài tập thực nghiệm hiện nay còn ít, nhất là bài tập trong chương kim loại lớp  12. Chỉ một số ít công trình nghiên cứu về mảng bài tập này, cụ thể như: 

2 

1. Cao Cự Giác (2007), “Phát triển tư duy và rèn luyện kiến thức kĩ năng thực  hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông thông qua các bài tập hóa học  thực nghiệm”, Luận án tiến sĩ Giáo dục học, Đại học Sư phạm Hà Nội. 
2. Cao Cự Giác (2009), “Xây dựng bài tập trắc nghiệm hoá học có nội dung  thực nghiệm để kiểm tra kĩ năng thực hành hoá học của học sinh”, Tạp chí Giáo  dục, (205)tr.48-50. 
3. Cao Cự Giác, Hoàng Thanh Phong (2011), “Xây dựng bài tập hóa học thực  nghiệm nhằm rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ  thông”, Tạp chí hoá học và ứng dụng (Số chuyên đề kết quả nghiên cứu khoa học),  (9) tr.30-32. 
4. Chu Ngọc Sơn (2009), “Tuyển chọn và xây dựng hệ thống câu hỏi rèn kĩ năng  thực hành hóa học trung học phổ thông phần phi kim – Chương trình nâng cao”,  Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư phạm Hà Nội. 
5. Nguyễn Hồng Thư, “Xây dựng và biên soạn một số bài tập thực hành hóa  học vô cơ – phân tích trong bồi dưỡng học sinh trường THPT chuyên”, Luận văn  thạc sĩ Giáo dục học, Đại học sư phạm Hà Nội. 
6. Trình Mỹ Hạnh (2010), “Nâng cao năng lực nhận thức, tư duy cho học sinh  thông qua hệ thống bài tập có sử dụng đồ thị, hình vẽ (Phần kim loại – Hóa học lớp  12 THPT – cơ bản)”, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học Sư phạm Hà  Nội. 

Trong các tài liệu trên đã có khái quát về vai trò, tác dụng của BT thực nghiệm,  giới thiệu một số BTHH thực nghiệm và đề xuất một số phương pháp sử dụng BT  thực nghiệm trong dạy học hóa học. 

Tuy nhiên có ít tài liệu xây dựng BT thực nghiệm phần kim loại hóa học lớp 12,  chưa đề xuất cấu trúc năng lực thực hành và các biện pháp sử dụng BT thực  nghiệm trong dạy học hóa học. Vì vậy đề tài “Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực nghiệm phần hóa học kim loại lớp 12 nhằm phát triển năng  lực thực hành cho học sinh THPT” đã tuyển chọn, xây dựng và sử dụng các  BT thực nghiệm phần hóa học kim loại lớp 12 – chương trình cơ bản nhằm phát  triển năng lực thực hành hóa học cho HS đồng thời đề xuất cách sử dụng BT phù hợp với nhiều kiểu bài dạy khác nhau.