SKKN Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua sử dụng kĩ thuật phòng tranh kết hợp tổ chức trò chơi trong dạy học bài “Xu hướng biến đổi một số tính chất của đơn chất, biến đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong một nhóm” – Hóa học 10 – Chương trình GDPT 2018. – CÁNH DIÊU

Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số  29 của Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI) là yêu cầu  cấp thiết để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay;  trong đó, việc triển khai hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông 2018 được xem  là bước ngoặt quan trọng trên hành trình đổi mới của ngành Giáo dục. Nghị quyết  chỉ đạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại;  phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của  người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung  dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp  sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa,  nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông  trong dạy và học…“. 

Trong dạy học nói chung và dạy học môn Hóa học nói riêng, năng lực hợp  tác là một trong những năng lực cốt lõi cần hình thành và phát triển cho học sinh.  Hợp tác được thể hiện qua những hành động, kĩ năng, thái độ của học sinh được  vận dụng một cách linh hoạt, mềm dẻo, có hiệu quả trong môi trường làm việc  nhóm nhằm hướng tới mục tiêu chung. Bên cạnh đó, giáo viên phải tổ chức đa  dạng, hợp lí các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực không chỉ giúp học sinh  khắc sâu kiến thức mà đặc biệt còn phát triển năng lực hợp tác thông qua quá trình  chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau để hoàn thành nhiệm vụ được giao. 

Tùy thuộc vào nội dung mỗi bài học, tiết học để có thể lựa chọn hoặc kết  hợp các phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp. Có rất nhiều phương pháp và kĩ  thuật dạy học tích cực, mỗi phương pháp có những ưu điểm riêng. Kĩ thuật phòng  tranh được coi là một trong những kĩ thuật dạy học tích cực, có hiệu quả cao trong  tổ chức các hoạt động học cho học sinh từ đó hình thành và phát triển được các  năng lực cốt lõi. Việc kết hợp kĩ thuật phòng tranh và tổ chức trò chơi trong dạy  học tạo được không khí vui vẻ, thoải mái, phát huy tính tự lực, tự tìm tòi, sáng tạo,  tích cực, chủ động của học sinh; tạo điều kiện cho học sinh giao lưu, trao đổi, hợp  tác, học hỏi lẫn nhau thúc đẩy việc học tập, đảm bảo cho học sinh học sâu, học  thoải mái, lôi cuốn được sự tham gia của tất cả học sinh. Tạo môi trường thuận lợi  cho học sinh được hoạt động, được trải nghiệm để phát huy tính chủ động, sáng  tạo, giải quyết vấn đề, trả lời câu hỏi và xây dựng câu hỏi để thảo luận, giải thích,  tranh luận hoặc động não trong lớp học, từ đó giúp HS chủ động lĩnh hội kiến thức,  đánh giá kết quả học tập lẫn nhau. 

Đối với bài “Xu hướng biến đổi một số tính chất của đơn chất, biến đổi thành  phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong một nhóm” – Hóa học 10 đã  có nhiều giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học, các kĩ thuật dạy học khác nhau 

1 

và đạt những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy việc sử dụng kĩ thuật  phòng tranh kết hợp với tổ chức trò chơi trong dạy học bài này sẽ tích cực hóa hoạt  động của người học, phát huy tốt năng lực hợp tác, phát huy các tiềm năng của học  sinh.  

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn và thực hiện đề tài: Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua sử dụng kĩ thuật phòng  tranh kết hợp tổ chức trò chơi trong dạy học bài “Xu hướng biến đổi một số tính  chất của đơn chất, biến đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu  kì và trong một nhóm” – Hóa học 10 – Chương trình GDPT 2018. 

2. Mục đích nghiên cứu 

Nghiên cứu lí luận và thực trạng sử dụng kĩ thuật phòng tranh và tổ chức trò  chơi trong dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. 

Nghiên cứu quy trình tổ chức dạy học sử dụng kĩ thuật phòng tranh và tổ  chức trò chơi trong dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. 

Áp dụng quy trình tổ chức dạy học sử dụng kĩ thuật phòng tranh và tổ chức  trò chơi trong dạy học bài “Xu hướng biến đổi một số tính chất của đơn chất, biến  đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong một nhóm” – Hóa học 10 – Chương trình GDPT 2018 nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. 

3. Đối tượng nghiên cứu  

Đối tượng nghiên cứu: Quy trình sử dụng kĩ thuật phòng tranh kết hợp với  tổ chức trò chơi trong dạy học để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. 

Quá trình dạy học bài “Xu hướng biến đổi một số tính chất của đơn chất,  biến đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong một nhóm”  – Hóa học 10 -Chương trình GDPT 2018 bằng kĩ thuật phòng tranh kết hợp tổ chức trò chơi. 

Đối tượng tác động: Học sinh khối 10 tại trường THPT Thái Lão và một số  trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 

4. Phạm vi nghiên cứu 

Phạm vi nội dung: 

+ Lí luận về năng lực hợp tác, kĩ thuật dạy học phòng tranh và trò chơi trong  dạy học. 

+ Xây dựng quy trình tổ chức dạy học sử dụng kĩ thuật phòng tranh kết hợp  tổ chức trò chơi để phát huy năng lực hợp tác cho học sinh. 

+ Sử dụng kĩ thuật phòng tranh và tổ chức trò chơi để dạy bài “Xu hướng  biến đổi một số tính chất của đơn chất, biến đổi thành phần và tính chất của hợp  chất trong một chu kì và trong một nhóm” nhằm phát huy năng lực hợp tác cho học  học sinh. 

Phạm vi thực hiện:

2 

+ Địa bàn thực nghiệm: Trường THPT Thái Lão và một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 

+ Thời gian nghiên cứu: từ tháng 8/2022 đến tháng 4/2023. 

5. Giả thuyết nghiên cứu 

Nếu xây dựng được quy trình và sử dụng kĩ thuật phòng tranh kết hợp tổ  chức trò chơi một cách hợp lý trong dạy học bài “Xu hướng biến đổi một số tính  chất của đơn chất, biến đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì  và trong một nhóm” thì sẽ phát huy được năng lực hợp tác cho học sinh. 

6. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc dạy học phát triển năng lực  hợp tác cho học sinh. 

Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của kĩ thuật dạy học phòng tranh. Nghiên cứu cơ sở lí luận về tổ chức trò chơi trong dạy học. 

Nghiên cứu, đề xuất quy trình tổ chức hoạt động dạy học để phát triển năng  lực hợp tác cho học sinh. 

Phân tích nội dung kiến thức bài “Xu hướng biến đổi một số tính chất của  đơn chất, biến đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong  một nhóm” để làm cơ sở xác định những nội dung tổ chức hoạt động nhằm phát  triển năng lực hợp tác. 

Thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài. 7. Phương pháp nghiên cứu 

Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: nghiên cứu tài liệu về lý luận  dạy học, phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống hóa. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: điều tra, phỏng vấn; thực  nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi đề tài. 

8. Tính mới và đóng góp của đề tài 

Góp phần hệ thống hóa cơ sở lí luận về năng lực hợp tác, kĩ thuật dạy học  phòng tranh, tổ chức trò chơi trong dạy học tạo nguồn tài liệu tham khảo cho giáo  viên và học sinh. 

Xây dựng được quy trình sử dụng kĩ thuật phòng tranh kết hợp trò chơi để tổ  chức dạy học bài “Xu hướng biến đổi một số tính chất của đơn chất, biến đổi  thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong một nhóm” – Hóa  học 10 – Chương trình GDPT 2018 để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. 

Tổ chức được quá trình dạy học bằng kĩ thuật phòng tranh kết hợp trò chơi  để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. 

Xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác bằng thiết kế rubric và bảng  kiểm quan sát.