SKKN Phát triển năng lực tư duy, sáng tạo cho học sinh thông qua Bài dạy STEM kỹ thuật trong chương trình Hóa học 10 – CTST

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Dạy học phát triển năng lực, phẩm chất học sinh là một trong những tư  tưởng đổi mới chủ đạo của giáo dục và đào tạo Việt Nam. Đối với giáo dục phổ  thông, tư tưởng này được thể hiện đầy đủ và toàn diện trong Chương trình giáo  dục phổ thông 2018. Có nhiều phương thức để phát triển phẩm chất, năng lực  cho người học, trong đó giáo dục STEM là một trong những phương thức phù  hợp và rất hiệu quả. Khi triển khai các bài dạy STEM nói chung và bài dạy  STEM kỹ thuật nói riêng, học sinh được hợp tác với nhau, chủ động và tự lực  thực hiện các nhiệm vụ học; được làm quen với hoạt động có tính chất nghiên  cứu khoa học, kỹ thuật. Các hoạt động nêu trên góp phần tích cực vào hình  thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh, đặc biệt là năng lực tư  duy, sáng tạo.  

Để phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học, bài dạy STEM  kỹ thuật tạo cơ hội cho học sinh được đọc, tiếp cận, trình bày thông tin về những  vấn đề thực tiễn cần đến kiến thức hoá học và đưa ra giải pháp. Qua đó rèn  luyện các kĩ năng phát hiện vấn đề; lập kế hoạch nghiên cứu; giải quyết vấn đề  (thu thập, trình bày thông tin, xử lí thông tin để rút ra kết luận); đánh giá kết quả  giải quyết vấn đề; nêu giải pháp khắc phục, cải tiến; đồng thời phát triển cho học  sinh khả năng tích hợp các kiến thức, kĩ năng của các môn Toán, Công nghệ và  Hoá học vào việc nghiên cứu giải quyết một số tình huống thực tiễn. Bên cạnh  đó, chúng tôi nhận thấy có sự tương đồng về phương pháp, hình thức tổ chức  dạy học giữa dạy học hóa học và giáo dục STEM. Đó là chú trọng vào hoạt  động, thực hành, trải nghiệm và định hướng sản phẩm. Bài dạy STEM nói chung  và bài dạy STEM kỹ thuật nói riêng là hình thức tổ chức giáo dục STEM chủ  yếu trong nhà trường hiện nay. Hình thức này được thực hiện thông qua dạy học  các bài học, mạch nội dung, chuyên đề học tập, bám sát chương trình giáo dục  phổ thông, gắn kết với bản chất, nguyên lí khoa học của thế giới tự nhiên hoặc  các vấn đề của thực tiễn, xã hội. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp  lần thứ tư, với tinh thần đổi mới của Chương trình giáo dục phổ thông 2018, việc thúc đẩy giáo dục STEM trong nhà trường phổ thông là tất yếu. 

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài: “Phát triển  năng lực tư duy, sáng tạo cho học sinh thông qua Bài dạy STEM kỹ thuật  trong chương trình Hóa học 10.” 

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 

Vận dụng cơ sở lí luận và thực tiễn về Bài dạy STEM kỹ thuật trong dạy  học nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo cho học sinh. 

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  

3.1. Đối tượng nghiên cứu

1 

Xây dựng kế hoạch bài dạy STEM kỹ thuật trong chương trình Hóa học  10. 

3.2. Phạm vi nghiên cứu 

– Đề tài nghiên cứu các vấn đề liên quan đến hoạt động phát triển năng lực  tư duy, sáng tạo cho học sinh thông qua Bài dạy STEM kỹ thuật trong chương  trình hóa học 10. 

– Thực nghiệm đề tài đối với học sinh lớp 10 trường THPT Hoàng Mai. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu. 

– Phương pháp quan sát 

– Phương pháp phỏng vấn 

– Phương pháp thực nghiệm sư phạm. 

5. Những đóng góp mới của đề tài 

5.1. Về lý luận 

Đề tài làm rõ những cơ sở lý luận cũng như quy trình tổ chức bài dạy  STEM kỹ thuật. Đây là một trong những hình thức giáo dục STEM chủ yếu  trong nhà trường trung học. Giáo viên thiết kế các bài dạy STEM kỹ thuật để  triển khai trong quá trình dạy học môn Hóa học theo hướng tiếp cận tích hợp nội  môn hoặc liên môn. Nội dung bài dạy bám sát chương trình giáo dục phổ thông  và thời lượng theo quy định của chương trình.Vì vậy hình thức bài dạy STEM  được triển khai thường xuyên hơn. 

5.2. Về thực tiễn 

Đề tài đã được nghiên cứu và đúc rút từ kinh nghiệm có tính thực tiễn cao.  Bài dạy STEM kỹ thuật khắc phục được những hạn chế, khó khăn về cơ sở vật  chất, thời gian và kiến thức liên môn. Ưu tiên sử dụng các thiết bị, công nghệ  sẵn có, dễ tiếp cận với chi phí tối thiểu, thời gian hoàn thành sản phẩm nhanh,  tạo hứng thú học tập môn Hóa học và phát triển năng lực tư duy, sáng tạo cho  học sinh. 

2 

Bài dạy STEM kỹ thuật là một trong những phương pháp dạy học tích cực  đưa học sinh vào các hoạt động tìm tòi và khám phá, định hướng hành động và  sản phẩm. Với các hình thức tổ chức dạy học đa dạng, lôi cuốn học sinh vào  hoạt động kiến tạo, tăng cường hoạt động nhóm, tự lực chiếm lĩnh kiến thức  mới. Học sinh thực hiện bài dạy STEM kỹ thuật được chủ động nghiên cứu  SGK, tài liệu học tập để tiếp nhận và vận dụng kiến thức thông qua các hoạt  động: lựa chọn giải pháp giải quyết vấn đề; thực hành thiết kế, chế tạo, thử  nghiệm mẫu thiết kế; chia sẻ, thảo luận, hoàn thiện hoặc điều chỉnh mẫu thiết kế  dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Như vậy, đối tượng trực tiếp xử lý thông tin  chính là HS. 

Đề tài phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục toàn diện, đặt người học  làm trung tâm và phát huy tính chủ động, tích cực và sáng tạo của học sinh. Đáp  ứng được sự quan tâm của giáo viên về đổi mới phương pháp dạy theo hướng  phát triển năng lực học sinh phù hợp với Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày  04/11/2013 và thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT về ban hành chương trình giáo  dục phổ thông mới.