SKKN Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo định hướng tiếp cận PISA trong dạy hóa học 11 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
2. Lý do chọn đề tài 

Chương trình giáo dục phổ thông được xây dựng trên cơ sở quan điểm của  Đảng, Nhà nước về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; kế thừa và phát  triển những ưu điểm của các chương trình giáo dục phổ thông đã có của Việt Nam,  đồng thời tiếp thu thành tựu nghiên cứu về khoa học giáo dục và kinh nghiệm xây  dựng chương trình theo mô hình phát triển phẩm chất và năng lực của những nền  giáo dục tiên tiến trên thế giới; gắn với nhu cầu phát triển của đất nước, những tiến  bộ của thời đại về khoa học – công nghệ và xã hội; phù hợp với đặc điểm con  người, văn hoá Việt Nam, các giá trị truyền thống của dân tộc cùng những giá trị  chung của nhân loại và hướng phát triển chung của UNESCO (Tổ chức Giáo dục,  Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc – United Nations Educational Scientific and  Cultural Organization) về giáo dục.  

Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh  giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của  học sinh (HS) trên tinh thần Nghị quyết 29 – NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện  giáo dục và đào tạo. Theo Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày  04/05/2017 đã đưa ra giải pháp về mặt giáo dục: “Thay đổi mạnh mẽ các chính  sách, nội dung, phương pháp giáo dục và dạy nghề nhằm tạo ra nguồn nhân lực có  khả năng tiếp nhận các xu thế công nghệ sản xuất mới, trong đó việc định hướng  tiếp cận PISA (Programme for International Student Assessment) trong dạy học  hóa học sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện cả phẩm chất và năng lực; rèn luyện  được khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển khả năng tư duy hóa  học cho HS ở các mặt: lí thuyết, thực hành, ứng dụng. Đồng thời, chúng còn góp  phần bổ sung và điều chỉnh về phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá trong quá  trình dạy học ở trường trung học phổ thông (THPT) hiện nay.  

Giáo dục Việt Nam trong năm 2012 có một dấu ấn quan trọng khi lần đầu  tiên nước ta có khoảng 5.100 học sinh (HS) ở độ tuổi 15 của 162 trường thuộc 59  tỉnh, thành phố, cùng với hơn 70 quốc gia khác trên thế giới tham gia vào cuộc  khảo sát chính thức của PISA 2012 – được dịch là “Chương trình đánh giá HS quốc  tế” do tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế Organization for Economic Co 

operation and Development (OECD) khởi xướng và triển khai từ ngày 12 đến ngày  14 tháng 4 năm 2012. Cho tới nay, Việt Nam đã tham gia 3 kỳ PISA. Lần đầu tiên  Việt Nam tham gia PISA 2012 đã được vào top 20, đến chu kỳ lần thứ 2 tham gia  năm 2015, Việt Nam tiếp tục giữ thứ hạng cao, được vào top 10 trên tổng số 72  nước tham gia; và chu kỳ gần đây nhất là vào tháng 4 năm 2018 Việt Nam cao thứ 

13/79 quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia. Theo nhận định của nhiều chuyên gia,  PISA được đánh giá là cuộc khảo sát tin cậy về năng lực của HS. Việc sử dụng hệ  thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học môn hóa học ở trường THPT 

1 

là rất quan trọng, mang tính thiết thực cao. Vì vậy, chúng tôi đã lựa chọn đề tài:  “Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo định hướng tiếp cận PISA trong dạy  hóa học 11 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh”. Tuy nhiên, đề tài này không tránh được các thiếu sót, chúng tôi rất mong được sự góp ý của các  đồng nghiệp cùng các em học sinh. 

2. Điểm mới của đề tài 

Dạy học theo định hướng tiếp cận PISA không kiểm tra kiến thức học sinh  học thuộc được những gì tại trường học mà đưa ra cái nhìn tổng quan về khả năng  thực tế phổ thông của học sinh; chú trọng đánh giá khả năng học sinh vận dụng  kiến thức, kĩ năng đọc hiểu vào giải quyết các tình huống trong thực tiễn. 

– Giúp học sinh phát triển toàn diện cả phẩm chất và năng lực; rèn luyện được khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; phát triển năng lực tư duy hóa học cho  học sinh ở các mặt: lí thuyết, thực hành, ứng dụng. Đồng thời, chúng còn góp phần  bổ sung và điều chỉnh về phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá trong quá trình  dạy học ở trường trung học phổ thông hiện nay.  

– Hình thức tổ chức: Đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không  gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng. Học sinh có nhiều cơ hội trải  nghiệm với các mức độ khác nhau. 

– Kiểm tra, đánh giá: Nhấn mạnh đến năng lực chủ động, sáng tạo, tìm tòi học  hỏi; khai thác các tài liệu liên quan đến vấn đề học tập và định hướng cách khai  thác thông tin từ tài liệu thu thập được một cách có hiệu quả; năng lực tự nghiên  cứu và làm việc nhóm; năng lực thực hiện sản phẩm và giải quyết các vấn đề thực  tiễn. 

3. Phạm vi áp dụng 

Sáng kiến kinh nghiệm: “Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo định  hướng tiếp cận PISA trong dạy hóa học 11 nhằm phát triển phẩm chất và năng lực  cho học sinh” đã được tổ chuyên môn trao đổi, thảo luận, thống nhất áp dụng vào  thực tế tại trường THPT Huỳnh Thúc Kháng, Thành phố Vinh, Nghệ An và một số 

trường THPT lân cận, phù hợp với các chủ đề trong SGK hóa học 11- chương trình  chuẩn hiện hành đã mang lại hiệu quả cao. Ngoài ra SKKN cũng phù hợp nội dung  dạy – học chương trình sách giáo khoa hóa 11 dự thảo chương trình mới 2018.

PHẦN II. NỘI DUNG 

1. CỞ SỞ KHOA HỌC. 
2. Cơ sở lý luận. 

PISA là chương trình đánh giá chất lượng giáo dục của HS độ tuổi 15 – độ  tuổi kết thúc giai đoạn giáo dục bắt buộc ở hầu hết các quốc gia (15 năm 3 tháng  đến 16 năm 2 tháng – độ tuổi PISA) có quy mô lớn nhất trên thế giới hiện nay. Việt  Nam đã đăng ký PISA chu kỳ 2012, chính thức trở thành thành viên của PISA  OECD từ tháng 11 năm 2009, bắt đầu triển khai các hoạt động PISA tại Việt Nam  từ tháng 3 năm 2010. Từ đó đến nay, Việt Nam đã hoàn thành tốt 3 chu kỳ PISA:  

Năm 2012 (2010-2012): Kết quả thi của Việt Nam khá cao so trong bảng  xếp hạng các nước trên thế giới tham gia kỳ thi PISA 2012, đứng trong top 20  nước có điểm chuẩn các lĩnh vực toán, đọc hiểu, khoa học cao hơn điểm trung bình  của OECD. Về lĩnh vực khoa học, Việt Nam đứng thứ 8/65. Điểm trung bình của  OECD là 501 thì Việt Nam đạt 528. Việt Nam đứng sau các nước/vùng kinh tế  theo thứ tự: Thượng Hải, Hồng kông, Singapore, Nhật bản, Phần lan, Estonia, Hàn  Quốc. Kết quả HS nam của Việt Nam lĩnh vực khoa học: đạt 529 điểm/502 điểm  trung bình của OECD; Kết quả HS nữ của Việt Nam lĩnh vực khoa học: đạt 528  điểm/500 điểm trung bình của OECD. 

Năm 2015 (2013-2015): Việt Nam xếp thứ 8 về lĩnh vực khoa học trên tổng  số 72 quốc gia tham gia đánh giá. Ở lĩnh vực Khoa học: kết quả trung bình của các  quốc gia OECD là 493 điểm, của học sinh Việt Nam là 525 điểm. Kết quả của học  sinh Việt Nam cao hơn trung bình các nước OECD 31,4 điểm một cách có ý nghĩa  thống kê. 

Năm 2018 (2016-2018): Việt Nam đạt 505 điểm, điểm số cao thứ 13/79  quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia. Lĩnh vực khoa học, Việt Nam đạt 543 điểm,  điểm số cao thứ 4/79 quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia. 

Bộ GD&ĐT cho biết, tham gia PISA là cơ hội hội nhập quốc tế về giáo dục;  để biết nền giáo dục Việt Nam đang ở đâu trên thế giới, có được bức tranh tổng thể về giáo dục quốc gia so với giáo dục quốc tế, làm cơ sở cho đề xuất những thay đổi  về chính sách giáo dục quốc gia. Việt Nam sẽ xem xét để chuẩn bị dần các điều  kiện để có thể tham gia các kỳ thi PISA sắp tới qua máy tính. Việt Nam tham gia  PISA ngoài các mục đích chung giống như các quốc gia khác, Việt Nam còn có các  mục đích cụ thể sau: 

Tham gia PISA là một bước tích cực hội nhập quốc tế về giáo dục; Góp phần  đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá trên lớp học và đánh giá trên diện rộng  theo hướng đánh giá năng lực của học sinh; phát triển tư duy độc lập, sáng tạo  trong học tập của học sinh và khả năng vận dụng các kiến thức đã học vào giải  quyết vấn đề thực tiễn.