SKKN Tích cực hóa hoạt động của học sinh thông qua việc học sinh tự làm đồ dùng học tập Hóa học nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh khối 10 – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1.1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

Hoá học là bộ môn khoa học quan trọng trong nhà trường phổ thông. Môn  hoá học cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết  thực đầu tiên về hoá học, giáo viên bộ môn hoá học cần hình thành ở các em một  kỹ năng cơ bản, phổ thông và thói quen học tập và làm việc khoa học làm nền  tảng cho việc giáo dục xã hội chủ nghĩa, phát triển năng lực nhận thức, năng lực  hành động. Có những phẩm chất cần thiết như cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ  mỉ, chính xác, yêu chân lí khoa học, có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình,  xã hội có thể hoà hợp với môi trường thiên nhiên, chuẩn bị cho học sinh lên và  đi vào cuộc sống lao động. 

Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình  giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng  được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định giáo viên phải  thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình  thành năng lực và phẩm chất cho học sinh. 

Để thực hiện được bước chuyển đó thì khâu đột phá là đổi mới phương  pháp giáo dục từ lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo “phương  pháp dạy học tích cực”. Làm cho “học” là quá trình kiến tạo: tìm tòi, khám phá,  phát hiện, khai thác và xử lí thông tin,…Học sinh tự mình hình thành hiểu biết,  năng lực và phẩm chất. “Dạy” là quá trình tổ chức hoạt động nhận thức cho học  sinh: cách tự học, sáng tạo, hợp tác,…dạy phương pháp và kĩ thuật lao động khoa  học, dạy cách học. Học để đáp ứng những nhu cầu của cuộc sống hiện tại và  tương lai…Giúp học sinh nhận thức được những điều đã học cần thiết, bổ ích  cho bản thân và cho sự phát triển xã hội. 

Trong dạy học lấy người học làm trung tâm đòi hỏi người học tự thể hiện  mình, phát triển năng lực làm việc nhóm,hợp tác với nhóm, với lớp. Sự làm việc  theo nhóm này sẽ đưa ra cách thức giải quyết đầy tính sáng tạo, kích thích các  thành viên trong nhóm hăng hái tham gia vào gỉai quyết vấn đề. 

Sự hợp tác giữa người học với người học là hết sức quan trọng nhưng vẫn  chỉ là ngoại lực, điều quan trọng nhất là cần phải phát huy nội lực là tính tự chủ,  chủ động nổ lực tìm kiếm kiến thức của người học. Còn người dạy chỉ là người  tổ chức và hướng dẫn quá trình học tập, đạo diễn cho người học tự tìm kiếm kiến  thức và phương thức tìm kiếm kiến thức bằng hành động của chính mình. 

Thực trạng dạy và học Hoá học hiện nay nhiều học sinh không hứng thú  với môn Hoá học, kĩ năng vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế cuộc  sống còn nhiều hạn chế. Đây là hệ quả của một thời gian khá dài trong chương  trình giáo dục nói chung, THPT nói riêng dạy theo hướng “ứng thi” ít chú trọng 

đến các nội dung thực tế, thực hành, các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong và  ngoài không gian lớp học, Mặt khác kiến thức hóa học tương đối nhiều và khó  mà khả năng ghi nhớ của học sinh còn hạn chế, bên cạnh các em gần như đã bị mất kiến thức cơ bản từ các lớp dưới nên việc dạy và học hóa học ở các lớp  THPT gặp không ít khó khăn. Do đó giáo viên cần phải đổi mới phương pháp  dạy học nhằm tạo hứng thú, nâng cao chất lượng học tập bộ môn, phát triển năng  lực cho học sinh nói chung, năng lực chuyên biệt môn Hoá học nói riêng. 

Một trong những biện pháp để đổi mới phương pháp dạy học đó là giáo  viên cần phải sử dụng có hiệu quả đồ dùng học tập. Trên thực tế, do nguyên nhân  khách quan và chủ quan mà ở hầu hết các trường trung học phổ thông, việc sử dụng các đồ dùng học tập còn rất hạn chế là gây ra sự nhàm chán cho học sinh và chưa phát huy được vai trò, tác dụng vốn có của nó trong quá trình dạy học đồng thời chưa kích thích niềm đam mê của học sinh trong tiết học Hóa. 

Xuất phát từ những thực tế đó, nhằm để cải thiện không khí tiết học, lôi  cuốn học sinh học tập tích cực, phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh  trong quá trình học tập. Sau một thời gian tham gia giảng dạy đúc kết một số kinh nghiệm của bản thân tôi chọn đề tài “ Tích cực hóa hoạt động của học  sinh thông qua việc học sinh tự làm đồ dùng học tập Hóa học nhằm phát  triển năng lực, phẩm chất của học sinh khối 10” áp dụng cho khối lớp 10 để cùng tham khảo thực hiện và rút ra kinh nghiệm cho quá trình dạy học sau này.  1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

Nghiên cứu biện pháp để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất  lượng dạy học, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo khơi dậy niềm  đam mê học tập môn Hóa học của tất cả học sinh trong lớp. 

Sử dụng tối ưu các đồ dùng học tập đặc biệt đồ dùng học tập học sinh tự làm để dạy học chương trình hóa 10 nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của  học sinh và tăng hứng thú học tập bộ môn cho học sinh. 

1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu:  

– Chương trình Hóa học cơ bản khối 10. 

– Các phương pháp dạy học tích cực. 

– Đồ dùng học tập cần thiết cho tiết dạy theo hướng dạy học tích cực 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu:  

Một số tiết học cụ thể ở các lớp đang giảng dạy 10A1,10A5, 10A6. 1.4. GIẢ THIẾT KHOA HỌC 

Nếu được giáo viên hướng dẫn học sinh có thể làm được những đồ dùng  học tập đơn giản, thiết thực gần gũi tốn ít thời gian, công sức và vận dụng các đồ dùng học tập này một cách thiết thực vào bài học sẽ tạo hứng thú học tập cho  học sinh, củng cố khắc sâu được kiến thức, tạo được niềm đam mê , ham học hỏi  của các em từ đó hình thành được phẩm chất trung thực, trách nhiệm, đoàn kết và năng lực hợp tác, sáng tạo giải quyết vấn đề của học sinh 

2 

1.5. NHIỆM VỤ NGHÊN CỨU 

– Nghiên cứu các phương pháp trong đổi mới giáo dục. 

– Nghiên cứu mục tiêu, nội dung các tiết học trong chương trình hóa học  phổ thông lớp 10. 

– Nghiên cứu các đồ dùng học tập phù hợp với năng lực của học sinh, các  em có thể tự làm hoặc làm dưới hướng dẫn của giáo viên để phục vụ cho việc  học tập của các em. 

– Nghiên cứu những năng lực và phẩm chất nào học sinh sẽ đạt được khi  tự làm đồ dùng học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên.  

1.6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

– Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu cơ sở lý thuyết đổi mới  phương pháp giảng dạy theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. – Phương pháp thực nghiệm sư phạm, phương pháp so sánh. 

– Thông qua tiết dạy trên lớp. 

1.7. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI 

 Đề tài này được xây dựng trên chương trình kiến thức hóa học được  áp dụng cho học sinh THPT, nơi có điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu thốn, đối  tượng học sinh còn yếu kém trong chất lượng bộ môn. Tôi thấy phương pháp  này là thực sự cần thiết nhằm giúp học sinh chủ động hơn, hứng thú hơn trong  học tập, giúp các em dễ nhớ, nhớ lâu, dễ dàng hệ thống hoá kiến thức với lượng  lớn, đồng thời phát triển được một một phẩm chất và năng lực cho các em.  

+ Năng lực: năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn  đề, năng lực vận dụng kiến thức… 

+ Phẩm chất: Trung thực, chăm học và trách nhiệm…  

1.8. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI: 

Đề tài này gồm 03 phần chính 

Phần I. Đặt Vấn Đề 

Phần II. Nội Dung Nghiên Cứu 

Phần III. Kết Luận

3 

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

 2.1. CƠ SỞ KHOA HỌC: 

2.1.1. CỞ SỞ LÍ LUẬN 

 Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra,  đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học  sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 – NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, sau khi Quốc hội thông qua Đề án đổi mới chương trình, sách 

giáo khoa giáo dục phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục chỉ đạo các cơ  sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn  sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng  “tích cực” là một trong những vấn đề cần ưu tiên. 

Cũng như các môn học khác, Hóa học là một trong những môn học không  thể thiếu trong các trường THPT. Hóa học là môn học thực nghiệm nó phản ánh  các hiện tượng xảy ra trong cuộc sống và vũ trụ. Do đó giáo viên đang trực tiếp  giảng dạy bộ môn Hóa học phải xác định rõ mục tiêu giáo dục đó là chuẩn bị cho  học sinh tiếp cận ngày càng gần với khoa học công nghệ, giúp học sinh làm chủ  tri thức, tiếp cận được mũi nhọn khoa học công nghệ, phát huy năng lực, phẩm  chất trong xã hội mới muốn vậy học sinh cần tự học, tự củng cố khắc sâu và vận  dụng mà một trong những phương pháp đề làm được đó chính là giáo viên nên  sử dụng một cách có hiệu quả đồ dùng học tập có sẵn hoặc hướng dẫn học sinh  tự làm đò dùng học tập trong các tiết học để các em thấy môn hóa học rất gần gũi, thiết thực.  

Năng lực vận dụng kiến thức là khả năng của bản thân người học huy  động, sử dụng những kiến thức, kĩ năng đã học trên lớp hoặc học qua trải nghiệm  thực tế của cuộc sống để giải quyết những vấn đề đặt ra trong những tình huống  đa dạng và phức tạp của đời sống một cách hiệu quả và có khả năng biến đổi nó.  Năng lực vận dụng kiến thức thể hiện phẩm chất, nhân cách của con người trong  quá trình hoạt động để thỏa mãn nhu cầu chiếm lĩnh tri thức. Việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết những nhiệm vụ đặt ra của học như: vận dụng kiến thức để giải bài tập, tiếp thu 

và xây dựng tri thức cho những bài học mới hay cao nhất là vận dụng để giải quyết những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống của các em.